De Eerste Kamer heeft op 20 april haar eerste Algemene Europese Beschouwingen gehouden. Het was tevens het eerste beleidsdebat over Europa sinds het inwerking treden van het Verdrag van Lissabon op 1 december 2009. Het debat centreerde zich rond het beleidsdocument De Staat van de Unie 2009-2010 (32.125) en de Begrotingsstaten Buitenlandse Zaken 2010 (32.123 V). Van de kant van de regering leverde demissionair minister Verhagen van Buitenlandse Zaken een bijdrage aan de beschouwingen.
Met demissionair minister van Justitie Hirsch Ballin besprak de senaat de uit het Verdrag van Lissabon voortvloeiende verplichting van de EU om toe te treden tot het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens. Dit EVRM-verdrag geldt al voor de EU-landen afzonderlijk en nog twintig andere landen die lid zijn van de Raad van Europa. De Eerste Kamer hoopt op een spoedige toetreding van de EU zelf tot het verdrag. Dit deel van het debat wordt in een afzonderlijk bericht beschreven.
Als gevolg van de val het kabinet Balkenende IV ontbrak de voormalige staatssecretaris voor Europese Zaken Timmermans bij de beschouwingen. In een pauze van het debat was minister Verhagen bij de lancering van de vernieuwde website EuropaPoort.nl. Op deze site presenteren de vaste commissies van de Eerste Kamer alle documenten die betrekking hebben op de behandeling van Europese beleidsdossiers in de Eerste Kamer.
Tijdens de Algemene Europese Beschouwingen in de Eerste Kamer presenteerden woordvoerders van elf Kamerfracties hun visie op de nieuwste ontwikkelingen in de Europese Unie. De aanstelling van een vaste voorzitter van de Europese Raad (Herman van Rompuy) en een Hoge Vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid van de EU (Catherine Ashton) passeerden de revu. Ook kwamen aan de orde de verbetering van het democratisch gehalte en de vergroting van de invloed van het Europees Parlement. De financiële en economische crisis, in het bijzonder de problemen in Griekenland, werden eveneens uitvoerig besproken.
Europa 2020
CDA-woordvoerder Van Bijsterveld wees erop dat Nederland een ambitieus thema hanteert: Nederland in Europa en Europa in de wereld. Dat betekent volgens de CDA-senator: ‘Niet Nederland tegenover Europa of Europa geïsoleerd van de wereld.’ Naar de overtuiging van het CDA is het Verdrag van Lissabon een nieuwe grondslag voor de Europese samenwerking, o.a. doordat de Europese Unie is gegrondvest op de wil van de burgers en de staten van Europa. ‘Door de versterking van de positie van het Europees Parlement in combinatie met die van de nationale parlement krijgt die grondslag nu handen en voeten’, aldus Van Bijsterveld. Zij ging ook in op de koers van de EU, zoals vastgelegd in het document Europa 2020, waarin de trefwoorden zijn: innovatie, concurrentie, kenniseconomie, duurzaamheid, klimaat, energie en werkgelegenheid. ‘Zijn al deze doelstellingen wel allemaal te verwezenlijken, en allemaal tegelijk?’, vroeg Van Bijsterveld aan de minister van Buitenlandse Zaken.
Op het gebied van ruimte van vrijheid, veiligheid en recht heeft de EU veel meer te bieden dan burgers in de gaten hebben, betoogde Van Bijsterveld namens het CDA. Zij drong aan op betere informatievoorziening. Zij kreeg bijval van de minister voor haar suggestie om in het in Den Haag op te richten Huis voor democratie en rechtstaat ook aandacht te besteden aan de Europese dimensie van de Democratie.
Stabiliteits- en Groeipact
Senator Broekers-Knol van de VVD verklaarde dat haar fractie zich grote zorgen maakt over de houdbaarheid van de Economische en Monetaire Unie (EMU) op de langere termijn. Senator Broekers verwees naar een artikel in The Economist onder de kop ‘Three years to save the euro’. De VVD-senator vroeg of de EU voldoende voortvarend te werk gaat nu een commissie tot het einde van het jaar de gelegenheid krijgt om na te gaan welke stringente maatregelen nodig zijn om de bepalingen van het Stabiliteits- en Groeipact nageleefd te krijgen. De VVD stelde in dit verband twee vragen: moeten de sanctiemogelijkheden worden uitgebreid, bijvoorbeeld opschorting van betalingen uit de structuurfondsen en is de procedure voor buitensporige tekorten wel toereikend?
