Verslag van de vergadering van 31 mei 2022 (2021/2022 nr. 31)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 18.39 uur
De heer Van Rooijen i (50PLUS):
Voorzitter. In de eerste plaats wil mijn fractie de beide ministers bedanken voor de uitgebreide publieke en ook vertrouwelijke informatie die wij de afgelopen twee jaar in feite al krijgen. We zijn dus betrokken, hoe dan ook. We behandelen een spoedwet over deelname van de Staat aan een aandelenemissie van de holding Air France-KLM voor 220 miljoen om zo het huidige aandelenbelang van 9,3% te behouden. De Tweede Kamer heeft de aandelenemissie vanmiddag goedgekeurd en die ligt nu hier voor.
Voorzitter. Alles in perspectief, zou ik zeggen. In het regeerakkoord zijn gigantische fondsen voorzien voor klimaat en stikstof. Tezamen met het Groeifonds komen we in de buurt van 80 miljard. De Staat leek gratis te kunnen lenen en dus vond het kabinet het verstandig om de staatsschuld met die 80 miljard te verhogen en toekomstige generaties op te zadelen met 80 miljard extra staatsschuld. Sinds 15 december is de rente om en nabij 1,5% gestegen en wordt de rentelast over die extra 80 miljard steeds hoger. Wat is een goed koopman? De tijd zal dat altijd leren. En in dit verband: quo vadis met de KLM?
Terugkijken is altijd gemakkelijk, ook in dit dossier. Uw voorganger minister Hoekstra kocht in 2019 voor ruim 700 miljoen een extra belang in de holding Air France-KLM. De gevolgde parlementaire procedure verdiende allerminst een schoonheidsprijs. Alleen de leden van de commissie Financiën mochten bij de toelichting van minister Hoekstra op zijn ministerie aanwezig zijn, om 09.00 uur 's ochtends. Niet de leden van de commissie Verkeer en Waterstaat, want de kring moest vanwege de geheimhouding zo klein mogelijk blijven. We moesten als leden van de commissie Financiën onze telefoon inleveren en tekenen voor geheimhouding. Het was me wat. Ik was er als Tweede Kamerlid bij en herinner me dat nog als de dag van gisteren.
De Rekenkamer had terecht kritiek op de gevolgde procedure van de goedkeuring. Het was één keer en nooit meer; er was een premier die dat ook ooit eens zei. Deze spoedprocedure verdient overigens ook geen schoonheidsprijs. Bij het steunpakket in 2020 zijn zoals gezegd de staatsgaranties versterkt en zijn voor vijf jaar strategische afspraken gemaakt. Dat moeten we wel bedenken als wordt gewezen op de forse waardedaling van de deelname van ruim 700 miljoen destijds. Die zijn niet in geld uit te drukken, maar zijn toch van aanzienlijke waarde.
We praten nu dus over die spoedwet voor 220 miljoen. Mijn fractie wil dit debat zien in het licht van de coronacrisis die de luchtvaart en ook Air France-KLM midscheeps heeft geraakt. Van een positief vermogen van 2,3 miljard naar een negatief vermogen van 4,2 miljard: dat is een daling van 6,5 miljard, onvoorzien en in korte tijd. De tijd zal leren hoe snel de luchtvaart en Air France-KLM zich herstellen van deze klap. De vooruitzichten lijken gunstig maar blijven onzeker. We willen er allemaal uiteindelijk op uit trekken, de wijde wereld in. Niets is mensen vreemd. Opa's en oma's kunnen eindelijk hun kinderen in het verre buitenland opzoeken als die daar werken. Die hebben ze dan al anderhalf tot twee jaar niet gezien. Mijn vrouw en ik hebben dat recent als opa en oma meegemaakt, toen we in Indonesië onze jongste zoon konden bezoeken. Ook de jeugd vliegt uit en dat is hun gegund na de lange lockdown.
De Staat wil deelnemen in de nieuwe aandelenemissie van de holding en wil goedkeuring vooraf van het parlement. Door deelname kan het belang van 9,3% blijven. De afspraken en voorwaarden die zijn gesteld bij het steunpakket van 2020 blijven onverkort van kracht, zo is duidelijk. De Staat deed in april 2021 niet mee met de vorige aandelenemissie van de holding, omdat het vorige kabinet eerst de kapitaalbehoefte van KLM wilde onderzoeken. Er was geen acute noodzaak voor versterking van het eigen vermogen. Maar klopt het dat mogelijk strenge voorwaarden van de Commissie wellicht meespeelden en dat men toch grote aarzelingen had? Kijk naar de voorwaarden die Lufthansa kreeg en denk maar aan het inleveren van een aantal slots. Hoe beoordeelt de minister achteraf dit besluit van haar voorganger?
Het belang verwaterde alsnog van 14% naar 9% na een grote investering naar die 14%. Nu motiveert het kabinet het op peil houden van de 9,3% met het borgen van het publieke belang. Het gaat dan om een betere regeling van de informatiepositie, bijvoorbeeld over de gelijkwaardige hubontwikkeling. Het op peil houden van het Nederlandse belang dient het publiek belang, zegt de minister. De verlenging van de opzegtermijn van de staatsgaranties van negen maanden naar vijf jaar in 2020 past ook daarin. Die staatsgaranties zijn afspraken tussen de Staat en Air France-KLM over onder meer de mate van gebruik van Schiphol als internationale hub en de blijvende vestiging van KLM in Nederland, opererend onder Nederlandse vergunningen, verkeersrechten en luchtvaartverdragen, waarvan we er gelukkig heel veel hebben, net als de belastingverdragen. De verlengde opzegtermijn eindigt in 2025. Kan de minister aangeven hoe deze belangen ook na 2025 gewaarborgd kunnen blijven? Wil de minister ons tijdig op de hoogte houden van nieuwe ontwikkelingen op dit belangrijke punt?
Het was al sinds 2021 bekend dat de holding het kapitaal verder wilde versterken in 2022. De Europese Commissie en de andere partijen kunnen geen andere voorwaarden stellen aan deze normale emissie. Algemeen, ook hier vandaag, wordt de vraag gesteld wat er met de deelname van 200 miljoen gebeurt. Het is duidelijk dat dit bedrag deels wordt gebruikt voor aflossing door de holding aan de Franse staat en deels voor verbetering van het eigen vermogen. De holding gebruikt 25% voor verbetering van het eigen vermogen. De rest, 560 miljoen, wordt gebruikt voor het aflossen van de lening aan de Franse staat. Hoe beoordeelt de minister deze verdeling?
Voorzitter, tot slot. Het valt mijn fractie op dat de term "duurzaamheid" veelvuldig valt in de gewisselde stukken en dat is terecht. Het woord "werkgelegenheid" in de documenten staat daar ver bij in de schaduw, zo vinden wij. Het gaat toch wel om de werkgelegenheid van tienduizenden mensen bij KLM en Schiphol. Die hebben recht op duidelijkheid over de duurzaamheid van hun baan voor hun gezin en hun kinderen. Mijn fractie wil van minister Harbers een uitvoerige visie hoe meer beschaafde arbeidsvoorwaarden op Schiphol met spoed tot stand kunnen komen, liefst morgen duidelijk, zeker en vast. Ik begon met perspectief en wil daarmee eindigen. Ook zij hebben recht op perspectief, liefst morgen.
Mijn fractie wacht de antwoorden van de beide ministers met belangstelling af.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Van Rooijen. Dan is het woord aan de heer Van der Voort namens de fractie van D66.