Tijdens de Algemene politieke beschouwingen in de Eerste Kamer heeft de CDA-fractie kanttekeningen gemaakt bij het begrip 'eigen verantwoordelijkheid' waar het Kabinet-Balkenende voortdurend op tamboereert. Fractievoorzitter Werner van de CDA zei: "In de ijver om te hervormen wordt wel eens te gemakkelijk naar de 'eigen' verantwoordelijkheid verwezen zonder dat voldoende is nagegaan of degenen wie het betreft zelf in de positie verkeren die eigen verantwoordelijkheid ook werkelijk te kunnen dragen".
Waar draagkracht ontbreekt ligt de grens van de eigen verantwoordelijkheid en begint de solidariteit, betoogde Werner. De CDA-fractieleider vroeg nadrukkelijk aan het kabinet om duidelijk aan te geven bij een beroep op de eigen verantwoordelijkheid dat deze ook in redelijkheid gedragen kan worden.
Fractieleider Noten van de PvdA hield het kabinet andere instrumenten voor dan de eigen verantwoordelijkheid om veranderingen in de samenleving te bereiken: democratisering en medezeggenschap. De PvdA-fractieleider verwees naar de grote maatschappelijke beweging van steeds hoger en beter opgeleide mensen die gebruik kunnen maken van steeds betere en snellere informatie en zo door allerlei vormen van zelforganisatie goed in staat zijn om een grotere autonomie op verantwoorde wijze zelf inhoud te geven. Noten: "Dit is iets anders dan een ongebreidelde politieke keuze voor het individuele belang". De PvdA-er gaf aan dat het in zijn visie gaat om een doorzetten van de democratiserings- en medezeggenschapsideeëen uit de jaren zeventig. Maar dan niet democratisering en medezeggenschap als doel op zichzelf maar als onderdeel van een effectieve strategie om problemen die zich decentraal voordoen ook decentraal op te lossen".
Fractieleider Werner van het CDA maakte zich zorgen over het functioneren van de overheid. "Dat begint met kwalitatief goede wetgeving en het afschaffen van overbodige en onzinnige regelgeving", zei Werner. Volgens de CDA-er heeft de senaat de regering op dit punt al vaak gecorrigeerd. Dat blijkt uit de 20 novelles (aanpassing wetsvoorstellen nadat ze al door de Tweede Kamer zijn aangenomen) die de Eerste Kamer in het afgelopen jaar heeft bewerkstelligd. Werner: "Met name het overgangsrecht, zeker nu zulke fundamentele veranderingen worden voorgestaan en gebroken wordt met het verleden, vraagt de volle aandacht". Kritiek had Werner op de wijze waarop de regering vorm geeft aan de decentralisatie van beleid nu tegelijk de posities van gemeenten en provincies worden uitgehold door inperking van het eigen belastinggebied en de versterking van de centrale regie van het rijk. Volgens de CDA-er ondergaan provincies en gemeenten 'een bombardement van zware veranderingen'. Hij verwees naar de gekozen burgemeester, de afschaffing van de onroerend zaakbelasting en vele nieuwe taken, o.a. op grond van de Wet Werk en Bijstand en de Wet op de Maatschappelijke Organisaties.
Gekozen burgemeester
Werner liet doorschemeren dat de CDA-fractie in de senaat niet zonder slag of stoot voor het voorstel van minister De Graaf (D66, bestuurlijke vernieuwing) zal stemmen om de door de Kroon benoemde burgemeester uit de grondwet te schrappen en zo de weg vrij te maken voor een rechtstreeks door de kiezers gekozen burgemeester. "Het is niet voor niets dat onze fractie in het verleden meermalen tegen gelijksoortige voorstellen tot grondwetswijziging heeft gestemd", waarschuwde Werner.
PvdA-woordvoerder Noten liet op dit punt de opstelling van zijn fractie nog in het midden.. "Ik heb al enige tijd visioenen van een Kabinet-Balkenende II dat in het voorjaar van 2005 valt, en wel in de Eerste Kamer en bovendien over de gekozen burgemeester", zei Noten. Daartoe uitgedaagd door Schuyer (D66) en Kox (SP) liet Noten zich evenwel niet in de kaart kijken over de houding van de PvdA in de senaat over het schrappen van de benoemde burgemeester uit de grondwet en de verkiezing door de bevolking. Noten: "Misschien wil het kabinet me een plezier doen, als het dan toch valt, mag het dan zijn over iets dat de moeite waard is?"
Ondernemers
De VVD-fractie ziet de oplossing voor veel problemen in de samenleving in het stimuleren van het vrije ondernemersschap. Volgens fractievoorzitter Van den Broek van de VVD heeft Nederland zich uit de markt geprijsd door jarenlange bovenmatige loonstijgingen en verbeteringen van de overige arbeidsvoorwaarden. De Nederlander heeft volgens de VVD bovendien veel vrije tijd en werkt weinig uren. De werkweek in Nederland is 37 uur gemiddeld en in de Europese Unie 38,2 uur. Het totaal aantal vakantie- en verlofdagen bedraagt in Nederland 31,3 gemiddeld en in de EU 25,3. De sleutel tot herstel en tot hogere welvaart ligt in het ondernemerschap. Van den Broek noemde het 'dramatisch' dat in Nederland 68% van de bevolking de voorkeur geeft aan loondienst boven ondernemerschap. Een van de belemmeringen voor ondernemers is de administratieve lastendruk. Deze bedragen op jaarbasis 17,1 miljard euro, ongeveer de helft als gevolg van Europese regelgeving en de helft door Nederlandse regels.
De VVD in de senaat vindt het moment gekomen om de publieke bedrijfsorganisatie grotendeels op te heffen. De product- en bedrijfschappen zijn verantwoordelijk voor extra regeldruk richting ondernemers. "Ze hebben bevoegdheden zonder democratische controle. Dat stuit ons liberalen tegen de borst", zei mevrouw Van den Broek. Als grote ergernis van ondernemers noemde Van den Broek dat de overheid zich vaak zelf niet aan regels en termijnen houdt. De VVD staat sympathiek tegenover een voorstel van de PvdA in de Tweede Kamer om de overheid een boete te laten betalen voor iedere dag dat deze te laat is met een besluit.
Met de linkse fracties is ook regeringspartij CDA bezorgd over de stijgende lasten voor mensen met lagere inkomens. Het CDA wil een plafond invoeren: tot een bepaald percentage van het inkomen. Ook is het CDA niet overtuigd dat de basisverzekering tegen ziektekosten die het kabinet voorstaat de lagere inkomensgroepen voldoende ontziet. Werner keerde zich ook tegen het voornemen van minister Hoogervorst om vrije marktwerking toe te laten in de gezondheidszorg. "De CDA-fractie is er nog even niet aan toe dat de winst die gemaakt wordt op de behandeling van psychiatrische patiënten wordt uitgekeerd in de vorm van dividend aan de aandeelhouders", zei de CDA-fractievoorzitter.
GroenLinks-fractievoorzitter De Wolff zei dat het kabinet 'geen kaas heeft gegeten van sociale rechtvaardigheid". Zij verwees naar de bezuinigingen in de gesubsidieerde arbeid, de huursubsidie en de ziektekostenverzekering. Volgens De Wolff is de WAO een buikpijndossier waarvan kleine werkgevers zonder reïntegratiemogelijkheden en vooral gedeeltelijk arbeidsongeschikten met een uitkering onder het sociaal minimum het slachtoffer worden.
SP-fractievoorzitter Kox riep minister Van der Hoeven (CDA, onderwijs) op eens met de vuist op tafel te slaan in de ministerraad om het VMBO-onderwijs, waar zestig procent van de kinderen na de basisschool naar toegaat, een oppepper te kunnen geven.
Schuyer (D66) las minister Donner (CDA, justitie) de les over diens aanvallen op de media. Volgens CDA-fractieleider Werner is de minister verkeerd geciteerd in NRC-Handelsblad.
Schuurman (ChristenUnie) vroeg aandacht voor het dreigende anti-semitisme in Europa. Als voorzitter van de EU zou Nederland moeten proberen tegen te gaan dat het Midden-Oostenconflict naar Europa wordt geëxporteerd.
Holdijk (SGP) adviseerde de regering om de preventieve ontslagtoets af te schaffen.
Ten Hoeve (Onafhankelijke Senaatsfractie) vroeg een voor het Noorden vriendelijker verdeling van de aardgasbaten.
Deel dit item: