Behandelfase Eerste Kamer: gepubliceerd in Europees publicatieblad.

nationaal

Op 17 januari 2023 namen de commissies het antwoord van de minister van Financiën voor kennisgeving aan.

Europees

De Verordeningen zijn gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie en in werking getreden.

volledige titel

Voorstel voor een Verordening van de Raad tot wijziging van Verordening (EU, Euratom) 2020/2093 van de Raad van 17 december 2020 tot bepaling van het meerjarig financieel kader voor de jaren 2021-2027 | Voorstel voor een Verordening van het Europees parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EU, Euratom) 2018/1046 met betrekking tot de vaststelling van een gediversifieerde financieringsstrategie als algemene leenmethode | Voorstel voor een Verordening van het Europees Parlement en de Raad tot instelling van een instrument om steun te verlenen aan Oekraïne voor 2023 (macrofinanciële bijstand +)

document Europese Commissie

COM(2022) 596, d.d. 9 november 2022

rechtsgrondslag

Artikel 322, lid 1, VWEU

commissies Eerste Kamer

beleidsterreinen

Op 13 december 2022 werd Verordening 2022/2434 met betrekking tot de vaststelling van een gediversifieerde financieringsstrategie gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie.

Op 16 december 2022 werd Verordening 2022/2463 tot vaststelling van een instrument voor de toekenning van steun aan Oekraïne voor 2023 (macrofinanciële bijstand +) gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie.

Op 20 december 2022 werd Verordening 2022/2496 tot tot wijziging van het meerjarig financieel kader voor 2021-2027 gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie.

De Verordeningen traden een dag na hun bekendmaking in het Publicatieblad van de Europese Unie in werking. Ze zijn verbinden in al hun onderdelen en rechtsstreeks toepasselijk in elke lidstaat.

Op 17 januari 2023 namen de commissies het antwoord van de minister van Financiën voor kennisgeving aan.

De minister van Financiën stuurde op 20 december 2022 een antwoord op de brief van 5 december 2022. Op 12 januari 2023 werd het verslag van een schriftelijk overleg (EK, B) vastgesteld.

Op 5 december 2022 is de brief met vragen en opmerkingen verstuurd aan de minister van Financiën.

Op 2 december 2022 ontving de Kamer een brief van de minister van Financiën over het toetsingskader risicoregeling 'headroomgarantie Macro-Financiële Bijstand Oekraïne' (36.250 IX / 36.262, A). Om zeker te stellen dat de Europese Unie haar financiële verplichtingen kan doen, stelt de Europese Commissie voor de steun aan Oekraïne te garanderen via budgettaire ruime tussen het uitgavenplafond in de Europese meerjarenbegroting (Meerjarig Financieel Kader) en het plafond uit het Eigenmiddelenbesluit ('headroom'). Daarom moet ook op de Rijksbegroting een nieuwe garantie opgenomen worden. Vanwege de snelheid van de besluitvorming doet het kabinet een beroep op de Comptabiliteitswet (artikel 2.27, tweede lid).

Op 29 november 2022 besloten de commissies het pakket voorstellen in behandeling te nemen. De fractie van de VVD levert inbreng voor schriftelijk overleg.

Tijdens de procedurevergadering op 15 december 2022 besprak de commissie EUZA de brief van de minister van Financiën over besluitvorming in de Raad over de MFK-rechtsstaatsverordening, het Hongaarse herstelplan, financiële steun aan Oekraïne en de wereldwijde minimumbelasting voor multinationals (21.501-07, 1914). Zij besloot de brief te betrekken bij het plenaire debat op 13 december 2022 over de Europese top van 15-16 december 2022. De commissie Financiën besloot op 22 december 2022 om op 10 januari 2023 inbreng te leveren voor schriftelijk overleg.

Op 29 november 2022 ontving de Kamer de kabinetsappreciatie. De commissie Financiën heeft dit betrokken bij het commissiedebat op 1 december 2022 over de Eurogroep en Ecofinraad (21.501-07, 1917).

Op 29 november 2022 ontving de Kamer de kabinetsappreciatie (EK, A) over het pakket voorstellen betreffende macro-financiële bijstand (MFB) aan Oekraïne voor 2023, met daarin het standpunt van de Nederlandse regering. Het kabinet staat positief tegenover de voorstellen van de Europese Commissie.

Het kabinet steunt het voorstel van de Europese Commissie om in 2023 in totaal 18 miljard euro aan MFB te verlenen aan Oekraïne. Het kabinet benadrukt dat Nederland zijn fair share wil bijdragen en verwacht van zijn partners dat zij dit ook zullen doen. Daarbij vindt het kabinet het belangrijk om oog te houden voor de schuldhoudbaarheid van Oekraïne en de gebruikelijke politieke voorwaarden voor toegang tot MFB, zoals eerbieding van de mensenrechten, de rechtsstaat en de democratie. Het kabinet heeft begrip voor de beperkingen die de oorlogssituatie met zich meebrengt voor de uitvoering van hervormingen.

Wat betreft het voorstel om rentesubsidie te verlenen aan Oekraïne wil het kabinet graag dat verkend wordt in welke mate middelen uit de EU-begroting hiervoor ingezet kunnen worden. Het kabinet is van mening dat eventuele rentesubsidies of bijdragen van lidstaten na 2027 onderdeel moeten uitmaken van de onderhandelingen over de volgende MFK's.

Bevoegdheid, subsidiariteit en proportionaliteit

Het kabinet oordeelt positief over de bevoegdheid van de EU voor de voorstellen voor MFB aan Oekraïne, voor de wijziging van de MFK-verordening en voor de wijziging van het Financieel Reglement. Het kabinet kan zich vinden in de rechtsbases; namelijk respectievelijk artikel 212, 312 en 322 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU).

Het kabinet oordeelt positief over de subsidiariteit van het voorstel voor MFB aan Oekraïne. Volgens het kabinet is bijstand door afzonderlijke lidstaten minder effectief dan bijstand door de EU als geheel. Volgens het kabinet is het subsidiariteitsbeginsel niet van toepassing op de voorstellen voor de wijziging van de MFK-verordening en voor de wijziging van het Financieel Reglement. De bevoegdheid om regels vast te stellen die de procedure bepalen voor de EU-begroting kan enkel door de EU worden uitgeoefend, aldus het kabinet.

Het kabinet beoordeelt de proportionaliteit van het pakket voorstellen positief. Volgens het kabinet zijn de voorstellen geschikt om de doelen te bereiken en gaan ze niet verder dan noodzakelijk. Het kabinet verwelkomt de verwijzingen in het voorstel tot wijziging van de MFK-verordening die erop toezien dat de aanpassing alleen geldt voor het bieden van MFB aan Oekraïne, en daarmee geen automatische uitbreiding naar andere niet-lidstaten mogelijk maakt.

De EU wil in 2023 financiële steun verlenen aan Oekraïne vanwege de gevolgen van de oorlog in dat land. Om dit voor de korte termijn op voorspelbare, doorlopende, ordelijke en tijdige manier te kunnen doen, heeft de Europese Commissie met EU-voorstel COM(2022)597 een instrument voorgesteld, genaamd "macro-financiële bijstand +". Met dit instrument kunnen directe behoeften, herstel van kritieke infrastructuur en eerste steun voor een duurzame wederopbouw worden gefinancierd tegen gunstige leningsvoorwaarden. Zo subsidieert de EU de rentekosten.

De EU vindt het belangrijk dat de leningen via één financieringsmethode verloopt, de gediversifieerde financieringsstrategie. Om dit te kunnen wordt met EU-voorstel COM(2022)596 een wijziging voorgesteld van de Verordening (EU, Euratom) 2018/1046.

Tot slot bevat het pakket een voorstel om een stevige financiële basis te verzekeren. Met EU-voorstel COM(2022)595 wordt het meerjarig financieel kader voor 2021-2027 gewijzigd om de leningen aan Oekraïne te dekken door de EU-begrotingsmarge te benutten tot het maximum van de eigen middelen. De financiële bijstand aan Oekraïne wordt hiermee op dezelfde manier geregeld als eventuele steun aan EU-lidstaten. Oekraïne zal hiervoor maatregelen treffen om de rechtsstaat, goed bestuur en fraude- en corruptiebestrijding te versterken.

Reactie op standpunt Raad

Op 12 december 2022 publiceerde de Europese Commissie een Mededeling waarin zij het standpunt van de Raad goedkeurt:

Op 15 december 2022 eindigde de schriftelijke procedure en werd de wijziging van de MFK-verordening formeel aangenomen. Hierdoor kan de EU de marge van de EU-begroting gebruiken voor macro­financiële bijstand aan Oekraïne in 2023. Alle EU-lidstaten zullen aan deze inspanning deelnemen.

Op 10 december 2022 bereikte de Raad alsnog overeenstemming over het wetgevingspakket. In een brief aan de Tweede Kamer (21.501-07, 1914) meldt de minister van Financiën dat de steun aan Oekraïne nu doorgang kan vinden zoals oorspronkelijk beoogd, met een garantie van alle lidstaten via de marge in het Eigenmiddelenbesluit. Er loopt tot en met 14 december 2022 een schriftelijke procedure. In het volledige verslag van de Eurogroep en Ecofinraad van 5-6 december 2022 (21.51-07, FG) wordt de Kamer geïnformeerd over de afloop van de procedure.

In het deelverslag van de Ecofinraad van 6 december 2022 (21.501-07, FD) meldt de minister van Financiën dat steun van Hongarije voor het voorstel tot wijziging van de MFK-verordening, waarvoor unanimiteit is vereist, niet verzekerd is. Daarom heeft de voorzitter van de Raad aan de Europese Commissie gevraagd een terugval optie te verkennen. De meest kansrijke optie lijkt het afgeven van bilaterale garanties door de lidstaten. Daarvoor zijn een wijziging van het voorstel en een politieke verklaring nodig. Omdat deze route minder efficiënt is, is de inzet nog steeds dat Hongarije instemt met de wijziging van de MFK-verordening. Mogelijk wordt op 12 december 2022 een besluit genomen. Het voorstel met betrekking tot de vaststelling van een gediversifieerde financieringsstrategie (wijziging Financieel Reglement) is wel goedgekeurd op 6 december 2022.

In de databank EUR-Lex wordt de laatste stand van zaken in de Europese behandeling van het voorstel weergegeven.

Op 14 december 2022 nam het Europees Parlement een nieuwe wetgevingsresolutie aan waarmee het goedkeuring geeft aan het standpunt van de Raad.

Het Europees Parlement stemde op 24 november 2022 in met de voorstellen:

In de databank OEIL van het Europees Parlement wordt de laatste stand van zaken in de behandeling van het voorstel weergegeven.

In de databank IPEX wordt de behandeling van het voorstel in de diverse (kandidaat) lidstaatparlementen weergegeven.

Op 22 november 2022 bracht de Europese Rekenkamer een advies uit over het voorstel voor een gediversifieerde financieringsstrategie (COM(2022)596) in samenhang met de andere twee voorstellen.