In de Eerste Kamer is een grote meerderheid voor de wet die regels stelt over een onafhankelijk netbeheer bij de levering van elektriciteit en gas. Alleen de SP-fractie heeft aangekondigd dinsdag 21 november tegen te zullen stemmen. De andere fracties hebben daarnaast hun steun toegezegd aan een gezamenlijke motie van CDA en PvdA waarin voorwaarden worden gesteld aan invoering van de wet. Minister Wijn van Economische Zaken heeft in het debat met Eerste Kamer toegezegd, dat hij 'onverwijld' stappen zal nemen om een net van een energiebedrijf af te splitsen als dit bedrijf door bijvoorbeeld activiteiten in het buitenland of allianties 'over de grens' het onafhankelijke netbeheer in gevaar zou brengen.
Instemming regering
Met deze beleidsvormende motie van CDA en PvdA drukt de Eerste Kamer als het ware met instemming van de regering een stempel op het toekomstige energiebeleid. Minister Wijn zegde toe dat hij schriftelijk zal bevestigen dat de regering instemt met wat de senaat in de motie Doek(CDA)-Sylvester(PvdA) vraagt. Zo zal hij eenmaal per jaar rapporteren over de manier waarop de energiebedrijven hun netten beheren.
Uitstel
In eerste termijn hadden de fracties van PvdA, SP en GroenLinks nog aangedrongen op uitstel van de beslissing over wat in de wandelgangen de 'splitsingswet' is gaan heten. Niet alleen de grootste oppositiepartij PvdA, maar ook de grootste regeringspartij CDA liet blijken niet de noodzaak in te zien om op dit moment de splitsing van energiebedrijven per wet te gaan afdwingen.
De regeringsfractie van de VVD was ronduit voor splitsing en ook oppositiepartij D66 was voor evenals de Onafhankelijke Senaatsfractie. De fractie van de SP was vierkant tegen splitsing en de fracties van SGP, ChristenUnie en GroenLinks hadden uiteenlopende bedenkingen en gaven er blijk van wel iets in uitstel te zien.
Waarom vooruitlopen?
CDA-woordvoerder Doek wees erop dat Nederland in Europa vooruit zou lopen op andere landen als nu tot splitsing zou worden besloten. Waarom wacht Nederland de ontwikkelingen binnen de Europese Unie niet af?, vroeg Doek. Overigens keerde de CDA-fractie zich niet tegen splitsing als zodanig. Senator Doek wees erop dat al is geregeld dat als energiebedrijven hun productie, distributie en handel willen privatiseren het elektriciteit- of gasnet dat zij beheren in dat geval afgesplitst moet worden en in handen van de overheid moet blijven. Van verplichte splitsing is, behalve in Nieuw-Zeeland, nergens sprake, hield Doek de regering voor.
Publieke belangen
Mevrouw Sylvester zei namens de PvdA-fractie dat haar fractie geen overhaaste beslissing wil en dat de publieke belangen beter gewaarborgd moeten worden. Zij wees erop dat sinds het besluit van de Tweede Kamer om wel te splitsen er in de energiesector iets is veranderd. De drang om te privatiseren is nagenoeg verdwenen. Bovendien vreest de PvdA dat het hoogspanningsnet niet voldoende publiek is geborgd en nog altijd wel aan particuliere investeerders verkocht zou kunnen worden. Ook wees de PvdA op de grote onzekerheid die heerst in Europa over de energiesector.
Zegeningen
VVD-woordvoerder Ketting prees uitvoerig de zegeningen aan van gesplitste energiebedrijven. Vooral de consument zou er groot belang bij hebben dat er meer concurrentie op de markt zou komen. Senator Ketting zei dat nu al vijftig procent van de energie afkomstig is van buiten Nederland. De VVD-senator was het overigens eens met de opvatting dat de energienetten in handen van de overheid moeten blijven.
