Behandelfase Eerste Kamer: implementatietraject gestart.

Europees

Richtlijn 2002/8/EG is gepubliceerd in Pb EG L26 van 31 januari 2003.

document Europese Commissie

COM(2002)13, d.d. 18 januari 2002

commissie Eerste Kamer

beleidsterreinen

Op 9 december 2004 is een wetsvoorstel houdende aanpassing van de Wet op de rechtsbijstand ter implementatie van de richtlijn rechtsbijstand (2003/8/EG) aangenomen door de Tweede Kamer. De Eerste Kamer heeft het voorstel op 15 februari 2005 als hamerstuk afgedaan (zie kamerstukken in de serie 29712).

Implementatiedatum is 30 november 2004, met uitzondering van artikel 3, lid 2, onder a), waarvoor de richtlijn uiterlijk op 30 mei 2006 in nationaal recht moet zijn omgezet.

Op 21 januari 2003 werd ingestemd door VVD, CDA en Christenunie (meerderheid). De fracties van PvdA, Groen Links en D66 wensten nog niet in te stemmen. Daarbij overwegen deze fracties dat de motie Jurgens van 4 december 2001, waarin een periode van zes weken openbaarheid van bepaalde raadsdocumenten wordt verlangd, ten doel heeft maatschappelijke discussie mogelijk te maken over een ontwerpbesluit in de versie die de Raad voornemens is te aanvaarden. In die periode zouden bezwaren aan het licht kunnen treden die de Kamer dan mee kan wegen bij het vellen van een oordeel over het ontwerpbesluit. Nu de minister van Justitie heeft nagelaten in de annotaties bij de ontwerprichtlijn rechtsbijstand melding te maken van het feit dat de Raad substantieel afweek van de standpunten van het Europees Parlement, is de Eerste Kamer pas geattendeerd op de bezwaren van het Europees Parlement in deze fase van de besluitvorming. Naar de mening van de fracties van Groen Links, Partij van de Arbeid en D66 zijn de voorgestelde amendementen van dien aard en van zodanig gewicht dat een voortzetting van de behandeling van de ontwerprichtlijn wenselijk is.

Op 17 december 2002 werd instemming onthouden wegens motie Jurgens.

Op 26 november 2002 werd instemming onthouden, wegens te laat ontvangen raadsdocument 13385/02 en gelet op motie Jurgens 23490, 13e.

Op 8 oktober 2002 heeft de EK instemming onthouden (definitieve tekst afwachten).

Dit agendapunt gaf geen aanleiding tot het plaatsen van opmerkingen op 11 juni 2002.

Op 18 december 2002 werd ingestemd.

Op 26 november 2002 werd instemming onthouden wegens te laat ontvangen raadsdocument.

De TK heeft (i.v.m. overlijden prins Claus werd AO met de bewindslieden op 10 oktober 2002 geschrapt) op alle ontwerpbesluiten die het Koninkrijk beogen te binden een parlementair voorbehoud gemaakt.

Tijdens het AO op 12 juni 2002 gaf dhr. Nicolaï aan de zorg van het kabinet te onderstrepen m.b.t. de mogelijkheid van gratis rechtsbijstand voor organisaties zonder winstoogmerk, zoals Green Peace. Minister Korthals gaf aan niet voornemens te zijn rechtspersonen bij grensoverschrijdende geschillen in aanmerking te laten komen voor gratis rechtsbijstand. Wel kunnen rechtspersonen met een laag vermogen in Nederland nu al in aanmerking komen voor gefinancierde rechtsbijstand.

De regering is voorstander van gemeenschappelijke minimumvoorschriften m.b.t. rechtsbijstand. In sommige gevallen lijkt de ontwerprichtlijn echter verder te reiken dan de grensoverschrijdende zaken in die zin dat regels worden gesteld voor nationale rechtshulpgevallen.

Gelet op het omvangrijke stelsel dat Nederland terzake reeds kent is de regering echter geen voorstander van uitbreiding van de gratis rechtsbijstand in andere gevallen dan thans volgens het nationale recht is voorzien. Tevens dient er op gelet te worden dat bij de totstandkoming van de onderhavige richtlijn met de positie en de taken van de Haagse Conferentie voor internationaal privaatrecht rekening wordt gehouden.

Daartegenover kan worden opgemerkt dat het voor Nederlandse onderdanen in andere EU-lidstaten van belang kan zijn wanneer de toegang tot gratis rechtsbijstand wordt vereenvoudigd en mogelijk verruimd. De reikwijdte van de diverse stelsels is zeer verschillend.

Indien de richtlijn wordt aangenomen dient de Wet op de rechtsbijstand te worden herzien. Er zullen meer personen van de gesubsidieerde rechtsbijstand gebruik moeten kunnen maken in waarschijnlijk meer gevallen

Document 13385/02: De zeswekentermijn verstreek op 2 januari 2003.

Op 18 januari 2002 is dit initiatief ingediend door de EC. Het gaat om justitiële samenwerking in civiele zaken. Uit de discussie die volgde op het uitbrengen van het groenboek rechtsbijstand in burgerlijke zaken bleek vooral het verkrijgen van rechtsbijstand bij grensoverschrijdende zaken een probleem is (uiteenlopende financiële of persoonlijke voorwaarden, eis dat met de procedures moet kennen en begrijpen, soms twee advocaten nodig of andere extra kosten) en dat men op communautair niveau minimumnormen wenste vast te stellen.

Blijkens verslag JBZ-Raad nog niet aangenomen op 19/20 december 2002.

In voorstel 13385/02 zijn de resterende punten opgelost en is tegemoetgekomen aan de voorbehouden die van Nederlandse zijde zijn ingebracht. Het nu voorliggende voorstel is volgens de regering thans goed inpasbaar in het Nederlandse stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand.

De Raad bereikte op 14-15 oktober 2002 voorlopige overeenstemming over de voorstellen met betrekking tot de reikwijdte van de richtlijn. Er werd een akkoord bereikt over een voorstel van Oostenrijk en Nederland dat rechtsbijstand alleen kan worden geweigerd indien het verzoek betrekking heeft op een vordering die rechtstreeks voortvloeit uit het zelfstandig bedrijf of zelfstandig beroep van de verzoeker. De Raad stemde voorts in met een implementatietermijn van 42 maanden voor wat betreft de regeling in artikel 3, tweede lid onder a) voor het advies in de precontentieuze fase.

De Raad bereikte op 13 juni 2002 overeenstemming over het voorstel om de reikwijdte van bovengenoemde richtlijn te beperken tot grensoverschrijdende geschillen op civielrechtelijk gebied. De besprekingen over de ontwerp-richtlijn betreffende kostenloze rechtsbijstand zullen in de Raadswerkgroep worden voortgezet.

In de annotatie geeft de regering aan dat het toepassingsgebied beperkt is tot grensoverschrijdende zaken, omdat verschillende lidstaten, waaronder Nederland, vreesden dat het opnemen van minimumnormen zou leiden tot een veel groter beslag op de gratis rechtshulpvoorzieningen. Nu eist het Nederlands stelsel bij gesubsidiëerde rechtsbijstand in grensoverschrijdende gevallen dat er een Nederlands belang is. De Juridische Dienst van de Raad heeft een advies uitgebracht waarin stond dat voor de regeling van minimumnormen een juridische basis ontbrak voor zover het voorstel verder strekte dan de aanspraak op gesubsidieerde rechtsbijstand in grensoverschrijdende geschillen.

Voor Nederland vormt nog een belangrijk probleem, dat in ons huidige stelsel naast natuurlijke personen rechtspersonen slechts in beperkte mate een beroep op gratis rechtsbijstand kunnen doen. De richtlijn opent de mogelijkheid dat rechtspersonen zonder winstoogmerk, zoals belangenverenigingen en niet-gouvernementele organisaties, een beroep op gratis rechtsbijstand kunnen doen.

Daarnaast wordt in Nederland op grond van artikel 12 lid 2 onder e Wet op de rechtsbijstand geen gesubsidieerde rechtsbijstand verleend met betrekking tot de uitoefening van een zelfstandig bedrijf of beroep tenzij de voortzetting van het beroep of bedrijf afhankelijk is van het resultaat van de verzochte rechtsbijstand. Nederland heeft deze mogelijkheid beperkt omdat het meent dat dergelijke procedures behoren tot het gebruikelijke ondernemersrisico.

Ook kent Nederland een beperking van het recht op gesubsidieerde rechtsbijstand in verband met het (financieel) belang van de zaak. Indien het (financieel) belang te gering is of indien op grond van het belang of indien vanwege de aard van de procedure verwacht mag worden dat de rechtzoekende de zaak zonder professionele rechtsbijstand kan afhandelen, wordt geen gesubsidieerde rechtsbijstand verstrekt. De richtlijn kent deze beperkingen niet.

In de databank EUR-Lex wordt de laatste stand van zaken in de Europese behandeling van het voorstel weergegeven.

Het EP heeft op 25 september 2002 advies uitgebracht en 36 amendementen voorgesteld. O.a. werd voorgesteld de richtlijn niet te beperken tot grensoverschrijdende gevallen. Rechtsbijstand zou ook mogelijk moeten zijn voor rechtspersonen, ook voor geschillen op het gebied van handelszaken, ook voor juridische bijstand van anderen dan advocaten, ook voor buitengerechtelijke procedures. Ook voortzetting financiele bijstand wanneer de begunstigde zelf besluit beroep in te stellen. De lidstaten zouden de verleende financiele bijstand (gedeeltelijk) terug kunnen vorderen bij een verloren proces, bijvoorbeeld wanneer partijen in onredelijkheid hebben gehandeld.

In de databank OEIL van het Europees Parlement wordt de laatste stand van zaken in de behandeling van het voorstel weergegeven.

In de databank IPEX wordt de behandeling van het voorstel in de diverse (kandidaat) lidstaatparlementen weergegeven.