Eerste Kamer verklaart zes wetsvoorstellen controversieel

5 december 2006

De Eerste Kamer heeft onder protest van de VVD-fractie besloten om zes wetsvoorstellen niet meer met het zittende demissionaire kabinet Balkenende te behandelen. Het gaat om de wijziging van de Wet op de kansspelen (op verzoek van SGP en CDA) en op verzoek van de linkse oppositie: twee wijzigingen van de Wet op het hoger onderwijs (leerrechten en rechtspositie studenten en raden van toezicht), de Interim-wet betaalbaarheidsheffing huurwoningen, de Wet modernisering huurbeleid en de wijziging van de Wet werk en bijstand (terugkeerbaan). Een overzicht van de wetsvoorstellen staat onder dit bericht.

Regel

Aan de beslissing om deze zes wetsvoorstellen controversieel te verklaren ging een debatje vooraf dat werd ingezet door fractievoorzitter Rosenthal van de VVD. Volgens Rosenthal is bij het opstellen van de lijst met controversiële wetsvoorstellen afgeweken van de hoofdregel die in 2001 in de Eerste Kamer was afgesproken dat de meerderheid beslist. Dat rekening zou worden gehouden met de wensen van 'substantiële minderheden' is volgens de VVD-fractievoorzitter de uitzondering op deze regel.

Controversieel verklaring controversieel

Naar het oordeel van Rosenthal is de controversieel verklaring van wetsvoorstellen in de Eerste Kamer zelf controversieel geworden en moet er hoognodig een principieel debat over worden gevoerd. De gewijzigde politieke verhoudingen in de Tweede Kamer na de verkiezingen op 22 november zouden de Eerste Kamer 'koud' moeten laten, vindt de VVD-fractie. Worden er straks ook wetsvoorstellen controversieel verklaard als na de provinciale Statenverkiezingen in maart 2007 de samenstelling van de Eerste Kamer verandert?, vroeg Rosenthal retorisch.

Zelfstandige positie

De VVD-fractie vindt het tijd worden om de onderlinge verhoudingen tussen Tweede Kamer en Eerste Kamer en een demissionair kabinet na verkiezingen tegen het licht te houden. De Eerste Kamer moet niet voor informateur gaan spelen, betoogde Rosenthal. Ook vond hij dat de Eerste Kamer zich niet moet bemoeien met wat er in de Tweede Kamer speelt. Het gaat mij om de zelfstandige positie van de Eerste Kamer in het staatsbestel, zei Rosenthal in antwoord op talloze interrupties van andere fractievoorzitters.

Andere meerderheid

PvdA-fractievoorzitter Noten stemde overigens in met een principieel debat in het voorjaar van 2007. Hij wees Rosenthal erop dat de meerderheid van CDA en VVD in de Eerste Kamer een andere meerderheid is dan die in de nieuw gekozen Tweede Kamer. Ook zei Noten dat een demissionair kabinet minder kan ondernemen en dat alleen al daardoor de status van aanhangige wetsvoorstellen anders is. Een demissionair kabinet kan geen novelles indienen en geen toezeggingen doen. Ook tegenover moties zal zo'n kabinet zich anders opstellen dan een missionair kabinet.

Getalscriterium

Mevrouw De Wolff van GroenLinks zei dat de VVD nu 'moeilijk' doet, omdat zij haar machtspositie bij de Tweede Kamerverkiezingen heeft verloren. Overigens vond zij het niet wijs om wetsvoorstellen te gaan behandelen die onder een nieuw kabinet kunnen worden gewijzigd of ingetrokken. Ook fractieleider Schuurman van de ChristenUnie wees de VVD op de beperkte mogelijkheden van een demissionair kabinet. Wat het controversieel verklaren betreft wees hij op het verleden, waarbij een getalscriterium werkte: ooit hanteerde de Eerste Kamer als regel dat een wetsvoorstel controversieel was als 25 leden (een derde van het totale aantal) dit vond. In een nog verder verleden was zelfs een verzoek van tien leden voldoende om een voorstel controversieel te verklaren. Mevrouw De Wolff sloot hierbij aan. Zij was alleen voor een principieel debat over de kwestie als dit zou kunnen uitmonden in het weer invoeren van een getalscriterium.

Respect

Fractieleider Werner van het CDA zei dat hij al enkele malen na verkiezingen controverses had bespeurd over het controversieel verklaren van wetsvoorstellen. Hij wees erop dat veel meer wetsvoorstellen nog wel worden behandeld dan de zes nu van de lijst worden afgevoerd. Volgens hem heeft het CDA altijd respect gehad voor de wensen van substantiële minderheden op dit punt in de Eerste Kamer. SP-woordvoerder Kox zei dat terughoudendheid past nu het kabinet demissionair is. In een vinnig debatje met zijn VVD-collega Rosenthal verklaarde Kox dat hij weliswaar ook is gekozen als lid van de Tweede Kamer, maar dat hij ervoor kiest om lid van de Eerste Kamer te blijven 'als hij mag kiezen'.

De wetsvoorstellen

zijn na stemming bij zitten en opstaan controversieel verklaard. De fractie van de VVD stemde tegen de controversieelverklaringen. De voorstellen zijn controversieel verklaard in verband met de demissionaire status van het Kabinet Balkenende III na de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen op 22 november 2006.