Verslag van de vergadering van 8 februari 2022 (2021/2022 nr. 16)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 14.45 uur
Mevrouw Nanninga i (Fractie-Nanninga):
Dank u wel, voorzitter. Eerst even de vrolijke beleefdheden van de dag. Nog de felicitaties met uw verjaardag, en felicitaties aan de beide ministers met hun nieuwe portefeuille dan wel nieuwe baan.
Voorzitter. Wat is het bijzonder dat we hier vandaag uren vergaderen over iets waar deze Kamer, hoe graag we het misschien ook zouden willen, buitengewoon weinig over te zeggen heeft. De wetgeving uit de Tweede Kamer dient hier uiteraard te passeren; dat is althans het idee van de coalitiepartijen. De heer Otten noemde ons terecht soms een beetje een stempelmachine. Maar het is mijn fractie niet helder hoe de leden van deze Kamer denken dat wij bijvoorbeeld Polen en Hongarije richting het rasphuis kunnen sturen, zoals veel leden hier lijken te willen. Een beetje tucht van de Nederlandse Eerste Kamer, nou, dát zal ze leren! Bovendien proberen nogal wat leden de show te stelen met allerhande politieke statements, niet in de laatste plaats de leden van de gevestigde partijen. Dit terwijl zij juist vaak verkondigen dat de Eerste Kamer vooral niet te politiek mag worden, want dan zou er zomaar gestemd kunnen gaan worden op een manier die de regering niet bevalt, en daarvoor zitten we hier natuurlijk niet.
Dus wat doen we hier eigenlijk? We zitten hier om te zien of iedereen wel hetzelfde en het goede vindt. Meestal is dat de lijn die de regering voorschrijft, althans wederom volgens de gevestigde partijen. Dat lijkt mij tamelijk zinloos. Het is duidelijk dat mijn fractie, zoals gelukkig alle fracties hier vandaag aanwezig — het laatste zeg ik met nadruk: de fracties hier vandaag aanwezig — voorstander is van democratie, vrije pers en een stevige rechtsstaat. Daarom vind ik het ook zo wonderlijk dat we hier een beetje symboolpolitiek zitten te bedrijven, terwijl er ook in Nederland op die punten echt nog wel wat mis is.
Als het aankomt op democratie, zien we in de eerste plaats dat het enthousiasme daarvoor bij een groot aantal partijen is afgenomen. Democratie is leuk, zolang het volk maar wel de goede vinkjes aankruist. Referenda zijn mede en vooral door D66 verdwenen, en de uitkomsten ervan werden daarvoor ook al vakkundig genegeerd.
In de tweede plaats is er een zeer groot democratisch tekort, inherent aan de Europese Unie. Daar hebben we het vandaag over. Men zegt wel dat het Europees Parlement democratisch is, maar is dat wel waar? Nederland bezet slechts 4,1% van de zetels in het Europees Parlement. Dat zijn 29 van de maar liefst 705 zetels. De invloed van de Nederlandse kiezer op wet- en regelgeving vanuit de EU is daarmee zeer klein. De Europese Green Deal, een 30 jarenplan dat onze economie en samenleving diepgaand en in negatieve zin zal beïnvloeden, is met minimale inspraak maar met maximale financiële bijdrage van de Nederlandse kiezers tot stand gekomen. En misschien is dit wel het soort democratie dat sommigen bevalt, de democratie waarin de Nederlandse kiezer niet zo heel veel te vertellen heeft, maar wel veel mag betalen. Maar mijn fractie staat echt anders in deze wedstrijd. Het zal u niet verbazen dat mijn fractie daarom bijvoorbeeld juist hecht aan het vetorecht. U kunt wel zeggen: hoor eens, zo werkt het nu eenmaal in een grote gemeenschap van landen. Toch zou ik er dan voor willen pleiten om de regelgeving vanuit Brussel zo veel mogelijk te beperken, aangezien de zeggenschap hierover ook minimaal is, maar de impact op onze samenleving desondanks maximaal.
Voorzitter. De eerste pannenkoek mislukt altijd. Een unie van Europese landen is een goed idee, maar het is slecht uitgevoerd. Dus terug naar de beslagkom, een nieuwe mix maken en een betere versie bakken: dat is geboden.
De heer Koole i (PvdA):
Ik wil toch even terugkomen op de uitspraak van mevrouw Nanninga dat het Europees Parlement niet zo veel voorstelt, dat de rol van Nederland binnen dat Europees Parlement miniem is, bijna te verwaarlozen, en dat we helemaal geen invloed hebben. Stelt u zich een Europa voor zonder de Europese Unie, waarin de grootmachten — zo gebeurde dat — de dienst uitmaakten, met grote effecten voor landen zoals Nederland en kleinere landen, waar ze helemaal niets over te zeggen hadden. Dan komt er een Europese Unie. Daar valt veel aan te verbeteren. Ik heb ook heel veel voorstellen in mijn eigen hoofd om die nog veel democratischer te maken; zeker. Dan komt er een unie met een Europees Parlement, met onder andere een co-decision procedure, waar je niet zomaar omheen kunt. Daar zit Nederland dan in. Mevrouw Nanninga weet toch wel, vraag ik als eerste, dat de zetels in het Europees Parlement niet exact proportioneel verdeeld zijn, maar zo verdeeld zijn dat kleinere landen relatief meer zetels hebben dan grotere landen? Zo zit het in het Europees Parlement in elkaar. En dus, het alternatief, met al die kritiek op het Europees Parlement en de weg die mogelijk is … Nog minder of geen zeggenschap via het Europees Parlement zou betekenen dat Nederland helemaal buitenspel staat. We hebben binnen dat Europees Parlement relatief zelfs iets meer invloed dan we zouden hebben puur op proportionele gronden. Graag een reactie van mevrouw Nanninga.
Mevrouw Nanninga (Fractie-Nanninga):
Dan ga je uit van het feit dat die hele unie op zichzelf een goed idee is. Het is alsof je iemand in een kooi stopt en dan zegt: nou, je hebt 4 vierkante meter, dat is toch gezelliger dan 2 vierkante meter? Ja, dat haal je de koekoek! Maar die soevereiniteit hebben we natuurlijk wel grondig weggegeven. Daartegenover staat dat we buitenproportioneel veel meer betalen dan dat we invloed hebben. Dat vind ik ook nog wel een ding.
De heer Koole (PvdA):
Het gaat over de invloed via het Europees Parlement. Daar hebben we relatief meer invloed dan onze bevolking zou rechtvaardigen. Natuurlijk moet je er ook gebruik van maken, maar het feit dat je daar uitwisselt … Als je dezelfde rekenkunde hier zou toepassen, zou een burger uit Lutjebroek misschien ook denken: wat is mijn invloed hier? Dat werkt zo met representatieve democratie. Dan heeft het Europees Parlement nog 750 leden, die zo in elkaar zitten zoals ze in elkaar zitten. Dus zou ik zeggen: het is niet optimaal, maar gebruik het dan. Is mevrouw Nanninga ook bereid om via het Europees Parlement, als ze daar in zouden zitten, invloed uit te oefenen in de richting die zij volgens haar opvattingen het liefst zou willen?
Mevrouw Nanninga (Fractie-Nanninga):
Zeker.
De heer Koole (PvdA):
Of is het allemaal futiel en heeft het totaal geen zin?
Mevrouw Nanninga (Fractie-Nanninga):
Zeker, dat doen wij ook. Wij hebben drie zetels in het Europees Parlement, die wij inderdaad ten maximale benutten om het de kant op te laten gaan die wij willen. Het kleine beetje invloed dat we hebben, moeten we natuurlijk gebruiken. Maar dat neemt niet weg dat wij, als je kijkt naar soevereiniteit, veel te veel invloed hebben weggestopt in zo'n groot orgaan. Ik hoorde de heer Koole zeggen dat wij daar procentueel eigenlijk nog beter vertegenwoordigd zijn. Maar hebt u dan de illusie, zeg ik via de voorzitter, dat de grote twee, drie landen van Europa niet de dienst uitmaken, dat wij niet de grootste nettobetaler zijn en dat wij optimaal profiteren van die unie? Wij moeten veel meer eigen soevereiniteit behouden en uit die unie stappen. Dat is het standpunt van mijn fractie. Daar kunt u het mee oneens zijn. Dan wordt er gezegd: wees blij met het beetje invloed dat je hebt; beter iets dan niets. Maar nee, wij zijn er niet blij mee.
De voorzitter:
De heer Koole, tot slot.
De heer Koole (PvdA):
Ten eerste zou Nederland zonder die Europese Unie en zonder het Europees Parlement helemaal geen invloed kunnen uitoefenen op een democratische manier. Ten tweede werd de opmerking gemaakt dat wij nettobetaler zijn. De heer Backer heeft inmiddels al gerefereerd aan dat net verschenen rapport waarin staat dat Nederland van alle lidstaten in economische zin veruit het meest profiteert van de Europese Unie. Daar kun je ook van alles van vinden, maar dat is een feit. Als je dat verrekent, dan zijn wij netto-netto-netto-ontvanger van de voordelen van de Europese Unie. Ik zou wat dat betreft misschien toch ook iets willen relativeren.
Mevrouw Nanninga (Fractie-Nanninga):
Ik hoorde geen vraag.
Ik was bij mijn pannenkoek gebleven. Die moeten we herbakken. We zijn op zich niet tegen een unie, maar de eerste pannenkoek mislukt altijd. We gaan een betere versie bakken, wat betreft economische zaken, handel wellicht, wat andersoortige samenwerking, maar niet volgens de huidige tendens van een ever closer union en EU-invloed op steeds meer beleidsterreinen, van klimaat tot immigratie en mogelijk zelfs defensie. Je moet er toch niet aan denken. Dan kunnen we meteen eens opnieuw kijken naar welke landen we graag betrekken bij zo'n handelsunie. Dat zullen degenen in deze zaal die terecht met zorg naar de binnenlandse politiek van landen als Polen en Hongarije kijken toch ook een prettig vooruitzicht vinden. Er zijn meer landen die geen zin in deze pannenkoek hadden. De Britten hebben de EU verlaten. Introspectie in Brussel? Hoe kan zo'n voornaam, groot en rijk Europees land nu uit die superdupergeweldige EU gaan? Geen zelfreflectie. Brexit wordt gewoon beschouwd als een democratische beslissing die de Europese Commissie niet aanstaat. Het verlies van het Verenigd Koninkrijk moet gecompenseerd worden door de mogelijke nieuwe lidstaten, Bosnië, Servië, Albanië, Montenegro en Noord-Macedonië. Dat vinden wij geen aantrekkelijk vooruitzicht.
Om terug te komen op democratisch tekort in eigen land: het dualisme is een zo goed als dode letter. Het parlement in het bijzonder, en met name de coalitiepartijen, hebben jarenlang verzuimd opeenvolgende regeringen fatsoenlijk te controleren. De gevolgen zijn voor iedereen zichtbaar. Ik noem alleen al de toeslagenaffaire, door bijna iedereen hier ook genoemd in de betogen. Een significant deel van het parlement geeft meer om de mening van spindoctors dan integriteit en het doen van zijn plicht. Dit is een patroon. Kijk naar de ontstane Ruttedoctrine, het "functie elders"-verhaal, het totale gebrek aan al dan niet actieve herinneringen. Kortom, het gaat ook echt niet zo heel goed in ons eigen land. Daar komt nog een apart debat over.
Maar wat ontzettend fijn dat er andere landen in Europa zijn om naar te vingerwijzen. Het lijkt wel of bepaalde partijen regeringen in andere landen beter controleren dan onze eigen regering hier in Nederland. Jongens, wakker worden. Hier in Nederland zijn de democratie en de rechtsstaat in het geding. Het gaat echt niet zo goed, dus stop met wegkijken naar het buitenland. Eigen pannenkoek eerst, zo u wilt, en dan met z'n allen eens kijken wat voor unie, onder welke voorwaarden en met welke leden wij dat willen als soeverein land.
Dank u wel, voorzitter.
De voorzitter:
Dank u wel, mevrouw Nanninga. In verband met een aantal geplande commissievergaderingen schors ik de vergadering tot 16.00 uur.