Minister Verhagen antwoordde in dit verband dat hij weinig voelt voor een voorstel van de Europese Commissie om een Permanent Noodfonds in te stellen. De minister is het wel eens met de voornemens van de Commissie om strikter de hand te houden aan het Stabiliteits- en Groeipact door overtredingen te bestraffen met boetes. ‘Maar je kunt niet met de ene hand streng zijn en met de andere hand weer bereid zijn om financiële hulp te geven’, zei minister Verhagen. ‘Elke lidstaat blijft verantwoordelijk voor zijn eigen overheidsfinanciën’, aldus de minister van Buitenlandse Zaken.
Griekse schulden
Senator Kuiper (ChristenUnie), die ook sprak namens de SGP-fractie, oordeelde dat de financieel-economische situatie van de EU risicovol is. ‘Steekt de vulkaan van Griekenland nog andere aan dan zijn de gevolgen niet te overzien’. Volgens Kuiper is er wel een monetaire unie (een munt), maar geen gemeenschappelijk financieel-economische beleid. ‘Er zijn begrotingsregels die we vervolgens niet streng genoeg hebben gehandhaafd. Intussen loopt de stabiliteit van de munt gevaar en zullen er hoe dan ook maatregelen moeten worden getroffen’, aldus Kuiper.
GroenLinks-senator Strik zei over de Griekse crisis dat toezicht staat of valt met tijdig inzicht in de juiste gegevens. ‘Als je niet kunt nagaan of de cijfers die vanuit de lidstaten worden aangeleverd kloppen, dan sta je machteloos op Europees niveau’, zei senator Strik. Zij vroeg om sterke bevoegdheden voor de Europese Rekenkamer en de Europese Commissie en om minder afhankelijkheid van de nationale systemen.
In tegenstelling tot de VVD-fractie is GroenLinks juist niet gelukkig met het inschakelen van het IMF bij het beteugelen van de Griekse crisis. ‘Het IMF werkt met publieke middelen en die houden we graag gereserveerd voor de minder ontwikkelde landen’, oordeelde de GroenLinks-senator. Haar VVD-collega daarentegen zei: ‘De VVD is daar een groot voorstander van’. Griekenland komt als het IMF steun verleent onder curatele te staan. ‘Het vergroot wellicht de kans dat Griekenland zijn financiële situatie in drie jaar onder controle krijgt’, aldus senator Broekers-Knol.
Relatie met Turkije
Minister Verhagen sprak tegen dat de op te richten Externe Dienst ter ondersteuning van Hoge Vertegenwoordiger Ashton zes tot zevenduizend ambtenaren sterk zou worden. ‘Volgens cijfers die ik heb gezien gaat het om tweeduizend ambtenaren’, zei minister Verhagen. ‘En deze dienst gaat ook andere Europese commissarissen ondersteunen en consulaire diensten verrichten in bijvoorbeeld landen waar Nederland geen consulaat heeft.’
Ook PvdA-woordvoerder Eigeman wees op het belang van voorlichting en educatie. ‘Als we de rol van de Europese gemeenschap in het borgen van vrede, veiligheid en stabiliteit hoog willen houden is het nodig hier actief aan te werken’, aldus de PvdA-senator.
Eigeman zei dat het soms lijkt of Europa een soort bureaucratische uitvinding is. Burgers zitten volgens hem niet te wachten op institutionele beweging, op geregel, gesteggel tussen dames en heren over de macht en het daarmee samenhangende protocol, betoogde hij. ‘Als de EU van ons allemaal is, treedt dan ook gezamenlijk op in internationale hulpverlening bijvoorbeeld in Haiti, bestrijdt armoede, honger en aids in Afrika gezamenlijk, doe samen iets aan het beteugelen van excessieve verrijking van bankiers, regel samen toezicht op het internationale betalingsverkeer’, aldus Eigeman. De PvdA-woordvoerder herhaalde eerdere pleidooien voor een intensievere relatie met Turkije. Volgens hem maakt dit land een nieuwe moderniseringsslag door. Ook voor landen op de Balkan die nog geen lid zijn van de EU brak senator Eigeman een lans.
Toetsing van Europese richtlijnen
Woordvoerder Kuiper van de ChristenUnie (die ook sprak namens de SGP) wees op het vetorecht dat nationale parlementen onder het Verdrag van Lissabon hebben gekregen. Volgens hem kunnen zij de verdere behandeling van Europese wet- en regelgeving blokkeren. Kuiper stelt dat de Eerste Kamer hierbij onafhankelijk van de Tweede Kamer kan handelen. De Eerste Kamer krijgt voorstellen rechtstreeks aangeboden door de Europese Commissie en neemt deze direct in behandeling. ‘Het is zelfs denkbaar dat de Eerste Kamer een bijzondere rol krijgt in het toetsen van de kwaliteit van Europese richtlijnen en verordeningen’, aldus de woordvoerder van de ChristenUnie.
SP-senator Peters zei dat de Europese economische strategie voor de komende tien jaar, EU2020, dreigt uit te monden ‘in hetzelfde neoliberale beleid van de afgelopen tien jaar dat ons tot de huidige crisis heeft gebracht’. Hij hield een warm pleidooi voor extra aandacht voor de tachtig miljoen Europeanen die onder de armoedegrens leven.
Woordvoerder Strik van GroenLinks wees er o.a. op dat het vetorecht blijft bestaan bij het gemeenschappelijk buitenlandbeleid. ‘Maar als daar enthousiast gebruik van wordt gemaakt, blijven we steken in onderlinge meningsverschillen en zullen we als EU niet die gedroomde machtsfactor in de wereld worden’, voorspelde Strik. Zij wees erop dat voorzitter Van Rompuy van de Europese Raad ook belangstelling toont voor buitenlands beleid en daarmee in het vaarwater kan komen van Hoge Vertegenwoordiger Ashton. ‘Hoeveel ruimte krijgt en neemt Ashton om het buitenlands beleid van de EU echt vorm en inhoud te geven?’, zo vroeg woordvoerder Strik.
Positie van de euro
D66-woordvoerder Engels meende dat dankzij Europa de gevolgen van de financiële en economische crisis beperkt zijn gebleven. Door een verschillende aanpak in de lidstaten is volgens hem echter grote druk ontstaan op de voorwaarden voor een gelijk economisch speelveld. De D66-senator informeerde nadrukkelijk naar een exit-strategie van het kabinet bij banken die met overheidssteun overeind zijn gehouden. Voorts betoogde Engels dat het Stabiliteits- en Groeipact afdwingbaar moet worden, want de positie van de euro heeft meer waarborgen nodig dan enkel het op orde brengen van de begroting van Griekenland. ‘Wat is de waarde van een gemeenschappelijke munt als Europa niet beschikt over een Europees instrumentarium voor bedreigende situaties?’, aldus woordvoerder Engels.
Senator Ten Hoeve van de Onafhankelijke Senaatsfractie nam het op voor het Griekse en IJslandse volk. ‘Met name de Britten, Nederlanders en Duitsers willen het onderste uit de kan, niet alleen wat betreft schulden zelf, maar ook voor hun eigen rentebetalingen’, aldus Ten Hoeve. De OSF-senator wees op de aanbevelingen van de Adviescommissie Internationale Vraagstukken (AIV) over de aanpak van de crisis, die volgens hem op een Europese leest zijn geschoeid ten koste van de soevereiniteit van de lidstaten. Senator Yildirim hield een pleidooi voor een eigen Europese krijgsmacht in samenwerking met de Verenigde Naties. ‘Dan zou de NAVO overbodig worden en hoeven we niet ondoordacht achter de Verenigde Staten van Noord-Amerika aan te lopen’, zei Yildirim. Voorts pleitte hij voor een breed Europees sociaal vangnet.
SP-senator Peters herinnerde er aan dat Kamervoorzitter Van der Linden in voorgaande jaren vele malen als woordvoerder van de CDA-fractie optrad in debatten over Europa en daarbij dikwijls de toon zette in de senaat. De SP-woordvoerder informeerde hoe het de Voorzitter verging nu hij tijdens deze Algemene Europese Beschouwingen alleen mocht presideren. ‘Het valt niet mee’, antwoordde de Kamervoorzitter. Daartoe uitgedaagd door senator Engels (D66) preciseerde de heer Van der Linden dat deze kwalificatie niet sloeg op de inbreng van de senatoren, maar op zijn eigen positie als toehoorder. ‘Maar het is een genoegen voor mij om te horen hoe nu andere senatoren de Europese dimensie met verve uitdragen’, aldus de Kamervoorzitter.
Deel dit item: