De Staten-Generaal website interviewt op weg naar Prinsjesdag 2013 een aantal mensen over de betekenis van deze bijzondere dag. Dit keer is het woord aan Carla van Baalen, directeur van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis en hoogleraar parlementaire geschiedenis.
Waar komt de term Prinsjesdag vandaan?
Van Baalen: "De term Prinsjesdag werd in de 17e en 18e eeuw gebruikt voor de verjaardagen van de Prinsen van Oranje. Het is te vergelijken met het huidige begrip van Koninginnedag/Koningsdag. Het was een volksfeest. In Amsterdam werd het bijvoorbeeld uitbundig gevierd: er werden teertonnen in brand gestoken en er was vuurwerk. Toen de zoon van de laatste stadhouder uit Engeland terugkeerde en Koning Willem I werd, werd zijn verjaardag gevierd precies zoals destijds die van zijn vader. Het bleef dus 'Prinsjesdag'. Ook andere koninklijke feestelijke momenten werden in latere jaren onder die noemer gevierd, zoals de verjaardag van de echtgenote van de koning en een koninklijke bruiloft. Onduidelijk is nog wanneer de term Prinsjesdag voor het eerst gekoppeld werd aan de opening van de Staten-Generaal. De oudste vermelding stamt uit een krantenbericht uit 1857. Pas in de jaren dertig van de twintigste eeuw werd Prinsjesdag als 'parlementaire term' gemeengoed."
Hoe heeft de Troonrede zich ontwikkeld?
Van Baalen: "In de Grondwet wordt niet gesproken over een 'Troonrede'. In de jaren 1814-1982 hoefde de Koning volgens de grondwet enkel de zitting van de Staten-Generaal te openen. In de loop der jaren werd het gewoonte dat de Koning(in) een Troonrede hield waarin vooruit werd geblikt op de regeringsplannen van komend jaar. De Koning bepaalde de inhoud van de Troonrede tot 1848 in hoge mate zelf. Met de invoering van een nieuwe grondwet werd de ministeriële verantwoordelijkheid ingevoerd en sindsdien schrijven de ministers de Troonrede. De Troonrede zou langzaam maar zeker steeds langer worden. Toen Willem III in 1885 een Troonrede uitsprak van 11 volzinnen spraken Kamerleden van een 'zinledig' stuk en 'een caricatuur van den werkelijken toestand'. Na de Tweede Wereldoorlog ontstonden er binnen de rijksoverheid meer departementen en daarmee werd de Troonrede ook langer."
Wat is de belangrijkste verandering?
Van Baalen: "Tot 1983 was Prinsjesdag de dag waarop de Koning de zitting van de Staten-Generaal opende. Met de nieuwe grondwet werd het openen van de zitting van de Staten-Generaal afgeschaft. Er is toen zelfs even overwogen om Prinsjesdag af te schaffen, maar er werd geconcludeerd dat de jaarlijkse ontmoeting tussen de volksvertegenwoordiging en Koning een waardevolle en symbolische ontmoeting was, die gehandhaafd moest blijven. Nu draait Prinsjesdag dus niet meer om het openen van de zitting van de Staten-Generaal, maar om het uiteenzetten van de kabinetsplannen voor komend jaar en het aanbieden van de Miljoenennota."
Welke zaken zijn nauwelijks veranderd?
Van Baalen: "Wat betreft het uiterlijk en ceremonieel van Prinsjesdag is er in de loop der eeuwen weinig veranderd. Sinds 1814 rijdt de Koning(in) stipt om 13.00 uur weg van het paleis. Dit is vandaag de dag nog steeds zo. Ook de route is nauwelijks veranderd in de loop der jaren. Verder staan er altijd rijen mensen langs de route, die van heinde en ver komen."
Zie ook:
Deel dit item: