Beslispunten

• - 

  Wensen de nu bijeengeroepen commissies betrokken te worden bij de voorbereiding van een deskundigenbijeenkomst met als thema ‘De weerbaarheid van de democratische rechtsstaat in tijden van digitale transformatie’ ?
• - 

  Welke leden wensen de bijeenkomst in werkgroepverband nader uit te werken?

Toelichting

Om meer begrip en grip te krijgen op de ontwikkelingen rondom digitalisering en AI heeft de commissie Digitalisering in oktober 2024 besloten tot het organiseren van een serie deskundigenbijeenkomsten met commissie-overstijgende invalshoeken. Het organiseren van de bijeenkomsten maakt deel uit van de kennisactiviteiten van de commissie Digitalisering.

Het thema van de eerste bijeenkomst is 'De weerbaarheid van de democratische rechtsstaat in tijden van digitale transformatie'. De bijeenkomst wordt georganiseerd op voorstel van het lid Prins (CDA) n.a.v. het boek De tech coup van Marietje Schaake. Schaake beschrijft hoe publieke instellingen zijn verzwakt ten opzichte van grote techbedrijven (‘Big Tech’) en geeft handvatten en oplossingsrichtingen om de democratie te verstevigen. Dat Big Tech-bedrijven een bedreiging vormen van de democratische rechtsstaat wordt ook gesignaleerd door Reijer Passchier in zijn boek De vloek van Big Tech. Europa is in grote mate afhankelijk van grote techbedrijven voor het verkrijgen van hardware, software en diensten en het wordt voor staten en supranationale overheden steeds moeilijker om Big Tech-bedrijven aan regelgeving te houden. Grote techbedrijven hebben niet alleen de macht om staten te ontwijken of tegen elkaar uit te spelen, maar ook om de toegang tot digitale infrastructuur en voorzieningen te beperken of te ontzeggen. Daarmee spelen enkele grote techbedrijven een steeds grotere rol in de internationale rechtsorde.

De democratische rechtsstaat dreigt bovendien te worden ondermijnd door (misbruik van) artificiële intelligentie (AI) voor het genereren van desinformatie (waaronder deepfakes ) en propaganda. Het vertrouwen in de overheid of tussen verschillende groepen in onze samenleving kan hierdoor onder druk komen te staan. Daarnaast maken kwaadwillende cyberactoren gebruik van AI bij cyberaanvallen, bijvoorbeeld voor het creëren van phisingmails of malware. In een onlangs verschenen rapport van de AIVD, MIVD en de NCTV wordt geconstateerd dat AI bestaande dreigingen voor de nationale veiligheid versterkt. Ook het recent gepubliceerde rapport van Europol signaleert dat AI de mogelijkheden vergroot voor georganiseerde misdaad om hun cybercrime-activiteiten enorm op te schalen, terwijl tegelijkertijd de uitdagingen groeien om tot strafrechtelijke vervolging over te gaan wanneer niet goed te herleiden valt wie achter deze activiteiten zitten. Tevens wordt met corruptie getracht meer economische en politieke invloed te winnen.

Gezien het commissieoverstijgende karakter van dit thema worden de commissies BIZA, J&V en BDO uitgenodigd om deel te nemen aan de voorbereiding van deze bijeenkomst. Hiermee wordt tevens invulling gegeven aan de motie-De Blécourt-Wouterse c.s. (CXLVII, C) die oproept de kennis van digitalisering en artificiële intelligentie te versterken binnen de griffie teneinde alle commissies van de Eerste Kamer ondersteuning te kunnen bieden. In werkgroepverband kan worden gekomen tot een voorstel van uit te nodigen deskundigen, datum en duur van de bijeenkomst.

Tegen de zomer verwacht de staatssecretaris van BZK, Digitalisering en Koninkrijksrelaties , de Nationale Digitaliseringsstratgie aan te bieden aan het parlement.

Ter informatie zijn enkele relevante publicaties met betrekking tot dit onderwerp aan dit agendapunt gekoppeld.

Tevens zijn de boeken van Marietje Schaake - De Tech Coup en Reijer Passchier - De vloek van big tech opgenomen in bibliotheek van de Eerste Kamer.