Verslag van de vergadering van 28 maart 2023 (2022/2023 nr. 24)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 14.00 uur
Mevrouw Karimi i (GroenLinks):
Inderdaad, voorzitter, ik spreek mede namens de PvdA.
Voorzitter. De oorlog in Oekraïne die één jaar geleden begon door de agressie van Rusland, heeft enorme ellende veroorzaakt in dat land. Helaas zijn we sindsdien dagelijks getuige van oorlogsmisdaden en verwoeste steden. Terwijl we hier dit debat voeren, gaan de dodelijke gevechten door, onder andere in de Oost-Oekraïense stad Bachmoet. Duizenden mensen zijn omgekomen en 11 miljoen mensen hebben hun thuis moeten verlaten. Van de naar schatting 6 tot 8 miljoen mensen die het land ontvlucht zijn, vangen we een deel op in Nederland. Er zijn ruim 91.000 Oekraïense vluchtelingen geregistreerd bij gemeenten. Bijna 20.000 van hen verblijven bij gastgezinnen. Dat is een prestatie van formaat, een solidariteit die Nederland siert.
Voorzitter. Het wetsvoorstel waarover wij vandaag spreken, en waarover ik dus mede namens de PvdA-fractie spreek, geeft uitvoering aan de wettelijke verplichting om na een koninklijk besluit tot inwerkingstelling van de Wet verplaatsing bevolking, de Wvb, een wetsvoorstel in te dienen over het voortduren van de werking van de in werking gestelde bepalingen. Dit wetsvoorstel voorziet ook in enkele wijzigingen van de Wvb die aanpassing van de uit het jaar 1950 stammende wet aan onze tijd beogen. Op 31 maart 2022 heeft het koninklijk besluit de artikelen 2c en 4 Wvb in werking gesteld, waardoor de wet kan worden toegepast op de buitengewone omstandigheden van de komst van grote groepen ontheemden uit Oekraïne. De burgemeesters hebben de wettelijke taak gekregen om zorg te dragen voor de opvang van deze groep ontheemden. Op dit moment zijn er geen verdere noodwettelijke bevoegdheden geactiveerd.
Daarover heb ik meteen een vraag voor de minister. Gezien het verloop van de oorlog en een mogelijk groot offensief van Rusland in het voorjaar kan het aantal vluchtelingen uit Oekraïne toenemen. Met welke scenario's houdt de regering rekening? Verwacht de minister dat mogelijk ook andere noodmaatregelen geactiveerd kunnen worden?
Onze fracties steunen dit wetsvoorstel, omdat het logisch is dat we verantwoordelijkheden duidelijk en wettelijk regelen, ook in situaties van grote nood. Kan de minister een update geven over hoe gemeenten momenteel invulling geven aan hun taken, met name op het gebied van huisvesting en toegang tot onderwijs en zorg voor Oekraïense vluchtelingen? Een groot deel van hen heeft zelfstandig een baan gevonden. Helaas zijn er ook malafide uitzendbureaus die misbruik maken van de kwetsbare positie van Oekraïense vluchtelingen. Vorige week verschenen er nog berichten in het nieuws over uitbuiting van deze groep. Welke acties onderneemt de regering hiertegen, vraag ik de minister.
Tegelijk met de opvang van ruim 90.000 Oekraïense vluchtelingen in het afgelopen jaar speelt zich een groot drama af met de opvang van asielzoekers. De mensonterende taferelen in Ter Apel afgelopen zomer staan nog vers in ons geheugen. Mensen die gevlucht zijn voor oorlogen en dictaturen, zoals in Syrië, Afghanistan en Iran, getraumatiseerd door een gevaarlijke tocht en op zoek naar bescherming, kwamen eindelijk in Nederland aan, maar moesten dagenlang onder vreselijke omstandigheden op straat bivakkeren in een van de rijkste en best georganiseerde landen ter wereld.
Al jaren ontlopen veel gemeenten hun verantwoordelijkheid om asielzoekers op te vangen. Terecht stelt het kabinet nu een spreidingswet voor. Na jaren van ongelijke verdeling van opvangplekken en gemeenten die zich onttrekken aan hun verantwoordelijkheid wordt er een wettelijke verplichting ingevoerd. Er is behoefte aan meer permanente opvangplekken. Noodopvang is geen oplossing en is ook heel duur. Echter, de Raad van State, VluchtelingenWerk Nederland, de VNG en het COA stellen dat het wetsvoorstel onnodig complex en praktisch onuitvoerbaar is. Het is zorgelijk dat de coalitie de kritiek negeert en het kabinet het wetsvoorstel ongewijzigd naar de Tweede Kamer wil sturen. Het voorstel hangt hier eerst bonussen aan en daarna verplichtingen voor gemeenten, wat leidt tot onduidelijkheid en onuitvoerbaarheid. Dit zal vertraging veroorzaken.
Voorzitter. Als medewetgever roep ik de Tweede Kamer op geen slechte, onuitvoerbare wetsvoorstellen onze kant op te sturen. Het is cruciaal om te luisteren naar de Raad van State, de VNG, het COA en VluchtelingenWerk en het wetsvoorstel aan te passen, zodat gemeentelijke verantwoordelijkheden helder zijn en de wet praktisch uitvoerbaar wordt. We spreken hier over zeer kwetsbare mensen jegens wie de overheid een bijzondere verantwoordelijkheid heeft. Nu de invoering van de spreidingswet vertraging ondervindt — oorspronkelijk was die gepland voor 1 januari dit jaar, maar die wordt pas volgend jaar ingevoerd als het voorstel door de Staten-Generaal wordt goedgekeurd — rijst de vraag hoe situaties zoals afgelopen zomer voorkomen kunnen worden. Kan de minister uitleggen welke plannen het kabinet hier momenteel voor heeft?
Tot slot, voorzitter. Oorlogen, schendingen van mensenrechten en de verwoestende gevolgen van klimaatverandering dwingen steeds meer mensen hun thuis te ontvluchten en elders bescherming te zoeken. De opvang van Oekraïense vluchtelingen toont aan dat de EU en Nederland in staat zijn om mensen op een menswaardige manier op te vangen, mits er politieke wil aanwezig is. In dergelijke gevallen kan zelfs een wet uit 1950 een uitkomst bieden om snel te handelen.
Dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, mevrouw Karimi. Dan geef ik het woord aan de heer Van Hattem van de PVV.