De Staten-Generaal website interviewt op weg naar 30 april 2013 een aantal mensen over de inhuldiging. Dit keer een interview met Dorine Hermans, auteur van het boek 'Wie ben ik dat ik dit doen mag?' over de zes koninklijke inhuldigingen in Nederland.
Waarom vindt de inhuldiging plaats tijdens een vergadering van het parlement?
“Koning Willem I wilde alleen koning zijn als goed duidelijk was dat hij namens het volk regeerde. Daarom gebeurde zijn inhuldiging in een vergadering van de vertegenwoordigers van het volk. Er zijn meer landen waar de inhuldiging in een vergadering van het parlement gebeurt, maar het individueel afleggen van de eed of belofte door de Kamerleden is uniek. Het is ook tamelijk uitzonderlijk dat er tegenwoordig geen religieuze dienst aan verbonden is. Dit is omdat er in Nederland een strikte scheiding is tussen kerk en staat. Tijdens de inhuldigingen van Willem I en II was er overigens nog wel een kerkdienst, bij Willem III was er pas de volgende dag een dienst.”
Wat is het verschil tussen een kroning en een inhuldiging?
“Bij een kroning wordt extra benadrukt dat het koningschap de allerhoogste functie onder God is. Een vertegenwoordiger van de staatsgodsdienst kroont dan de koning. In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld is de koning ook hoofd van de kerk, dus wordt hij gekroond door de aartsbisschop. In Nederland ligt dit anders: wij hebben een strikte scheiding tussen kerk en Staat. Bij de inhuldiging is de kroon er nog wel, maar die ligt op een kussen. In Nederland is bewust gekozen om af te stappen van het religieuze aspect. De eed of belofte wordt dan ook niet afgelegd op de Bijbel, maar op de Grondwet en het Statuut voor het Koninkrijk.”
Waarom vindt de inhuldiging dan toch plaats in de Nieuwe Kerk?
“Hiervoor is uit praktische overwegingen gekozen, omdat dit de grootste zaal is in de buurt van het paleis op de Dam. De kerk is dan even geen kerk, maar vergaderzaal. De ceremonie vindt plaats in Amsterdam in plaats van Den Haag, omdat Amsterdam de hoofdstad van Nederland is. De eerste koning van het Huis van Oranje-Nassau, Willem I, heette na zijn inhuldiging in Amsterdam in 1814 overigens nog soeverein vorst. De titel koning werd pas verleend in 1815, toen België en Nederland werden verenigd in het Koninkrijk der Nederlanden. Er vond toen een tweede inhuldiging plaats in Brussel. Na de afscheiding van België in 1830 werden zijn opvolgers uitsluitend in Amsterdam ingehuldigd. Zo staat het ook in de Grondwet.“
Hoe is het karakter van de inhuldiging door de loop der jaren veranderd?
“De ceremonie is nu veel korter; de eerste twee inhuldigingen duurden bijna drie uur. Dat kwam onder andere doordat alle artikelen van de Grondwet toen nog integraal werden voorgelezen. Nu duurt de ceremonie ongeveer anderhalf uur. Wat ook is veranderd, is dat de abdicatie en inhuldiging nu op dezelfde dag plaatsvinden. Dat is pas sinds 1948 zo. Verder zijn veel zaken hetzelfde gebleven. Het was en is een moment waarop de Koning en het parlement zich tot elkaar bekennen. Ze zeggen als het ware 'Ja, ik wil' tegen elkaar.”
Op welke manier kunnen en konden burgers die niet vanwege hun officiële hoedanigheid waren uitgenodigd, hier toch deel van uit maken?
“Al bij de eerste inhuldiging in 1814 werden burgers uitgenodigd. Het was echt een bewuste keuze om er geen elitaire bijeenkomst van te maken, als symbool voor het feit dat de Koning zijn bestaansrecht aan het volk te danken had. Het gebeurde toen anders dan nu: er werd een deur van de kerk open gezet voor de gewone burger, en als het vak dat voor die burger was bestemd vol was, dan werd die deur weer dicht gedaan. Wat mij altijd erg treft, is hoezeer een inhuldiging mensen raakt. Toen Juliana bijvoorbeeld bij haar inhuldiging "Lieve moeder" zei tegen Wilhelmina, waren veel mensen in tranen.”
Wat is het meest opmerkelijke dat ooit is gebeurd tijdens een inhuldiging?
“Ik denk toch wel de rellen in 1980 bij de inhuldiging van koningin Beatrix. De mensen in de kerk hoorden toen tijdens de plechtigheid de helikopters boven de kerk cirkelen en hadden geen idee wat er zich daar buiten afspeelde. De inhuldiging ging door alsof er niets aan de hand was, maar buiten was het op sommige plekken heel onaangenaam, achteraf heel surrealistisch."
Wat verwacht u van 30 april?
“Waar ik me op verheug, is de enorme indruk die die dag achter zal laten. Juist bij abdicaties en inhuldigingen realiseren Nederlanders zich welke rol het Koninklijk Huis speelt in hun leven. Zelfs republikeinen zijn daar, tot hun eigen verbazing, vaak door aangedaan. Het is iets heel bijzonders en het zal dan ook ongetwijfeld een ontroerende dag worden."
Lees ook eerdere interviews:
Deel dit item: