Verslag van de vergadering van 21 november 2022 (2022/2023 nr. 8)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 20.53 uur
De heer Nicolaï i (PvdD):
Dank u wel, voorzitter. Inmiddels wordt niet meer gesproken over de klimaatcrisis, maar over de klimaathel. De Club van Rome voorspelde een halve eeuw geleden al de apocalyptische rampen die op ons afkomen. Tien jaar voordat het rapport van de Club van Rome uitkwam, schreef Harry Mulisch, aanhanger van de Partij voor de Dieren, een pamflet getiteld: Wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf, tijdens de jongste dag. Dat pamflet van Mulisch ging niet over de ineenstorting van onze planeet en de klimaathel. Het was een parodie op een folder van de BB die voor een andere ramp waarschuwde. BB stond destijds voor Bescherming Bevolking. In een huis-aan-huis verstrekte folder gaf de BB in 1960 wenken voor de bedreigde mens die met een atoomoorlog te maken zou krijgen: "Ga onder de trap zitten. Kijk niet in de lichtflits." Het was een parodie waardig.
Voorzitter. De wet die vandaag voorligt, bracht de Bescherming Bevolking bij mij in herinnering. Het belang van de waterschappen voor onze bescherming is een nationaal belang. Met de stijgende zeespiegel als voorbode van een dreigende klimaathel en met het wassende water in onze rivieren — dat zijn de afvoerputjes van rampzalige stortbuien die elders in Europa plaatsvinden — is een goed water- en dijkbeheer onmisbaar voor de bescherming van de bevolking. De droge voeten waar de heer Atsma het over had, zijn inderdaad een kernbelang. Het Planbureau voor de Leefomgeving bracht onlangs het deel van Nederland in kaart dat als "overstroomgevoelig gebied" moet worden aangemerkt. Meer dan een kwart van Nederland ligt onder NAP; 59% van het landoppervlak van Nederland is, zo schrijft het Planbureau, kwetsbaar voor overstromingen. De strijd tegen het water, onze nationale trots, ligt nu ook achter de duinen en de Zeeuwse waterkeringen, en is in handen van de waterschappen. Dat is een belang van alle ingezetenen.
Voorzitter. Niet alleen de strijd tégen het water, maar ook de strijd óm het water vindt in de waterschappen plaats. De Europese Rekenkamer rekende een jaar geleden uit dat een kwart van alle wateronttrekking in de EU plaatsvindt in de landbouw. In het tv-programma Pointer van april vorig jaar kregen we een blik op de praktijk in Nederland. Boeren die bij droogte hun oogst willen sparen, leggen zogeheten pulsen aan, waterputten die met een pomp water opzuigen uit diepere bodemlagen, soms wel 80 meter diep. 135.000 boerenbedrijven pompten in Noord-Brabant en Zuid-Limburg gezamenlijk naar schatting 343 miljoen kubieke meter water op om hun land te beregenen. Hoogleraar ecohydrologie Witte merkte op: "Die beregening zorgt voor verlaging van de grondwaterstand. De buren hebben daar last van, de natuur ondervindt daar flinke schade van, en als je in een veen- of kleigebied woont, kan je huis gaan verzakken."
Voorzitter. Tijdens de droogte vinden er waterrooftochten plaats, die leiden tot verlaging van het grondwaterpeil. Maar in perioden van extreme nattigheid eisen boerenbedrijven van waterschapsbesturen juist om kunstmatig het grondwaterpeil te verlagen. "Boeren willen het waterpeil zo laag mogelijk houden, omdat ze met hun machines het land op willen en niet willen verzakken. Een ontwaterde bodem zorgt voor een hogere gewasopbrengst", aldus hoogleraar Witte.
De voorzitter:
Meneer Nicolaï, komt u ook nog richting het wetsvoorstel?
De heer Nicolaï (PvdD):
Voorzitter. Niet de atoomoorlog waar de folder van het BB in 1960 over ging, maar een wateroorlog onder aanvoering van de BBB, die vandaag de dag gevoerd wordt, bedreigt onze bevolking. De agrarische bedrijven hebben het met steun van een boervriendelijk amendement voor elkaar gekregen dat boeren nog steeds geborgde zetels in de waterschappen hebben. Maar de taak van de waterschappen is allang niet meer om ervoor te zorgen dat de akkers van boeren niet onderlopen. Tijdens de deskundigenbijeenkomst bracht de heer Middendorp het treffend onder woorden: "Het gaat over klimaatverandering, kwaliteit van leefomgeving, meervoudig ruimtegebruik, bodem en water leidend, locaties voor woningbouw, watervervuiling et cetera, et cetera. Dat is iets anders dan ervoor zorgen dat de dijken op orde zijn en dat het waterpeil in de sloten op orde is."
Voorzitter. De bevolking dient beschermd te worden, met voldoende drinkwater van goede kwaliteit en dijk- en waterbeheer om overstromingen te voorkomen en beheersing van het grondwaterpeil, waarbij burgerbelangen beschermd worden. Kortom, dit is een belangenafweging waarin geborgde zetels voor specifieke belangen niet thuishoren, maar het algemene belang van alle ingezetenen inzet van de politieke strijd moet zijn. Zo hoort dat geregeld te worden.
Voorzitter. Waarom de boeren en bedrijven bedienen? Hoezo een BoerBurgerBeweging? Waar is die burger, als men alleen opkomt voor de belangen van de agro-industrie en miljoenen ingezetenen op achterstand zet? Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek sloeg enige tijd geleden alarm: "Zeker een miljoen huizen in Nederland dreigen te verzakken." Een miljoen huizen in Nederland dreigen te verzakken als gevolg van de lage grondwaterstand. Waarom wél geborgde zetels voor boerenbedrijven, terwijl de bewoners van die huizen het nakijken hebben? Tijdens de deskundigenbijeenkomst sprak de heer Klein, de vertegenwoordiger van de Vereniging Eigen Huis, duidelijke taal: "Als het water weg is, komt dat water in de huidige langere droge periodes ook niet terug, met alle gevolgen van dien, zoals in toenemende mate te zien is: funderingsrot en verzakkingen. Maar als je fundering gaat rotten als gevolg van de droogte, ben je daar als huishouden gemiddeld €60.000 aan kwijt."
Het gaat in totaal om bijna 5 miljoen huizenbezitters die kennelijk niet meer tot de burgers behoren met wie de BoerBurgerBeweging in naam beweert zich verbonden te voelen en die door het CDA en de VVD in de steek worden gelaten. Burgerhuishoudens betalen 80% van de watersysteemheffing, zo bleek uit het betoog van de heer Klein tijdens de deskundigenbijeenkomst.
Voorzitter, ik rond af. De politieke strijd die door de waterschappen gevoerd moet worden, is een strijd die alle ingezetenen van Nederland aangaat. Extra inspraak geven voor boeren en bedrijven past niet meer in deze tijd. Het oorspronkelijke voorstel van de indieners ging daar terecht van uit. Onze fractie legt graag bij de minister de vraag neer of hij het aandurft om de samenleving na aanname van deze wet ervan te overtuigen dat het bestuur van de waterschappen een zaak is van de hele bevolking en dat de dreigende klimaathel inzet behoort te worden van de verkiezingen, die over meer gaan dan over de bescherming van boerenland en bedrijfsbelangen. Concreet: is de minister bereid draagvlak te creëren voor de volgende stap naar een wet zonder geborgde zetels? Als ik het advies van de Raad van State goed lees, dan gaat ook die ervan uit dat die vervolgstap noodzakelijk moet worden. Graag verneemt onze fractie of de minister daar ook zo over denkt. Deze eerste stap zal de Partij voor de Dieren ondersteunen, in afwachting van de vervolgstappen. En dat graag nog voor de jongste dag intreedt, zeg ik in het kielzog van Mulisch. Dank u wel.
De voorzitter:
Dank. Dan geef ik als laatste het woord aan de heer Raven van de fractie van de OSF.