De toetreding van de Europese Unie (EU) tot het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM) staat bij de Eerste Kamer volop in de belangstelling. Met name de leden van de commissie voor Europese Zaken (EUZA) volgen de toetreding op de voet. De delegatieleden van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa (PACE) houden zich ook bezig met dit dossier en koppelen de activiteiten binnen de Raad van Europa terug naar de Eerste Kamer. Meer informatie over de toetreding van de EU tot het EVRM en over de behandeling van dit dossier op nationaal, Europees en internationaal niveau treft u aan op deze pagina.

In de geannoteerde agenda van de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken van 9 en 10 juni 2022 geeft de staatssecretaris een voortgangsrapportage over het onderwerp van de toetreding van de EU tot het EVRM. De minister geeft aan dat er een aanzienlijke vertraging is opgelopen naar aanleiding van Advies 2/13 van het EU Hof van Justitie. De minister geeft aan dat er sinds de hervatting van de onderhandelingen in september 2020 8 onderhandelingsrondes hebben plaatsgevonden. Over het algemeen hebben de niet-EU leden van de Raad van Europa een constructieve houding ten opzichte van het toetreden van de EU. Ten aanzien van de door de EU gepresenteerde oplossing om tegemoet te komen aan het thema Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid (GBVB) hebben de niet-EU-leden van de Raad van Europa zich kritisch uitgelaten. De EU heeft hierbij aangegeven nota te hebben genomen van deze kritiek en deze in overweging te nemen. Het kabinet is voorstander van een zo snel mogelijke toetreding van de EU tot het EVRM en steunt daarom de heronderhandelingen over het Ontwerpverdrag.

In de geannoteerde agenda van de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken op 7 en 8 oktober 2019 geeft de staatssecretaris en de minister van Veiligheid en Justitie aan dat het Finse Voorzitterschap op grond van de wijzigingsvoorstellen van de Europese Commissie een voorstel heeft gedaan voor onderhandelingsrichtsnoeren – ter aanvulling op het in 2010 vastgestelde onderhandelingsmandaat – op grond waarvan de onderhandelingen met de Raad van Europa hervat kunnen worden. Daarnaast heeft het Voorzitterschap ook een lijst elementen voorgesteld waar interne regels tussen de Unie en de lidstaten over moeten worden vastgesteld om de toetreding te faciliteren. Het Voorzitterschap voorziet vaststelling van de voorgestelde aanvullende onderhandelingsrichtsnoeren tijdens de JBZ-Raad op 7 en 8 oktober 2019 en vraagt de Raad ermee in te stemmen dat de onderhandelingen op basis daarvan hervat zullen worden. Daarnaast stelt het voorzitterschap voor dat op Raadswerkgroep niveau besprekingen over de interne regels gevoerd worden, parallel aan de onderhandelingen die in Raad van Europa verband worden gevoerd.

Tijdens de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken op 6 en 7 december 2018 gaf de Europese Commissie aan dat naar aanleiding van Advies 2/13 van het EU Hof van Justitie wijzigingen zijn voorgesteld in de concepttoetredingsovereenkomst. De onderhandelingen over deze wijzigingsvoorstellen zijn nog niet afgerond. De Commissie gaf aan de onderhandelingen verder te willen brengen onder het Roemeense Voorzitterschap.

Tijdens de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken van 7-8 december 2017 gaf de Europese Commissie aan inmiddels ver gevorderd te zijn in het formuleren van oplossingen voor de door het Hof geconstateerde knelpunten van de toetreding van de EU tot het EVRM. Deze knelpunten zijn besproken in de Groep grondrechten, burgerrechten en vrij verkeer van personen (FREMP). In menig opzicht is er volgens de Commissie zicht op consensus, maar er is nog een openstaand punt, te weten de justitiële bescherming op het terrein van het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid (GBVB). De Commissie meldde tijdens de Raad dat ze probeert een oplossing te vinden voor dit knelpunt, die beperkt blijft tot wat strikt noodzakelijk is naar de opvatting van het Hof.

Op 12 en 13 oktober 2017 zijn tijdens de Raad van Justitie en Binnenlandse Zaken conclusies vastgesteld over het EU-Handvest Grondrechten. In die conclusies is opgenomen dat de EU gehouden is toe te treden tot het EVRM.

In het verslag over de Raad voor Justitie en Binnenlandse Zaken op 9-10 juni 2016 maakten de staatssecretaris en minister van Veiligheid en Justitie gebruik van de gelegenheid om de Kamer te informeren over de stand van zaken van de toetreding van de EU tot het EVRM. Het toetredingsproces loopt zoals bekend aanzienlijke vertraging op als gevolg van advies 2/13 van het Hof van Justitie van de Europese Unie van 18 december 2014. De Commissie heeft aangekondigd met analyses over de meest delicate bezwaren van het EU-Hof te komen na een aantal richtinggevende uitspraken van het EU-Hof en het EHRM. Inkomend Voorzitterschap Slowakije heeft aangegeven de verwachtte analyses van de Commissie in de betreffende Raadswerkgroep te zullen bespreken.

Zoals in het verslag van de regering is aangegeven, concludeerde het Voorzitterschap tijdens de Raad voor Justitie en Binnenlandse Zaken op 8-9 oktober 2015 dat het de Commissie zal uitnodigen om aan de Raad van Europa duidelijk te maken dat de EU vastberaden is om toe te treden tot het EVRM en daarnaast om te komen met een gedetailleerde (ook technische) analyse van de daarvoor nog te nemen stappen.

Op 18 december 2014 publiceerde het Europees Hof van Justitie haar advies over de toetreding van de EU tot het EVRM. In het advies stelt het Hof dat het ontwerpakkoord inzake de toetreding van de EU tot het EVRM onverenigbaar is met de bepalingen van het Unierecht. De Europese Commissie moet nu terug naar de onderhandelingstafel.

Uit een brief van de minister van Buitenlandse Zaken van 17 september 2014 naar aanleiding van de toezegging van de regering over het informeren van de Kamer over de toetreding van de EU tot het EVRM (T01941) blijkt dat op 5 en 6 mei 2014 ten overstaan van het Hof van Justitie een hoorzitting heeft plaatsgevonden waarop een groot aantal lidstaten en instellingen van de Unie verklaarden dat het toetredingsverdrag in overeenstemming is met de EU-verdragen. Het wachten is nu op het advies van het Hof van Justitie, dat eind 2014 wordt verwacht.

Het onderwerp is besproken tijdens de Raad voor Justitie en Binnenlandse Zaken op 5-6 december 2013. Nederland acht het politiek wenselijk om gedurende de periode dat het Europees Hof voor Justitie zich buigt over de verenigbaarheid van het toetredingsakkoord met de EU-Verdragen de noodzakelijke activiteiten op te schorten en deze pas na afloop van de procedure aan te vangen. Het kabinet hoopt dat de toepassingsregels zo snel mogelijk kunnen worden vastgesteld maar verliest hierbij de noodzakelijke zorgvuldigheid niet uit het oog.

Tijdens de Raad voor Justitie en Binnenlandse Zaken op 6 juni 2013 werd de laatste stand van zaken met betrekking tot de toetreding van de EU tot het EVRM besproken. Uit het debat bleek dat zodra het Europees Hof voor Justitie een oordeel heeft gegeven over de verenigbaarheid van het toetredingsverdrag met de EU-Verdragen, de Europese Commissie zal komen met een voorstel voor een Besluit van de Raad tot goedkeuring van de ondertekening van het EVRM en eventueel met inbegrip van de interne regels en aanpassingen aan de EU-wetgeving die vóór de toetreding moeten worden overeengekomen. Uit de geannoteerde agenda bleek overigens dat Nederland verwacht dat het 9 à 12 maanden zal duren voordat het oordeel van het EU-hof er ligt.

De Stuurgroep voor Mensenrechten van de Raad van Europa (CDDH) en de Europese Commissie hebben op 5 april 2013 hun definitieve rapport gepresenteerd en daarmee een ontwerpverdrag voor toetreding van de EU tot het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Volgende stap is het voorleggen van dit ontwerp aan onder andere het EU-Hof in Luxemburg. Zij zullen bezien en adviseren over de verenigbaarheid van de teksten met de EU-verdragen.

Op 13 juni 2012 heeft het Comité van Ministers het CDDH de opdracht gegeven om de onderhandelingen met de EU voort te zetten in een ad hoc-groep 47+1. Er hebben ondertussen vier bijeenkomsten plaatsgevonden.

Het ambtelijke Stuurcomité Mensenrechten van de Raad van Europa heeft het concept-toetredingsakkoord in oktober 2011 besproken. De Europese Commissie heeft tijdens deze vergadering aangegeven dat het namens de EU geen gezamenlijke EU-positie kon innemen. De EU-lidstaten blijken meer tijd nodig te hebben om tot overeenstemming te komen. Op 19 juli 2011 is de laatste versie van de ontwerpovereenkomst gepubliceerd waar de expertgroep op 24 juni 2011 overeenstemming over heeft bereikt.

Op 7 juli 2010 is de Europese Commissie (EC) onderhandelingen gestart met de Raad van Europa over de toetreding van de EU tot het EVRM. Het onderhandelingsmandaat van de EC is sinds 22 september 2011 deels openbaar. De Stuurgroep voor Mensenrechten van de Raad van Europa (CDDH) van de Raad van Europa heeft een informele werkgroep geïnstalleerd als de leidende commissie bij de onderhandelingen over de toetreding, de Informele Werkgroep voor de Toetreding van de EU tot het EVRM, de CDDH-UE. Deze werkgroep heeft sinds zijn eerste vergadering 6-7 juli 2010 verschillende keren vergaderd.

De Raad van de EU besluit over de uiteindelijke overeenkomst met eenparigheid van stemmen en na goedkeuring door het Europees Parlement. Tot slot moeten de EU-lidstaten de toetredingsovereenkomst goedkeuren. Dit betekent dat zowel het toetredingsverdrag als het EU-goedkeuringsbesluit ter goedkeuring zal worden voorgelegd aan de Staten-Generaal.

In het op 1 december 2009 inwerking getreden Verdrag van Lissabon is vastgelegd dat de Europese Unie zal toetreden tot het EVRM (artikel 6 lid 2 Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU)). Dit maakt het aan de kant van de EU mogelijk om toe te treden tot het EVRM. Aan de zijde van de Raad van Europa dienden er allerlei wijzigingen te worden gemaakt in het EVRM om de toetreding mogelijk te maken. Daartoe heeft de Raad van Europa Protocol nummer 14 opgesteld. Op 18 februari 2010 heeft Rusland als laatste partij het protocol geratificeerd. Op 1 juni 2010 is het Protocol in werking getreden en is toetreding van de EU aan de zijde van de Raad van Europa ook juridisch mogelijk.

Het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en Fundamentele Vrijheden, het EVRM, is kort na de Tweede Wereldoorlog, in 1950, opgesteld door de Raad van Europa. Het trad in werking op 3 september 1953 en moest zorgen voor erkenning en naleving van de mensenrechten die in het Verdrag zijn opgenomen.

Het EVRM wordt beschouwd als het belangrijkste instrument om mensenrechten te waarborgen in Europa. De 47 verdragssluitende partijen van de Raad van Europa hebben allemaal het EVRM geratificeerd. Onder deze partijen bevinden zich ook alle 27 lidstaten van de EU. Er zijn nog 20 andere landen die niet tot de EU behoren, maar die wel partij zijn bij het EVRM.

Het EVRM ontwikkelt zich door de interpretatie die het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) geeft aan de bepalingen van het Verdrag, de jurisprudentie. Het Verdrag heeft zich ook ontwikkeld door de 14 additionele protocollen die tot de dag van vandaag zijn aangenomen.

Europees Hof voor de Rechten van de Mens

Om te verzekeren dat de mensenrechten en fundamentele vrijheden die zijn neergelegd in het EVRM ook worden nageleefd door de partijen, werd in het Verdrag bepaald dat er een internationaal, juridisch orgaan zou worden opgericht, bekend als het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. In het Europese Hof voor de Rechten van de Mens hebben rechters van alle verdragsluitende partijen zitting. Het EHRM spreekt recht over zaken die te maken hebben met (mogelijke) schendingen van het EVRM en draagt op die manier bij aan de naleving van het Verdrag. Ook Nederlandse rechters toetsen aan het EVRM, om te zorgen dat de Nederlandse overheid en Nederlandse bedrijven en burgers zich houden aan de bepalingen van het van dit Verdrag.

De voorzitter van het Europees Hof van de Rechten voor de Mens, Sir Nicolas Bratza, heeft op 27 januari 2012 een speech gehouden bij de opening van het judiciële jaar. In zijn speech ging hij in op de toetreding van de EU tot het EVRM. Hij stelt dat nadat in oktober 2011 een ontwerp-toetredingsovereenkomst aan het Comité van Ministers is aangeboden door de Stuurgroep voor de Mensenrechten het proces van toetreding vast lijkt te zijn gelopen.

• - 

  1 december 2009 is het Verdrag van Lissabon inwerking getreden. Dit Verdrag biedt de wettelijke basis en verplicht de EU zelfs om toe te treden volgens artikel 6 (2): “De Unie treedt toe tot het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Die toetreding wijzigt de bevoegdheden van de Unie, zoals bepaald in de Verdragen, niet .”
• - 

  Het Programma van Stockholm roept de Europese Commissie op zo spoedig mogelijk een voorstel in te dienen betreffende de toetreding van de EU tot het EVRM.
• - 

  Toetreding is van belang, omdat vanaf dat moment alle handelingen van EU instellingen gerelateerd aan mensenrechten onderworpen zijn aan extern wettelijk toezicht;
• - 

  Daarnaast biedt het burgers meer beroepsmogelijkheden wanneer hun mensenrechten niet gerespecteerd worden;
• - 

  Toetreding vergroot de geloofwaardigheid van het EU-mensenrechtensysteem en het externe EU-beleid.

• - 

  Het belangrijkste gevolg van toetreding van de EU tot het EVRM zal zijn dat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens kan toetsen in hoeverre besluiten van de instellingen van de EU verenigbaar zijn met het EVRM.
• - 

  Wanneer de onderhandelingen, die 7 juli 2010 van start zijn gegaan, zijn afgerond zullen meer gevolgen duidelijk worden.

• - 

  De stemvoorschriften in het Comité van Ministers bij het toezicht op naleving van uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens;
• - 

  De status en deelname van de rechter die namens de EU zitting zal nemen in het EHRM;
• - 

  Een eventuele speciale procedure waarin het Hof van Justitie van de EU aan het EHRM een uitleg kan vragen van het EVRM of een andere wijze waarop harmonisatie gerealiseerd kan worden tussen de uitspraken van het EHRM en het Hof van Justitie van de EU;
• - 

  Daarnaast wordt er gesproken over de toetreding tot de Protocollen die zijn gehecht aan het EVRM, over de vertegenwoordiging van de EU binnen de andere organen van de Raad van Europa (zoals het Comité van Ministers en de PACE) en over nog vele andere onderwerpen.

• - 

  Naar aanleiding van de geannoteerde agenda voor de JBZ-raad van 9 en 10 juni 2022 en de bijbehorende voortgangsrapportage over de toetreding van de EU tot het EVRM (EK, NI) hebben de commissies I&A/JBZ en J&V schriftelijk overleg gevoerd met de minister van Justitie en Veiligheid. Op 21 maart 2023 is het verslag schriftelijk overleg voor kennisgeving aangenomen.
• - 

  Naar aanleiding van de geannoteerde agenda voor de JBZ-Raad van 7 en 8 oktober 2019 (EK, KI met bijlage) gaf het lid Van Hattem (PVV) op 5 november 2019 tijdens de commissievergadering EUZA aan nadere vragen te willen stellen over de toetreding van de EU tot het EVRM. Op 8 november 2019 is de brief met vragen aan de minister Justitie en Veiligheid verstuurd.
• - 

  Op 8 oktober 2019 stuurde de commissie EUZA een brief aan de Minister van Buitenlandse Zaken over hetgeen de minister opmerkt over het voldoen aan toezeggingen T01941
• - 

  De leden van de PVV-fractie hebben naar aanleiding van het verslag van de JBZ-Raad van 12–13 oktober 2017 vragen gesteld aan de Minister van Justitie en Veiligheid over de consequenties van de voorgenomen toetreding van de EU tot het EVRM, in het bijzonder ten aanzien van het Europese Hof van de Rechten van de Mens (EHRM). Op 2 maart 2018 stuurde de minister een antwoord. De leden van de PVV-fractie stelde naar aanleiding hiervan nog nadere vragen die de minister op 3 juli 2018 heeft beantwoord.
• - 

  Op 15 april 2016 heeft de minister van Buitenlandse Zaken tijdens de Algemene Europese Beschouwingen toegezegd de Kamer op de hoogte te houden van ontwikkelingen ten aanzien van de toetreding van de Europese Unie tot het EVRM, zie T01941
• - 

  De commissies EUZA, BDO en BZK/AZ spraken op 5 februari 2013 over de toezeggingen van de regering (EK 33.400 VI, C) over het EHRM en het EVRM.
• - 

  Op 21 juni 2012 heeft de commissie ESO een brief gestuurd aan de ministers van BZ en V&J over de regeringsinzet bij de Brighton-verklaring. Op 27 juli 2012 heeft de staatssecretaris van V&J gereageerd (EK 33.000 V, AE).
• - 

  De minister van V&J heeft op 1 juni 2012 op verzoek van de commissie ESO een brief (EK 33.000 V, AC) gestuurd met de speech die hij heeft gehouden namens de regering tijdens de Brighton conferentie.
• - 

  De minister van Veiligheid en Justitie heeft op 11 mei 2012 een brief (EK 33.000 V, Y) gestuurd met de Brighton-verklaring, de inzet van de Nederlandse regering tijdens de conferentie in Brighton en over de motie-Franken. De commissie ESO heeft op 15 mei 2012 tijdens een mondeling overleg met de minister van Buitenlandse Zaken gesproken over de brief (EK 33.000 V, AB).
• - 

  De commissies BDO, ESO en BZK hebben op 13 maart 2012 een beleidsdebat gehouden over de toekomst, rol en bevoegdheden van het EHRM en (de toetreding van de EU tot) het EVRM. Tijdens dit debat is de gewijzigde motie-Franken (CDA) c.s. over zich blijven inzetten voor de mensenrechten (EK 32.735, C) ingediend. Op 20 maart 2012 is de motie aangenomen.
• - 

  De commissies hebben op 28 februari 2012 vragen gesteld aan de ministers van Veiligheid en Justitie, van Buitenlandse Zaken en van Binnenlandse Zaken over het EHRM en het EVRM ter voorbereiding op het beleidsdebat op 13 maart 2012. De ministers hebben op 5 maart 2012 gereageerd (EK 33.000 V, M).
• - 

  De minister van Buitenlandse Zaken heeft op 7 maart 2012 de kabinetsreactie (EK 33.000 V, P) op het AIV-briefadvies 'Het EHRM: beschermer van burgerlijke rechten en vrijheden?' aan de Eerste Kamer gestuurd.
• - 

  Op 7 februari 2012 hebben de commissies ter voorbereiding op het beleidsdebat een expertmeeting georganiseerd over het EHRM en het EVRM (EK 33.000 V, L).
• - 

  De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft op 17 februari 2012 vragen beantwoord van het Eerste Kamerlid Kox over het College voor de rechten van de mens (EK 32.467, G). Het lid Kox heeft onder meer gevraagd naar de voortgang van de toetreding van de EU tot het EVRM.
• - 

  De commissies BDO, ESO en BZK hebben de minister van Buitenlandse Zaken op 8 november 2011 gevraagd niet in te stemmen met concrete voorstellen inzake de hervormingen van het EHRM, (de toetreding van de EU tot) het EVRM en de positie van het Comité van Ministers tot na het beleidsbedat dat de commissies voornemens zijn te organiseren. Op 14 december 2011 heeft de minister in een schriftelijke reactie aangegeven dat het kabinet op korte termijn geen besluiten voorziet over bovenstaande onderwerpen (EK 33.000 V, E).
• - 

  De Adviesraad Internationale vraagstukken (AIV) heeft op 21 november 2011 het briefadvies "Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens- Beschermer van Burgerlijke Rechten en Vrijheden " aangeboden aan de Eerste Kamer.
• - 

  Naar aanleiding van de brief van 3 oktober 2011 over onder meer de toetreding van de EU tot het EVRM hebben de commissies voor Europese Samenwerkingsorganisaties (ESO) en voor Buitenlandse Zaken, Defensie en Ontwikkelingssamenwerking (BDO) op 1 november 2011 voorgesteld een beleidsdebat te houden over de toekomst, rol en bevoegdheden van het EHRM en (de toetreding van de EU tot) het EVRM.
• - 

  De regering heeft op 3 oktober 2011 een brief (EK 32.500 V, Y)gestuurd aan de Eerste Kamer waarin wordt ingegaan op de motie Bemelmans-Videc (EK 32.502, B) en er wordt een kabinetsstandpunt gegeven over toetreding van de EU tot het EVRM. In de brief stelt de minister van Veiligheid en Justitie dat op 24 juni 2011 de onderhandelingen over de toetreding op expertniveau zijn voltooid. De volgende stap is dat het Comité van Ministers van de Raad van Europa een politiek oordeel moet geven over deze resultaten.
• - 

  De commissie BDO heeft op 5 juli 2011 een brief gestuurd aan de minister van Buitenlandse Zaken waarin de commissie de minister vraagt welke procedure hij beoogt te volgen inzake de opvolging van de motie-Bemelmans.
• - 

  Op 28 juni 2011 heeft de commissie BDO een mondeling overleg gevoerd met de minister van Buitenlandse Zaken over mensenrechtenbeleid. Het EVRM is hierbij (sporadisch) aan bod geweest.
• - 

  Op 19 april 2011 vonden de Algemene Europese Beschouwingen 2011 plaats. CDA-kamerlid Bemelmans-Videc heeft in een motie (32.500 V, B) de regering verzocht zich te blijven inzetten voor de mensenrechten, conform haar verplichtingen die voortvloeien uit het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM). Ook de recente jurisprudentie van het Hof dient daarbij in overweging te worden genomen. De motie is op 10 mei 2011 aangenomen. Alleen de VVD stemde tegen.
• - 

  Tijdens de Algemene Europese Beschouwingen 20 april 2010 is er gesproken over de toetreding van de EU tot het EVRM. Opnieuw werd duidelijk dat de Eerste Kamer kamerbreed pleit voor een spoedige toetreding tot het EVRM.
• - 

  Tijdens de commissievergadering ESO van 9 maart 2010 heeft de commissie besloten om het debat met de minister van Justitie over de toetreding tot het EVRM te betrekken bij de Algemene Europese Beschouwingen.
• - 

  De Eerste Kamercommissie voor Europese Samenwerkingsorganisaties, de commissie voor Buitenlandse Zaken, Defensie en Ontwikkelingssamenwerking en de commissie voor Financiën hebben 22 maart 2010 een werkbezoek gebracht aan Brussel. De commissies hebben gesproken over de toetreding van de EU tot het EVRM met de heer Torbjorn Froysnes, de Ambassadeur van de Raad van Europa bij de EU.
• - 

  Op 2 november 2009 heeft het symposium "60 years of the Council of Europe- 50 years of the European Court of Human Rights " plaatsgevonden in de Eerste Kamer. Tijdens deze conferentie is onder meer gesproken over het EVRM.
• - 

  In oktober 2007 hebben de commissies Justitie en ESO een schriftelijk overleg gevoerd met de minister van Buitenlandse Zaken over o.m. de besluitvormingsprocedure voor toetreding van de EU tot het ERVM. De minister heeft bij brief van 30 oktober 2007 geantwoord.
• - 

  De minister van Buitenlandse Zaken heeft 3 oktober 2006vragen beantwoord van de EK over de toetreding van de EU/EG tot het EVRM
• - 

  Op 4 juli 2006 heeft de commissie ESO een notitie van kamerlid Van Thijn over toetreding tot het EVRM besproken.

• - 

  Tijdens de PACE op 27 juni 2006 hebben de Eerste Kamerleden Van Thijn (PvdA) en Kox (SP) een motie ingediend met steun van de aanwezige Kamerleden om de onderhandelingen tussen de EU en de Raad van Europa voor toetreding van de Europese Unie (EU) tot het Europees Verdrag van de Mens (EVRM) zo snel mogelijk te laten beginnen. De motie is niet besproken tijdens de PACE en wordt alleen toegewezen aan de leden die de motie ondertekend hebben.

• - 

  De commissie voor Buitenlandse Zaken heeft op 16 april 2012 een notaoverleg gevoerd met de minister van Buitenlandse Zaken over het mensenrechtenbeleid. Hierbij is gesproken over het EVRM en over het EHRM.
• - 

  De commissie voor Veiligheid en Justitie heeft op 1 februari 2012 een algemeen overleg gevoerd over de brief van de regering d.d. 3 oktober 2011 over de hervormingen van het EHRM en de toetreding van de EU tot het EVRM.
• - 

  Op 15 juli 2011 hebben de minister en de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken vragen beantwoord van Tweede Kamerleden over onder meer de werklast van het Hof van Justitie en de gevolgen hiervoor van de toetreding van de EU tot het EVRM. Volgens het kabinet zal dit geen gevolgen hebben voor de werklast van het Gerecht.
• - 

  De minister van Buitenlandse Zaken heeft op 10 juni 2011 vragen beantwoord over Nederlandse diplomaten die vertragingstechnieken zouden gebruiken om uitbreiding van het EVRM te voorkomen. De minister stelt dat dit niet gebeurd en dat het wenselijk is dat de EU zich bindt aan het EVRM.
• - 

  14 juni 2010 heeft de minister van Justitie een brief gestuurd naar de Tweede Kamer over toetreding tot het EVRM. De Tweede Kamer heeft de minister verzocht om een notitie over dit onderwerp. De minister verwacht in de zomer van 2010 te kunnen werken aan deze notitie.
• - 

  Op 19 april 2010 hebben de ministers van Buitenlandse Zaken en Justitie een brief gestuurd aan de Tweede Kamer over de Interlaken Conferentie.

De toetreding van de EU tot het EVRM zal na de onderhandelingen waarschijnlijk worden gerealiseerd door het opstellen van een verdrag tot toetreding tot het EVRM of van een protocol bij het EVRM. Alle 47 partijen van de Raad van Europa moeten hun goedkeuring uitspreken over dit document.

De Raad van Europa heeft een informele werkgroep geïnstalleerd als de leidende commissie bij de onderhandelingen over de toetreding, de Informele Werkgroep voor de Toetreding van de EU tot het EVRM (CDDH-UE).

• - 

  De Stuurgroep voor Mensenrechten van de Raad van Europa (CDDH) en de Europese Commissie hebben op 5 april 2013 hun definitieve rapport gepresenteerd en daarmee een ontwerpverdrag voor toetreding van de EU tot het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Volgende stap is het voorleggen van dit ontwerp aan onder andere het EU-Hof in Luxemburg. Zij zullen bezien en adviseren over de verenigbaarheid van de teksten met de EU-verdragen.
• - 

  Er hebben ondertussen vier bijeenkomsten plaatsgevonden. Van 17 tot en met 19 september 2012 vond in Straatsburg de tweede onderhandelingsbijeenkomst plaats tussen de ad hoc onderhandelingscommissie van de CDDH en de Europese Commissie. De derde bijeenkomst vond plaats van 7-9 november 2012.
• - 

  Op 13 juni 2012 heeft het Comité van Ministers het CDDH de opdracht gegeven om de onderhandelingen met de EU voort te zetten in een ad hoc-groep 47+1. De eerste bijeenkomst vond plaats op 21 juni 2012.
• - 

  Op 19 en 20 april 2012 vond in Brighton op initiatief van het Voorzitterschap van het Verenigd Koninkrijk van het Comité van Ministers van de Raad van Europa een conferentie plaats over de toekomst van het EHRM. Tijdens deze conferentie is de Brighton Declaration aangenomen. In deze verklaring wordt onder andere opgeroepen tot een snelle en succesvolle afronding van de voorbereidingen voor het concept-toetredingsakkoord
• - 

  Op 3 januari 2012 is het rapport Guaranteeing the authority and effectiveness of the European Convention on Human Rights van de Committee on Legal Affairs and Human Rights, met als rapporteur mw. Bemelmans-Videc, gepubliceerd. Op 24 januari 2012 heeft de PACE de resolutie en de aanbeveling uit het rapport aangenomen.
• - 

  Tijdens een buitengewone vergadering van 11-14 oktober 2011 georganiseerd door de Stuurgroep voor Mensenrechten van de Raad van Europa is besloten om een verslag aan het Comité van Ministers te sturen over de uitwerking van de juridische instrumenten voor toetreding van de EU tot het EVRM. De Stuurgroep is van mening dat het al het mogelijke heeft gedaan als stuurgroep. De technische onderhandelingen tussen de Raad van Europa en de EU zijn nu afgerond. Het Comité van Ministers van de Raad van Europa zal een politiek oordeel moeten geven over deze resultaten.
• - 

  Op 19 juli is de laatste versie van de ontwerpovereenkomst gepubliceerd waar de expertgroep op 24 juni 2011 overeenstemming over heeft bereikt.
• - 

  Een groep van non-gouvernementele organisaties (NGO's) heeft op 3 december 2010 een schriftelijke reactie gestuurd aan de informele werkgroep voor zijn vergadering van 6-8 december 2010. In de reactie gaan de NGO's in op het voorgestelde co-respondenten mechanisme van het EHRM en de consultatie van het maatschappelijk middenveld over de toetreding van de EU tot het EVRM.
• - 

  Op 18 maart 2008 is er een rapport gepubliceerd van de Committee on Legal Affairs and Human Rights van de PACE over de toetreding tot het EVRM. Eerste Kamerlid Bemelmans-Videc is de rapporteur. Tijdens de PACE vergadering van 26-30 april 2010 heeft mw. Bemelmans-Videc het rapport verdedigd.
• - 

  Het Zwitserse voorzitterschap van de Raad van Europa heeft op 18 en 19 februari 2010 de Interlaken Conferentie over de toekomst van het Europees Hof van de Rechten van de Mens georganiseerd. Hier werd een Verklaring aangenomen.
• - 

  Commentaar van de Venetië Commissie, een adviesorgaan van de Raad van Europa over constitutioneel recht, van 12 oktober 2007 op de toetreding van de EU/EG tot het EVRM.
• - 

  Rapport van Jean-Claude Juncker, premier van Luxemburg, van 11 april 2006 "Council of Europe- European Union: A sole ambition for the European Continent ". Dit rapport heeft hij geschreven op verzoek van de Raad van Europa. Het rapport is geschreven op persoonlijke titel. In het rapport worden verschillende aanbevelingen gedaan voor het versterken van het partnerschap tussen de Raad van Europa en de EU.

• - 

  De CDDH-UE, de leidende commissie van de Raad van Europa bij de onderhandelingen over de toetreding, heeft tijdens de vergadering van 25-28 januari 2011 een werkdocument van de EC over het EHRM besproken.
• - 

  Namens de Raad van de EU is de Europese Commissie 7 juli 2010 gestart met de onderhandelingen over de toetreding van de EU tot het EVRM. Vanaf nu zullen onderhandelaars van de Commissie en deskundigen van het Stuurcomité voor de mensenrechten van de Raad van Europa regelmatig samen aan de toetredingsovereenkomst werken.
• - 

  In een persbericht van 17 maart 2010 heeft de Europese Commissie bekend gemaakt dat ze de onderhandelingsrichtsnoeren heeft voorgesteld voor de toetreding van de EU tot het EVRM.

In het Verdrag van Lissabon is bepaald dat de Commissie aanbevelingen doet aan de Raad over het onderhandelingsmandaat. De Raad bepaalt wanneer de onderhandelingen worden geopend, stelt het onderhandelingsmandaat vast en wijst een onderhandelaar of een onderhandelingsteam aan. De Raad stelt uiteindelijk de overeenkomst vast, na goedkeuring door het Europees Parlement. De Raad moet de overeenkomst met eenparigheid van stemmen goedkeuren (artikel 218 WVEU) en het Europees Parlement zal ook zijn goedkeuring moeten uitspreken. De overeenkomst tot toetreding kan pas in werking treden wanneer alle lidstaten deze hebben goedgekeurd.

• - 

  Het onderwerp is besproken tijdens de Raad voor Justitie en Binnenlandse Zaken op 5-6 december 2013. Nederland acht het politiek wenselijk om gedurende de periode dat het Europees Hof voor Justitie zich buigt over de verenigbaarheid van het toetredingsakkoord met de EU-Verdragen de noodzakelijke activiteiten op te schorten en deze pas na afloop van de procedure aan te vangen. Het kabinet hoopt dat de toepassingsregels zo snel mogelijk kunnen worden vastgesteld maar verliest hierbij de noodzakelijke zorgvuldigheid niet uit het oog.
• - 

  Tijdens de Raad voor Justitie en Binnenlandse Zaken op 6 juni 2013 werd de laatste stand van zaken met betrekking tot de toetreding van de EU tot het EVRM besproken. Uit het debat bleek dat zodra het Europees Hof voor Justitie een oordeel heeft gegeven over de verenigbaarheid van het toetredingsverdrag met de EU-Verdragen, de Europese Commissie zal komen met een voorstel voor een Besluit van de Raad tot goedkeuring van de ondertekening van het EVRM en eventueel met inbegrip van de interne regels en aanpassingen aan de EU-wetgeving die vóór de toetreding moeten worden overeengekomen. Uit de geannoteerde agenda bleek overigens dat Nederland verwacht dat het 9 à 12 maanden zal duren voordat het oordeel van het EU-hof er ligt. Het kabinet hoopt verder dat de interne regels zo snel mogelijk kunnen worden vastgesteld, maar verliest hierbij de noodzakelijke zorgvuldigheid niet uit het oog.
• - 

  Het voorzitterschap en de EC gaven tijdens de JBZ-Raad van 6 en 7 december 2012 een toelichting over de stand van de onderhandelingen over de toetreding van de EU tot het EVRM. Uit de geannoteerde agenda blijkt dat tijdens de derde onderhandelingsronde sinds de hervatting van de onderhandelingen (7–9 november 2012) bleek dat de voorstellen van de EU over de stemvoorschriften in het Comité van Ministers bij het toezicht op de naleving van uitspraken van het EHRM en de bepaling voor onderwerpen op het gebied van het Gemeen-schappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid (GBVB), niet op steun van de niet-EU-lidstaten van de RvE kunnen rekenen. De voorzitter van het onderhandelingscomité van de RvE heeft alle partijen opgeroepen om na te denken over compromisvoorstellen. Voor januari en april 2013 staan twee nieuwe onderhandelingsbijeenkomsten in RvE-kader gepland.
• - 

  De Eurocommissaris voor Justitie, grondrechten en burgerschap gaf tijdens de JBZ-Raad van 26 en 27 april 2012 aan dat technische onderhandelingen zijn afgerond op de volgende punten: (1) betere uitwerking van de specificiteit van de Unie als toetreder, (2) het co-respondentmechanisme en voorafgaande betrokkenheid van het Europese Hof van Justitie en (3) stemrecht in het Comité van Ministers. Een meerderheid van lidstaten vond dat de onderhandelingen in Straatsburg kunnen worden hervat.
• - 

  De stand van zaken van de onderhandelingen over de toetreding van de EU tot het EVRM stond op de agenda van de JBZ-Raad van 13 en 14 december 2011. Uit de geannoteerde agenda blijkt dat het CDDH het concept-toetredingsakkoord heeft besproken op 12-14 oktober 2011. De EC heeft namens de EU aangegeven nog geen gezamenlijke EU-positie in te kunnen nemen. De EU-lidstaten blijken meer tijd nodig te hebben om tot overeenstemming te komen.
• - 

  Statewatch heeft een document van 8 november 2011 gepubliceerd dat door het voorzitterschap aan het Comité van Permanente Vertegenwoordigers (COREPER) is gestuurd met de stand van zaken betreffende de toetreding van de EU tot het EVRM. Hieruit blijkt dat er in de raadswerkgroep Fundamental Rights, Citizens, Rights and Free Movement of Persons (FREMP) verder wordt onderhandeld over de ontwerpovereenkomst.
• - 

  Het onderhandelingsmandaat van de EC is sinds 22 september 2011 deels openbaar.
• - 

  Tijdens de JBZ-Raad van 3 en 4 juni 2010 heeft de Raad na een openbaar debat een onderhandelingsmandaat aangenomen waarmee de EC toestemming wordt gegeven om namens de Raad onderhandelingen te voeren over de toetreding. De Raad besluit over de uiteindelijke overeenkomst met eenparigheid van stemmen en na goedkeuring door het Europees Parlement.
• - 

  Tijdens de JBZ-Raad van 22 en 23 april 2010 heeft er een oriënterend gesprek plaatsgevonden over toetreding tot het EVRM. Verschillende lidstaten willen eerst overeenstemming op een aantal onderdelen, zoals de relatie tussen het Hof van Justitie van de EU en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, voordat zij kunnen instemmen met het onderhandelingsmandaat.
• - 

  Tijdens de JBZ-Raad van 25 en 26 februari 2010 heeft de Raad de EC verzocht zo snel mogelijk de aanbeveling voor een onderhandelingsmandaat in te dienen.
• - 

  Het Spaans voorzitterschap (1 januari- 30 juni 2010) stelt in een notitie van 17 februari 2010 dat de uitdaging van de toetreding van de EU tot het EVRM een van de hoogste prioriteiten is tijdens haar voorzitterschap. Samen met het voormalige Zweedse voorzitterschap heeft het Spaans voorzitterschap een aantal informele discussies georganiseerd met JBZ adviseurs en nationale experts in samenwerking met de EC over de toetreding. Ook heeft een vertegenwoordiger van het Hof van Justitie deelgenomen aan deze discussies. De informele discussies hebben een aantal wettelijke en technische punten aan het licht gebracht die aan bod zullen moeten komen tijdens de onderhandelingen, zoals de relatie tussen het Hof van Justitie van de EU en het EHRM.

• - 

  Op 19 mei 2010 heeft het Europees Parlement een resolutie aangenomen over de institutionele aspecten van toetreding van de EU tot het EVRM. Hiermee is de procedure over de institutionele aspecten van de toetreding afgerond.
• - 

  Op 27 april 2010 heeft de commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken van het EP de commissie constitutionele zaken een advies doen toekomen over de toetreding van de EU tot het EVRM.
• - 

  Op 18 maart 2010 heeft een hoorzitting plaatsgevonden in de commissie constitutionele zaken over de toetreding tot het Verdrag.

Op 29 november 2011 heeft het House of Commons het verslag van een debat dat op 7 september 2011 plaatsvond in de commissie European scutiny over de toetreding van de EU tot het EVRM gepubliceerd met een briefwisseling over dit onderwerp.

• Overzicht op datum gesorteerd