Tegenstander
SP-woordvoerder Kox zei dat zijn fractie tegenstander is van splitsing en ook van privatisering van de energiesector. Wij willen onze energiebedrijven, van centrale tot stopcontact, maar ook van aankoop tot verkoop, in Nederlandse overheidshanden hebben en houden, zei Kox. GroenLinks-senator Van der Lans vond dat Europese afstemming duidelijk ver te zoeken is. Hij vond het buitengewoon vreemd dat de regering splitsing van energiebedrijven een 'puur Nederlandse beslissing' vindt.
Twee vliegen in een klap
Minister Wijn heeft dinsdag 14 november gezegd dat de Eerste Kamer door de wet aan te nemen twee vliegen in een klap zou slaan. In de eerste plaats zou het publieke belang van elektriciteits- en gasvoorziening veilig gesteld kunnen worden doordat de netten in overheidshanden blijven. Ten tweede krijgen energiebedrijven zonder beheer van netten meer kans om te concurreren en dat zou leiden tot een lagere energierekening voor de consumenten. Wijn wees er met nadruk op dat organisaties als de Consumentenbond, MKB en LTO ook voorstander zijn van splitsing.
Machtspolitiek
De vier grote energiebedrijven in Nederland Eneco, Essent, Nuon en Delta zijn tegen splitsing. In een brief aan de minister hebben zij erop gewezen dat het van belang is dat in Nederland zo sterk mogelijke energiebedrijven blijven bestaan nu de geopolitieke situatie in de afgelopen jaren sterk is veranderd. Het gaat meer om machtspolitiek dan om marktwerking nu de grootste energievoorraden in de wereld in handen zijn van nationale staten en nationale maatschappijen. Ook de gevolgen van de klimaatverandering zijn dramatischer dan eerder voorzien en daarom zijn enorme investeringen nodig in duurzame energie. Deze kunnen allen worden gedaan door gezonde en financieel krachtige bedrijven die in de Nederlandse samenleving zijn ingebed, aldus de vier energiebedrijven in hun brief aan minister Wijn. Na aandrang uit de Eerste Kamer van in het bijzonder PvdA-senator mevrouw Sylvester werd dinsdag de brief openbaar gemaakt.
Ordedebat
SP-woordvoerder Kox stelde na de eerste termijn van Kamer en minister voor de beraadslagingen te schorsen en de splitsingwet later af te handelen. VVD en D66 hadden hier geen behoefte aan. PvdA en CDA wilden er over nadenken. Na de lunchpauze besloot de Kamer in een ordedebat de behandeling van het wetsvoorstel voort te zetten.
Duidelijkheid en rust
Voorafgaand aan de hervatting 's avonds leidde politiek overleg tot het opstellen van de beleidsvormende motie die minister Wijn openlijk omarmde. Deze motie geeft aan wat de senaat verwacht van de energiesector, vond Wijn. De minister zal zelf als volgende week zowel motie als wetsvoorstel zijn aangenomen weer overleg geen voeren met de energiebedrijven. Er ontstaat duidelijkheid en rust. Voor de lange termijn kunnen weer investeringsplannen worden gemaakt. Overheid en energiebedrijven gaan weer gezamenlijk optrekken, verwacht Wijn.
Stok achter de deur
SP-woordvoerder Kox zei aan het slot van het debat niet te begrijpen dat iedereen die aanvankelijk voor splitsing van de energiebedrijven was nu opeens voor een motie is waardoor splitsing wordt uitgesteld. CDA-woordvoerder Doek zei dat de motie moet worden gezien als een 'stok achter de deur': als energiebedrijven hun maatschappelijke taken niet nakomen volgt alsnog afsplitsing van de lucratieve netten. Zo zullen de energiebedrijven 'groene' energie die bijvoorbeeld als nevenproduct ontstaat in tuinderijen op hun netten moeten toelaten. Overigens voorziet de wet al in het onderbrengen van alle 110Kv-netten bij de onafhankelijke netbeheerder Tennet. Tevreden stelde minister Wijn ook vast dat de privatisering van geïntegreerde energiebedrijven van de baan is.
Deel dit item: