Crisismaatregelen in Europa
Sinds het uitbreken van de economische en financiële crisis in Europa zijn er op Europees niveau en door de regeringen van de lidstaten (gezamenlijk in de Raad en ieder afzonderlijk) vele maatregelen getroffen om de begrotingsdiscipline, het macro-economisch toezicht en het toezicht op de financiële sector te versterken. Ook zijn er financiële stabiliteitsinstrumenten als het EFSF (een tijdelijk noodfonds dat financiële steun verstrekt aan landen van de eurozone die in financiële moeilijkheden verkeren) en het ESM (een permanent fonds met hetzelfde doel) ontwikkeld. Al deze maatregelen zijn onder grote (tijds)druk tot stand gekomen.
De Eerste Kamer heeft zich, net als de Tweede Kamer, intensief met deze materie beziggehouden en blijft dit doen. Dit geldt zowel voor de fase van ontwikkeling van Europees beleid als voor de fase van vaststelling van nationale goedkeurings- en uitvoeringswetten. Er staat immers veel op het spel. De economieën van de lidstaten van de Europese Unie zijn zeer met elkaar verweven. Instabiliteit in de eurozone brengt grote risico's met zich mee voor de lidstaten. Ook is de complexiteit groot, zeker gelet op het Europa van de uiteenlopende snelheden. Hierdoor komen afspraken niet altijd tot stand binnen het institutionele verband van de Europese Unie met de bestaande machtsverdeling tussen de Europese Commissie, de Raad van Ministers en het Europees Parlement.
In hoog tempo volgen maatregelen elkaar op. In het verleden zijn in deze Kamer voorstellen besproken zoals de zogenaamde "two-pack" (zie dossiers E110091 en E110092) voorstellen inzake het Europees semester en het Begrotingspact (zie wetsvoorstel 33.319).
Noodzaak tot verdere politieke integratie?
In de tussentijd wordt er in verschillende samenstellingen nagedacht over hoe de crisis in Europa verder moet worden bestreden en daarbij gaat de discussie verder dan het treffen van monetaire, economische en financiële maatregelen.
Er wordt nagedacht over de vraag of verdere politieke integratie in Europa noodzakelijk is om al deze maatregelen effectief te laten zijn. Zo was er de zogenaamde reflectiegroep "Toekomst van Europa", voorgezeten door de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Westerwelle. Hieraan namen de ministers van Buitenlandse Zaken van verschillende EU-landen deel, onder wie de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Rosenthal. De groep publiceerde in september haar eindrapport, overigens zonder dat de deelnemende ministers zich volledig achter de inhoud hoefden te scharen.
Tijdens de Europese Raad in juni 2012 werd de Voorzitter van de Raad Van Rompuy gevraagd in samenwerking met de Voorzitters van de Europese Commissie (Barroso), de Eurogroep (Junkcer) en de President van de Europese Centrale Bank (ECB) (Draghi) te komen met een rapport dat de aanvullende maatregelen zou moeten beschrijven die nodig zijn om de crisis in Europa te bestrijden. Deze opdracht kregen zij nadat zij eerder hun rapportage "Naar een echte Economische en Monetaire Unie" hadden gepubliceerd.
Vragen en dilemma's
Zowel in het eindrapport van de reflectiewerkgroep "Toekomst van Europa", als in de rapportages van de groep-Van Rompuy c.s. komt de vraag aan de orde op welke wijze de monetaire, financiële en economische maatregelen die worden getroffen om de crisis te bestrijden democratisch tot stand komen en kunnen worden gecontroleerd. Wat is daarbij de rol van de nationale parlementen, waaronder de Staten-Generaal? Wat is daarbij de rol van het Europees Parlement? Is er voldoende democratische controle en parlementaire betrokkenheid bij de totstandkoming ervan? Wat zijn de consequenties van de nieuwe maatregelen voor de rechten en bevoegdheden van ieder parlement? Een van de rechten is bijvoorbeeld het budgetrecht van het Nederlandse parlement (het recht om vooraf de Nederlandse begroting goed te keuren en zo nodig aan te passen), zoals dat in de Grondwet is vastgelegd. Deze vragen zien in essentie op de verhouding tussen het nationale parlement en de nationale regering én tussen het Europees Parlement enerzijds en de Europese Commissie en Raad van Ministers anderzijds. Ook zien deze vragen op de verhoudingen tussen de EU en de lidstaten. Wat wordt op welk niveau bepaald en wie is daarbij betrokken? Kortom, het institutionele bouwwerk en de machtsverdeling binnen de EU en tussen de EU en de lidstaten staat ter discussie? Het debat over crisisbestrijding is verbreed naar een debat over politieke integratie in Europa en de democratische waarborgen die dit vergt.
Ook de Eerste Kamerleden hebben bij diverse gelegenheden deze en soortgelijke vragen naar afdoende democratische controle en de democratische legitimiteit van besluitvorming aan de orde gesteld. Met het oog op deze discussie zijn op deze themapagina een aantal kern- en achtergronddocumenten bijeengebracht. Voor de afzonderlijke Europese regelgevingsvoorstellen zijn aparte dossiers te vinden op de beide websites van de Eerste Kamer.
-
EUCO 205/12 - Conclusies Europese Raad december (2012/12/14)
-
Naar een echte Economische en Monetaire Unie (2012/12/05)
-
EUCO 156/12 - Conclusies Europese Raad 18-19 oktober 2012 (2012/10/19)
-
Naar een echte economische en monetaire unie - tussentijds verslag (2012/10/12)
-
Voltooiing van de economische en monetaire unie - issues paper Van Rompuy (2012/09/20)
-
EUCO 120/12 - Towards a genuine Economic and Monetary Union - Report Van Rompuy (2012/06/26)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake AIV adviesaanvraag democratische legitimiteit (EK, BH)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake Verslag van de Europese Raad d.d. 19 en 20 december 2013 (EK, BG)
-
Speech Schulz bij 33454 ek-BG
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake geannoteerde agenda van de Europese Raad van 19 en 20 december 2013 (EK, BF)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake Verslag Raad Algemene Zaken van 19 november 2013 (EK, BD)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake geannoteerde agenda Raad Algemene Zaken van 19 november 2013 (EK, BC)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake verslag van de Europese Raad d.d. 24 en 25 oktober 2013 (EK, BB)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief met de geannoteerde agenda voor de Europese Raad te Brussel op 24 en 25 oktober 2013 (EK, BA)
-
Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken (21.501-02); brief regering; Aanbieding van de geannoteerde agenda informele Raad Algemene Zaken van 29 en 30 augustus 2013 (TK, 1283)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake verslag Europese Raad van 27 en 28 juni 2013. (EK, AW)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake de geannoteerde agenda van de Europese Raad van 27 en 28 juni a.s. te Brussel (EK, AU)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake geannoteerde agenda van de Raad Algemene Zaken van 25 juni 2013 (EK, AT)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake geannoteerde agenda van de Raad Algemene Zaken van 21 mei 2013 (EK, AQ)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake verslag van de Raad Algemene Zaken van 22 april 2013 (EK, AP)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief met een kabinetsappreciatie van de commissiemededelingen ex ante coordinatie van hervormingen en instrument voor convergentie en concurrentievermogen (EK, AO)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake geannoteerde agenda van de Raad Algemene Zaken van 22 april 2013 (EK, AN)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake toezending verslag van de Eurogroep en ECOFIN Raad van 12 en 13 april 2013 te Dublin (EK, AR)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake geannoteerde agenda voor de Eurogroep en informele Ecofin Raad van 12 en 13 april 2013 te Dublin (EK, AM)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake verslag van de Raad Algemene Zaken van 11 maart 2013 (EK, AK)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake bijeenkomst van de Europese Raad te Brussel op 14 en 15 maart 2013 (EK, AJ)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake toezending verslag van de Eurogroep en Ecofin Raad van 4 en 5 maart 2013 te Brussel (EK, AI)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake geannoteerde agenda aan van de Raad Algemene Zaken van 11 maart 2013 (EK, AH)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake toezending geannoteerde agenda voor de Eurogroep en Ecofin Raad van 4 en 5 maart 2013 te Brussel (EK, AG)
-
Staat van de Europese Unie 2013 (33.551), Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake Staat van de Europese Unie 2013 getiteld: “Bruggen slaan in Europa” (EK 33.551 / 33.454, A)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake toezending verslag van de Eurogroep en Ecofin Raad van 11 en 12 februari 2013 te Brussel (EK, AE)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake verslag van de informele Raad Algemene Zaken van 20-21 januari 2013. (EK, AD)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake geannoteerde agenda van de informele Raad Algemene Zaken van 20 en 21 januari 2013 (EK, Z)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake verslag van de Europese Raad van 13 en 14 december 2012 (EK, X)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief van de minister van Financien inzake verslag van de vergadering van de Ecofin Raad en Eurogroep van 12 en 13 december 2012 te Brussel (EK, Y)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake verslag van de Raad Algemene Zaken van 11 december 2012 (EK, U)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake geannoteerde agenda van de Europese Raad van 13 en 14 december 2012 (EK, W)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake het rapport van de heer van Rompuy (EK, V)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief van de ministers van Algemene Zaken, Buitenlandse Zaken, Financiën en Economische Zaken over toekomst van de Economische en Monetaire Unie (EK, T)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake geannoteerde agenda van de Raad Algemene Zaken van 11 december 2012 (EK, S)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake toezending geannoteerde agenda voor de Begrotingsraad van 9 november 2012 en de geannoteerde agenda voor de Eurogroep en Ecofin Raad van 12 en 13 november 2012 te Brussel (EK, R)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake verslag van de Europese Raad van 18 en 19 oktober 2012 (EK, N)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake Appreciatie van het tussenrapport ‘toekomst van de EMU’ (EK, L)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake Verslag van de Raad Algemene Zaken d.d. 16 oktober 2012 (EK, M)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake geannoteerde agenda van de Europese Raad op 18 en 19 oktober 2012 te Brussel (EK, J)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake geannoteerde agenda Raad Algemene Zaken (RAZ) d.d. 16 oktober 2012. (EK, H)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake verslag van de Raad Algemene Zaken (RAZ) d.d. 24 juli 2012 (EK, F)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake het verslag van de Europese Raad en Eurozone Top van 28 en 29 juni 2012 (EK, E)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake geannoteerde agenda van de Raad en Eurozone Top van 28 en 29 juni 2012 te Brussel (EK, C)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake verslag van de Raad Algemene Zaken (RAZ) d.d. 26 juni 2012 (EK, D)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake het verslag van het informele diner van Europese Raadsvoorzitter Van Rompuy op 23 mei 2012 (EK, A)
-
Raad voor Economische en Financiële Zaken (21.501-07); brief regering; Versterken van de Europese economische stabiliteit en groeivermogen (TK, 847)
-
Raad voor Economische en Financiële Zaken (21.501-07); brief regering; Visie op de toekomst van de Economische en Monetaire Unie (TK, 839)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake informatieverzoek Eerste Kamer (EK, AZ)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake informatieverzoek aan de Algemene Rekenkamer (EK, AY)
-
Interparlementaire conferentie inzake de rol van nationale parlementen in een meer geïntegreerd financieel, budgettair en economisch beleidskader (33.594); verslag van een bijeenkomst; Verslag van een informele interparlementaire conferentie inzake de rol van nationale parlementen in een meer geïntegreerd financieel, budgettair en economisch beleidskader (TK, 1)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake voorlichting op grond van artikel 21a van de Wet op de Raad van State inzake verankering van de democratische controle bij de hervormingen in het economische bestuur in Europa ter bestrijding van de economische en financiele crisis (EK, AB)
-
Conferentie van Voorzitters van de parlementen van de Europese Unie (30.180); verslag van een bijeenkomst; Verslag van de Informele Voorzittersconferentie Luxemburg, 11 januari 2013 (TK, 17)
-
Working paper of the meeting of the Speakers of Parliament of the Founding Member States of the European Union and the European Parliament in Luxembourg (2013/01/11)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); Verslag van een mondeling overleg van 27 november 2012 met minister Dijsselbloem van Financiën over de financieel-economische aspecten uit het interim-rapport van de heer Van Rompuy c.s. (EK, AA)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake voorlichtingsaanvraag op grond van artikel 21a van de Wet op de Raad van State (EK, Q)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake concept-voorlichtingsaanvraag Raad van State ter plenaire vaststelling (EK, P)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); Verslag van een mondeling overleg inzake Westerwelle (EK, O)
Voorstel voor een verordening betreffende gemeenschappelijke voorschriften voor het monitoren en beoordelen van ontwerpbegrotingsplannen en voor het garanderen van de correctie van buitensporige tekorten van de lidstaten van het eurogebied
-
E110091 - Voorstel voor een verordening betreffende gemeenschappelijke voorschriften voor het monitoren en beoordelen van ontwerpbegrotingsplannen en voor het garanderen van de correctie van buitensporige tekorten van de lidstaten van het eurogebied
-
E110092 - Voorstel voor een verordening betreffende de versterking van het economische en budgettaire toezicht op lidstaten die ernstige moeilijkheden ondervinden of dreigen te ondervinden ten aanzien van hun financiële stabiliteit in het eurogebied
-
brief aan minister van Financiën inzake de gevolgen EU-verordening inzake beoordeling ontwerpbegrotingsplannen op de parlementaire betrokkenheid bij de nationale begrotingscyclus
-
EU-voorstellen: voor een verordening betreffende de versterking van het economische en budgettaire toezicht op lidstaten die ernstige moeilijkheden ondervinden of dreigen te ondervinden ten aanzien van hun financiële stabiliteit in het eurogebied COM(2011)819 en het voorstel voor een verordening betreffende gemeenschappelijke voorschriften voor het monitoren en beoordelen van ontwerpbegrotingsplannen en voor het garanderen van de correctie van buitensporige tekorten van de lidstaten van het eurogebied COM(2011)821 (33.181); verslag schriftelijk overleg met de minister van Financiën over een financiële two pack economic governance (EK, A)
-
Verslag schriftelijk overleg van 20 maart 2012 tussen de vaste commissie voor Financiën met de minister van Financiën over het financiële two-pack (EK, 33181, A)
Goedkeuring Verdrag inzake stabiliteit, coördinatie en bestuur in de economische en monetaire unie
-
Goedkeuring Verdrag inzake stabiliteit, coördinatie en bestuur in de economische en monetaire unie (33.319)
-
Staat van de Europese Unie 2011-2012 (33.001); behandeling algemene Europese beschouwingen (Handelingen 2011-2012, nr. 25, item 4, blz. 4- 70)
-
Korte aantekeningen commissievergadering commissies Europese Samenwerkingosrganisaties en Financiën van 20 maart 2012
-
Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken (21.501-02); brief regering; Geannoteerde agenda aan van de Raad Algemene Zaken van 30 september 2013 (TK, 1291)
-
Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken (21.501-02); Verslag van een schriftelijk overleg informele Raad Algemene Zaken van 29 en 30 augustus 2013 (TK, 1287)
-
Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken (21.501-02); Verslag van een algemeen overleg, gehouden op 6 maart 2013, over de Raad Algemene Zaken d.d. 11 maart 2013 (TK, 1243)
-
Rapportages Voorzitter Europese Raad: "Naar een echte economische en monetaire unie" (33.454); brief inzake schriftelijk overleg met de Tweede Kamer inzake de informele Raad Algemene Zaken van 21 januari 2013 (EK, AC)
-
Europese Raad (21.501-20); Verslag van een algemeen overleg, gehouden op 19 december 2012, inzake Verslag Europese Raad (TK, 728)
-
Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken (21.501-02); Verslag van een algemeen overleg, gehouden op 5 december 2012, inzake Raad Algemene Zaken d.d. 11 december 2012 (TK, 1211)
-
Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken (21.501-02); Verslag van een algemeen overleg, gehouden op 15 november 2012, inzake de Raad Algemene Zaken d.d. 20 november 2012 (TK, 1202)
-
Raad voor Economische en Financiële Zaken (21.501-07); Verslag van een algemeen overleg, gehouden op 7 november 2012, inzake verslag Eurogroep/Ecofin Raad; Begrotingsraad (TK, 959)
-
Europese Raad (21.501-20); verslag schriftelijk overleg n.a.v. het tussenrapport van Van Rompuy c.s. over de toekomst van de Economische Monetaire Unie (21501-20, nr. 687) en de kabinetsappreciatie (21501-20, nr. 688) daarvan (TK, 690)
-
Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken (21.501-02); Verslag van een algemeen overleg, gehouden op 10 oktober 2012, inzake de Raad Algemene Zaken d.d. 16 oktober 2012 (TK, 1190)
-
COM(2012)777 - Commissiemededeling: Blauwdruk voor een hechte economische en monetaire unie Aanzet tot een Europees debat
-
COM(2013)165 - Commissiemededeling: Naar een hechte economische en monetaire unie Invoering van een instrument voor convergentie en concurrentievermogen
-
COM(2013)166 - Commissiemededeling: Naar een hechte economische en monetaire unie Voorafgaande coördinatie van plannen voor belangrijke hervormingen van het economische beleid
-
EP group leaders adopt negotiating position on full EMU (2012/10/02)
-
Future economic and monetary union can start now (2012/09/17)
-
Ontwerpverslag met aanbevelingen aan de Commissie over het verslag van de voorzitters van de Europese Raad, de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en de Eurogroep "Naar een echte Economische en Monetaire Unie" (2012/09/17)
-
Speech by EP President Martin Schulz to the European Council of 28 June 2012 (2012/06/28)
-
Europese Raad (21.501-20); brief regering; Verslag informele Reflectiegroep “Toekomst van Europa” (TK, 674)
-
Rapportage over de toekomst van Europa
-
Europese Raad (21.501-20); brief regering; Reactie op verklaring en interim-rapport Westerwelle, zoals toegezegd tijdens het plenaire debat d.d. 27 juni 2012 over de agenda van de Europese top van 28-29 juni 2012 (TK, 669)
-
Europese Raad (21.501-20); brief regering; Aanvullend verzoek van het lid Pechtold over de verklaring van de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, dhr. Westerwelle (TK, 659)
-
Foreign Ministers’ group on the Future of Europe Chairman’s Statement1 for an Interim Report2