Verslag van de vergadering van 3 december 2024 (2024/2025 nr. 10)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 14.49 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
Mevrouw Prins i (CDA):
Voorzitter. De ontwikkelingen in onze energievoorzieningen zijn veel en ingrijpend. Ik noem er een paar. De bronnen van onze elektriciteit zijn deels overgenomen door de meer grillige natuurelementen zon en wind. Dankzij de zonnepanelen kunnen afnemers nu ook leveranciers van energie zijn. Je wordt dan ineens actief. Het netwerk moet tweerichtingsverkeer kunnen faciliteren. Er is sprake van stevige netcongestie. Vele bedrijven en burgers hebben een grote behoefte aan energie, maar krijgen die nog niet geleverd, terwijl andere bedrijven de energie van hun zonnepanelen niet kunnen terugleveren. Het opheffen van de netcongestie vergt miljarden aan investeringen in de komende jaren, met een negatieve impact op de energietarieven tot gevolg. Er ontstaan diverse energiegemeenschappen die op lokaal niveau hun energie willen delen. Dat is overigens een mooi voorbeeld van een verantwoordelijke samenleving. De subsidies voor warmtepompen zijn afgeschaft, evenals hoogstwaarschijnlijk de salderingsregeling. De impact daarvan is nog onzeker. Ondertussen wordt steeds duidelijker dat Nederland de klimaatdoelstellingen voor 2030, laat staan voor 2050, niet zal halen.
Voorzitter. Het is dan ook goed dat er een nieuwe Energiewet voorligt, een nieuwe basis voor de markt, die aan stevige veranderingen onderhevig is, zoals ik juist heb geschetst. Een nieuwe Energiewet is nodig om de nieuwe ontwikkelingen te kunnen faciliteren. De roep van vele stakeholders om deze wet snel te behandelen, is er niet voor niets. Dat is een eerste stap, want op diverse onderdelen is nog meer wetgeving vereist. Dat geeft de minister terecht ook zelf aan in de beantwoording van onze vragen.
Voorzitter. Graag sta ik stil bij de complexiteit van de markt in relatie tot het doenvermogen van de burgers: cybersecurity, investeringen in interconnectoren, de aanpak van de netcongestie en het verbod op telemarketing. De complexiteit van de markt is groot. Je kunt afnemer worden of actief afnemer. Je betaalt leveringskosten, maar als actieve afnemer krijg je naast een terugleververgoeding ook terugleverkosten in rekening gebracht. Er is sprake van balanceringskosten. Je kunt wel of niet lid worden van een energiegemeenschap, maar je moet ook zaken afleren, zoals niet meer 's avonds na 23.00 uur de afwasmachine aandoen, maar juist als de zon schijnt. De materie is complex. In het regeerprogramma van dit kabinet staat uitdrukkelijk dat alle burgers mee moeten kunnen doen, ook met deze energietransitie. Dan vind ik het antwoord van de minister in dezen mager, namelijk: het staat eenieder vrij om zelf keuzes te maken en energieleveranciers zijn aan zet voor goede en toegankelijke communicatie.
Voorzitter. Diverse instanties, waaronder de WRR, roepen de overheid op meer rekening te houden met het doenvermogen van vele burgers. Energie is een noodzakelijke basisvoorziening en voor veel burgers ook een stevige kostenpost. Dan heeft de overheid ons inziens de plicht ook zelf zorg te dragen voor begrijpelijke informatie, inclusief alle voor- en nadelen van de keuze of, als zij deze taak wenst te delegeren aan de energieleveranciers, daadwerkelijk te toetsen of de informatie compleet en begrijpelijk is, juist ook voor mensen met een lagere sociaal-economische status. Informatie op B1-niveau, zogezegd. Graag een toezegging van de minister.
Voorzitter. Van een hele andere orde is cybersecurity. De aanvallen op onze digitale infrastructuur worden steeds omvangrijker en steeds slimmer, zeker ook in deze tijd van geopolitieke spanningen. In de Energiewet staan veel bepalingen en worden veel eisen aan de energieleveranciers gesteld. Kan de minister ons erover informeren of er ook schriftelijke afspraken zijn gemaakt over het niveau van de cybersecurity? Het gaat tenslotte om een vitale infrastructuur.
