Verslag van de vergadering van 7 juni 2022 (2021/2022 nr. 32)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 13.33 uur
De heer Van Dijk i (SGP):
Dank u wel, voorzitter. We hebben net de pinksterdagen achter de rug. Met Pinksteren herdenken we dat zo'n 2.000 jaar geleden de Heilige Geest werd gegeven aan de apostelen en zij het evangelie van Jezus Christus begonnen te verspreiden. Het is de start van de verbreiding van het christendom. Die verbreiding gaat nog elke dag door wereldwijd; eeuw in, eeuw uit. Wat zijn politieke partijen dan eendagsvliegjes.
Voorzitter. Dit christelijk geloof is omarmd door rijk en arm, door koning en criminelen, door geleerd en ongeleerd uit alle rassen, kleuren, standen en rangen. Het christelijk geloof heeft ook Europa bereikt en heeft een enorme stempel gedrukt op diens geschiedenis en cultuur. Ik noem respect voor het leven, zorg voor armen, omzien naar kwetsbaren, oog voor gemeenschap en gezin, maar ook het besef dat de overheid haar gezag van Hogerhand heeft ontvangen en wij het daarom hoog moet houden en achten. Wat zijn dat een actuele noties en wat zou de EU er goed mee zijn als zij hier haar inspiratie vond.
Voorzitter. Ik ga van Pinksteren naar D66-oudgediende Jan Terlouw. Hij deelde onlangs in De Telegraaf een wijze observatie. Ik citeer hem: "Ik zie veel debatten waar ik niet blij van word. Ik zie veel bekvechten en ontzettend weinig principiële discussies." Met een knipoog van mij vond ik dat toch best opmerkelijk voor een vertegenwoordiger van een uitgesproken pragmatische partij die momenteel maar één principe lijkt te hebben, namelijk de wet over het voltooid leven, dwars tegen alle wetenschap en professionals in. In alle ernst: ik heb grote waardering voor een politicus, van welke signatuur dan ook, die blijk geeft van een behoefte aan een principieel debat, een dialoog over de orde van onze samenleving, de waarden en normen die we hoog hebben, de doelen die we samen nastreven zoals vrede, recht, orde en welzijn. Juist in de zoektocht naar die diepere laag zullen we misschien waarden in elkaar herkennen en zoeken naar ruimte in plaats van inperking van de ander. Ik zet dus graag de principiële discussie over de EU met de minister voort en wel, naar goed gereformeerd gebruik, aan de hand van drie punten: het fundament waarop de EU gegrondvest is, het huis van de EU zelf en hoe te voorkomen dat dat huis omvalt.
Voorzitter. Op 25 februari, een dag na de Russische inval in Oekraïne, vond in Utrecht een promotie plaats over de netwerken van de kerken die aan de basis stonden van de Europese samenwerking. Veel kerken zagen Europese samenwerking als noodzakelijk tegenwicht tegen de verabsolutering van klassen in de Sovjet-Unie, rauw nationalisme in Duitsland of verafgoding van de staat in Italië. Zo werd het proces van integratie bevorderd middels de spirituele begrippen van verzoening, solidariteit en verantwoordelijkheid die ook grote Europese leiders als Jean Monnet en Max Kohnstamm inspireerden. Dat veel mensen, ook veel gelovigen waaronder de SGP, dit enthousiasme niet meer altijd zo voelen, is omdat het "wij" is vervangen door "ik" en ruimte voor verschil te vaak door een knellend seculier-liberaal gelijkheidsdenken. Ik hoop dat we in Europa opnieuw leren denken in termen van soevereiniteit in eigen kring en van gemeenschap in plaats van individuele rechten alleen, zodat fundamentele rechten als godsdienstvrijheid en vrijheid van meningsuiting fier overeind blijven, ook ten opzichte van begrippen als non-discriminatie. Deelt de minister deze hoop? Is het ook zijn missie?
Over godsdienstvrijheid gesproken. De SGP is blij dat er na jaren van stilstand in de EU weer een speciaal gezant voor godsdienstvrijheid komt in de persoon van de Cypriotische oud-Eurocommissaris Stylianides. Wil de minister met hem in gesprek gaan over de bescherming van vervolgde christenen en andere gelovigen in landen als Afghanistan, China en Nigeria?
Voorzitter. De uitgestoken hand en open blik van de EU richtten zich ooit ook expliciet op Israël. Wat doet Nederland conform de aangenomen Tweede Kamermotie hierover om formele gesprekken over het EU-Israël-associatieakkoord te herstarten? Hoe spreekt de EU Irak aan op de toch bizarre instelling van de doodstraf voor wie streven naar normalisatie van betrekkingen met Israël?
Voorzitter. Mijn tweede gedachte is aan de toestand van het Europese huis. Als we de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal even als beginpunt van de Europese eenwording nemen, kunnen we vaststellen dat er inmiddels al 72 jaar aan dit huis gebouwd wordt. Hoe staat die villa er nu bij? Enerzijds stel ik vast dat het van buitenaf best een solide bouwwerk is geworden. De glazen puien van Europese instituties in Brussel, Straatsburg of Luxemburg lijken naast de zon niets anders te reflecteren dan welvaart en eenheid. In riante bolides rijden Europeanen over onzichtbare grenzen naar alle uithoeken van het continent om te werken, wonen of ontspannen. Veel reden tot dankbaarheid. En verrassend is toch ook de relatieve Europese eensgezindheid in het licht van de oorlog in Oekraïne, waarvan het recent tot stand gekomen zesde sanctiepakket getuigt. Het gaat om de vrede, vrijheid en democratie op ons hele continent.
Maar wie goed kijkt, ziet dat het Europese huis hier en daar ook wat barstjes toont. Ten eerste is de SGP benieuwd hoe de MFK-rechtsstaatverordening nu precies gaat uitpakken. Ja, fraude en corruptie moeten worden bestreden en goed financieel beheer is cruciaal, maar dit moet geen vehikel worden dat de Uniewaarde van democratie onder druk zet. Is de minister hier ook waakzaam op?
Het tweede punt van zorg van de SGP is het SGP: de druk op de afspraken uit het Stabiliteits- en Groeipact over een maximaal begrotingstekort van 3% van het bbp en een maximale staatsschuld van 60% bbp. De Raad van State noemde dit een wezenlijk onderdeel van de Europese constitutie. Mijn vragen hierover zijn als volgt. Welke eurolanden voldoen momenteel nog aan deze afspraken? Deelt de minister de mening dat de schendingen de houdbaarheid van de eurozone ondermijnen? Beaamt hij dat de Commissie onvoldoende handhaaft, wat volgens het EU-verdrag wel haar taak is, en wat kan hij hieraan doen?
Wat betreft EU-uitbreiding roept de SGP op om onverkort vast te houden aan de Kopenhagencriteria en de absorptiecapaciteit van de EU. Ten vierde vrees ik dat een conventie over een verdragswijziging uiteindelijk maar één doel zal hebben: meer EU en minder lidstaat, het afschaffen van vetorechten enzovoorts. Kan ik erop rekenen dat een eventuele conventie evenwichtig zal zijn? Wat de SGP betreft zijn dit echt zaken om in de parlementen van alle lidstaten principiële discussies over te voeren, niet alleen vanwege de heer Terlouw, die uitziet naar een principiële discussie.
Voorzitter. Mijn derde punt: hoe voorkomen we dat het Europese huis omvalt? Ten eerste. Herinner je dat de EU gebouwd is op een joods-christelijk fundament, waarbij gemeenschapszin en ruimte voor verschil centraal stonden. Is dat het Europa waar deze minister zich ook voor wil inzetten? Ten tweede. Herinner je met welk doel de EU is opgericht: praktische politieke en economische samenwerking. Oftewel, schoenmaker blijf bij je leest en respecteer de bevoegdheidsgrenzen in de verdragen. Wie overziet anders nog het hele bouwwerk? Ten derde. Pas je aan aan de slagregens en de watervloeden. Zoek binnen de twee genoemde kaders een antwoord op hedendaagse uitdagingen. Hou de zaken daarbij praktisch, beheersbaar en dicht bij de mensen.
Voorzitter. Ik begon met Pinksteren en de doorwerking van het evangelie in Europa. De secularisatie heeft op dit continent erg hard toegeslagen. Nog steeds zien velen dit als winst, maar waar het kruis van Christus ooit heeft gestaan, blijft, als dat wordt weggenomen, alleen de omgewoelde aarde over. Dat betekent zomaar een continent zonder bezieling, zonder respect voor het leven en zonder respect voor het heilige. Waar vindt zo'n continent zijn innerlijke kracht als crises, epidemieën of oorlogsgeweld zijn pad kruisen? Ik hoop dat de Europese regeringsleiders geregeld hun hart ophalen in een kerkdienst. Europa redt het niet zonder God.
Dank u wel.
De voorzitter:
Daarmee bent u aan het eind van uw inbreng?
De heer Van Dijk (SGP):
Yes.
De voorzitter:
Mevrouw Stienen namens D66.
Mevrouw Stienen i (D66):
Ik hoor een prachtig, geïnspireerd en bevlogen verhaal. Weet dat er vele mensen zijn binnen D66 die het geloof als een moreel kompas zien voor de manier waarop zij in het leven staan. Daar reken ik mijzelf ook toe. U weet ook dat onze partijleider Sigrid Kaag zich daar regelmatig over heeft uitgesproken. Dus de opmerking aan het begin zal ik maar even negeren. Ik zou de heer Van Dijk graag het volgende willen vragen: kunt u zich voorstellen dat er ook mensen zijn die het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens als morele leidraad voor hun samenwerking in Europa zien?
De heer Van Dijk (SGP):
Ja, zeker. Ik noemde het respect voor het leven, dat je bijvoorbeeld ook daarin tegenkomt. Dus dat kan ik mij voorstellen, zeker. Ik heb juist willen laten zien — dat heb ik heel kort aangestipt — hoe Europa in de loop der eeuwen is beïnvloed door het christelijk geloof. Heel veel dingen waar wij nu nog steeds op teren, komen daaruit voort. Daar ben ik alleen maar dankbaar voor. Mijn oproep is vooral: laten we er zuinig op zijn en het niet bruuskeren of bagatelliseren.
Mevrouw Stienen (D66):
Dan heb ik het waarschijnlijk verkeerd geïnterpreteerd. We luisteren natuurlijk allemaal vanuit onze eigen werkelijkheid. Ik dacht even dat ik een soort van dorheid hoorde in het verhaal voor de mensen die misschien niet dat christelijke geloof of die geloofsbelijdenis aanhangen. Maar als de heer Van Dijk inderdaad net als ik het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens ook als een morele leidraad ziet, dan stemt mij dat vrolijk.
De heer Van Dijk (SGP):
Om alle misverstanden te voorkomen: ik heb naar niemand willen sneren. Ik merkte dat mijn opmerking op een bepaalde manier anders overkwam dan ik beoogde, dus het is goed om dat hier recht te zetten. Het was ook zeker geen belediging of wat dan ook naar de heer Terlouw. Ik meende juist een kleine kwinkslag te maken. Maar als die niet goed overkomt, dan ligt dat aan mij. Excuus, het was niet mijn bedoeling. Ik heb ook zeker niet willen sneren naar andersgelovigen. Ik heb alleen willen beklemtonen dat ik denk dat ons continent heel veel te danken heeft aan de christelijke traditie. Denk aan de zorg voor elkaar. Maar ik noem daarbij ook het respect voor het leven, dat ik heel erg onder druk zie staan, juist in Europa. Daar maak ik me grote zorgen over. Laten wij daarom die spirituele erfenis koesteren met elkaar en niet kleiner maken.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Van Dijk. Dan is het woord aan mevrouw Nanninga namens de Fractie-Nanninga.