Voorzitter. Afgelopen week heeft de heer Schouw als bestuurlijk aanjager het rapport Slim met Stroom gepresenteerd. Hierin worden diverse voorstellen gedaan om het bestaande netwerk beter en slimmer te gebruiken, in aanvulling op de uitbreiding. Er zijn geen echt nieuwe voorstellen, zoals het rapport zelf ook aangeeft, maar er is wel sprake van een gebrek aan aandacht en daadkracht bij de leveranciers, en soms ook bij de ondernemers, om deze verbeteringen daadwerkelijk te realiseren. De aandacht, zo zegt het rapport, is meer gericht op de uitbreiding van de infrastructuur dan op het slimmer inzetten van het huidige netwerk. In de appreciatie van de minister is hier eigenlijk geen aandacht voor. Onze vraag is dan ook welke acties de minister gaat ondernemen om de implementatie van de diverse voorstellen te versnellen. Hoe gaat ze een en ander afdwingen?
Een van de bepalingen van de Energiewet is dat telefonische verkoop wordt verboden. De CDA-fractie deelt de mening dat ongebreidelde telemarketing meer dan irritant is en ondersteunt deze bepalingen. Echter, toch pleit ze voor twee uitzonderingen. Veel burgers met een contract voor een bepaalde tijd zullen zich er niet van bewust zijn dat hun contract op datum x verloopt. Een telefoontje van je energieleverancier om je hierop te wijzen achten wij eerder klantgericht dan irritant. Is er niet een mogelijkheid om bijvoorbeeld één telefoontje naar bestaande klanten waarvan het contract afloopt, wél toe te staan? Vervolgens kan de klant zelf beslissen of hij verder in contact wil blijven met zijn huidige leverancier. In de slipstream van dit verbod is ook de telemarketing van loterijen die geld afstaan aan goede doelen behandeld. Een deel van deze loterijen, de zogeheten artikel 3-loterijen, mogen doorgaan met hun telemarketingactiviteiten, maar bijvoorbeeld de Lotto en de Staatsloterij niet. Hier wreekt zich dat de tekst van het subamendement-Postma niet in lijn is met de toelichting.
Voorzitter. Goede doelen zijn in onze samenleving van essentiële en toegevoegde waarde. Onze fractie hecht veel waarde aan de maatschappelijke betrokkenheid van burgers. Goede doelen maken de betrokkenheid van de ene mens bij de andere mens zichtbaar. Een onderscheid maken tussen loterijen die allemaal geld afdragen aan goede doelen, alleen vanwege een onbedoeld niet volledige tekst in een amendement, achten wij dan ook niet correct. Ook voor loterijen moet er toch een eerlijk level playing field gelden? Wij verzoeken de minister om een toezegging te doen op de twee voorstellen, namelijk mogelijk maken dat de energieleverancier eenmaal belt, en ervoor zorgen dat alle loterijen die gelden afstaan aan goede doelen dezelfde telemarketingmogelijkheden hebben. Zo nodig overwegen wij een motie.
Voorzitter. Zoals bekend zijn er miljarden investeringen nodig om onze energievoorziening weer toekomstbestendig te maken. In de Energiewet geeft de minister aan dat publiek eigendom de beste waarborg is voor leveringszekerheid. Dit betekent wel een enorme aanslag op overheidsgeld, temeer daar de verkoop van TenneT Duitsland niet is gelukt. TenneT moet nu ook miljarden investeren in Duitsland. Welke overwegingen heeft de minister om bijvoorbeeld de bouw en het onderhoud van interconnectoren onder strakke voorwaarden niet aan private partijen te gunnen? Deze partijen hebben vaak een uitstekende uitvoeringskracht, terwijl TenneT — eerlijk is eerlijk — nu al enorme vertraging oploopt. Op deze wijze is er een lagere kapitaalsbehoefte van de overheid. Daarnaast vragen wij ons af hoe deze stellingname tegen privatisering rijmt met het ibo, dat momenteel onder leiding van het ministerie van Financiën onderzoekt welke opties er zijn om de financieringsstructuur van de netbeheerders anders in te richten om zo de kosten voor de samenleving te beperken. Eind februari, zo begrijpen we, zijn de resultaten gereed. Graag een reflectie van de minister.
Welke opties ziet de minister om de kosten voor energie zo laag mogelijk te houden? In Nederland worden nu al hogere energietarieven gehanteerd dan in vele andere landen van Europa. Dat geeft een risico op nog meer energiearmoede en het maakt ons ondernemingsklimaat er niet beter op, een signaal dat juist deze minister zou moeten aanspreken.
Voorzitter. Wij zijn positief over deze wet en verzoeken de minister de genoemde oneffenheden te repareren.
De voorzitter:
Dank u wel voor uw bijdrage. Dan geef ik nu het woord aan mevrouw Van Aelst-den Uijl van de fractie van de SP.