Het is onzeker of de Eerste Kamer zal instemmen met een wetswijziging waardoor rechters geen taakstraffen meer kunnen opleggen in het geval van ernstige zeden- en geweldmisdrijven en bij herhaling van misdrijven (recidive). Pas bij de stemming op 15 november wordt duidelijk of een meerderheid van de senaat de regering steunt met deze inperking van de rechterlijke straftoemetingsvrijheid. De Eerste Kamer is over dit voorstel verdeeld, en gelet op de standpunten die de verschillende fracties tijdens de plenaire behandeling van het wetsvoorstel op dinsdag 8 november betrokken zal de uitslag van de stemming door een nipte meerderheid worden bepaald.
De regeringsfracties van VVD en CDA en gedoogpartner PVV spraken zich uit voor het voorstel, maar zij beschikken met 37 zetels niet over een Kamermeerderheid. Senator Broekers-Knol van de VVD-fractie erkende dat de vrijheid van rechters door het voorstel wordt beperkt, maar dat het nodig is passende vrijheidstraffen op te leggen als de gevolgen voor slachtoffers groot zijn. Ook wees de VVD-woordvoerder op het gegeven dat tien jaar geleden bij de invoering van de taakstraf als hoofdstraf deze uitdrukkelijk alleen was bedoeld als straf voor lichte vergrijpen.
Senator Holdijk die namens het fracties van de SGP en de ChristenUnie het woord voerde gaf te kennen dat hij met een aantal elementen van het wetsvoorstel kon instemmen. Aan het eind van de beraadslaging verklaarde hij echter dat staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie hem niet had overtuigd van de noodzaak om combinaties met taakstraffen te beperken. De fracties van SGP en CU zullen zich dan ook bezinnen over de vraag of hun bezwaar zo zwaar weegt dat zij tegen het wetsvoorstel zullen stemmen.
Te ruim gebruik
Staatssecretaris Teeven hield de Kamer voor dat de rechterlijke macht te ruim gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid taakstraffen op te leggen en dat deze inconsistentie nu moet worden teruggedraaid om evenwicht te brengen in de behandeling van daders en slachtoffers. 'Ook als er maar één enkele keer een taakstraf wordt opgelegd bij een ernstig delict, is dit naar mij opvatting verkeerd. De regering wil het niet", aldus Teeven.
Of de regering hierbij kan rekenen op steun van de fracties van 50Plus en OSF is niet duidelijk. Deze fracties namen niet deel aan het debat. Alle overige fracties in de Eerste Kamer bleken sterk gekant tegen het voorstel dat volgens hen een onnodige beperking inhoudt van de straftoemetingsvrijheid van de rechter. De fracties van PvdA, SP, GroenLinks, D66, SGP en CU maken bezwaar tegen een bepaling in het wetsvoorstel die een combinatie van voorwaardelijke gevangenisstraf en taakstraf uitsluit. Dit element is op initiatief van de Tweede Kamer toegevoegd.
Vertrouwen in rechterlijke macht
PvdA-woordvoerder Beuving oordeelde over deze toevoeging: "De meest effectieve combinatie uit een oogpunt van de bestrijding van recidive verdwijnt. Dit is symboolpolitiek". SP-woordvoerder Quik-Schuijt benadrukte dat de regering zich wel degelijk rekenschap moet geven van de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek. Dit wijst juist uit dat de taakstraf kan rekenen op een ruim draagvlak onder de burgers. Volgens D66-senator Engels mist het voorstel een rationele grondslag. Hij vroeg of de regering wel voldoende vertrouwen heeft in de rechterlijke macht. Senator Strik van GroenLinks stelde vast dat de regering vergelding zwaarder wil laten weten dan preventie. "De meeste slachtoffers willen juist dat de dader tot inkeer komt", aldus senator Strik. CDA-woordvoerder Van Bijsterveld steunde in grote lijnen het voorstel. Wel kreeg zij een toezegging van de staatssecretaris dat bij de evaluatie van de wet wordt bekeken of de taakstraf als hoofdstraf kan worden geschrapt en alleen nog als bijkomende straf kan worden toegepast.
Aanscherping na TV-uitzending
Enkele fractiewoordvoerders wezen erop dat het wetsvoorstel bij de Tweede Kamer werd ingediend onder verantwoordelijkheid van het vorige kabinet. Dit kabinet had naar aanleiding van vragen uit de Tweede Kamer over een televisie-uitzending in oktober 2007 onderzoeken gelast door het College van procureurs-generaal en de Raad voor de Rechtspraak. Deze onderzoeken wezen uit dat het opleggen van taakstraffen bij ernstige delicten geen uitzondering is. De minister van Justitie kondigden daarom destijds een aanscherping aan van de Aanwijzing taakstraffen van het openbaar ministerie en kwam vervolgens ook met een wetsvoorstel.
Vrijheid rechter
Senator Beuving (PvdA), die in het debat over de Beperking oplegging taakstraf haar maidenspeech hield, wees erop dat door toedoen van de Tweede Kamer de vrijheid van de rechter nog verder is beperkt. Ook in combinatie met een voorwaardelijke gevangenisstraf mag geen taakstraf meer worden opgelegd. De PvdA-senator haalde een brief aan van Reclassering Nederland aan de Eerste Kamer waarin erop wordt gewezen dat een dergelijke combinatie van straffen (voorwaardelijke gevangenisstraf en een taakstraf) 'bijzonder nuttig en effectief kan zijn om recidive - en daarmee nieuwe slachtoffers - te voorkomen'. Wat dit aspect betrof, uitte senator Holdijk namens de fracties van SGP en ChristenUnie eveneens bedenkingen bij het voorstel. 'De zinsneden waarmee de regering deze combinatie voor onwenselijk verklaart klinken onze fracties apodictisch in de oren', aldus senator Holdijk.
'Eerste stap'
PVV-woordvoerder Reynaers, die ook zijn maidenspeech hield, juichte het wetsvoorstel toe als een 'goede eerste stap'. Hij wees erop dat een verdergaand voorstel van zijn partij in de Tweede Kamer het 'helaas niet heeft gehaald'. De PVV wil de taakstraf uitsluiten bij elke inbreuk op de lichamelijke integriteit van een slachtoffer. 'Een taakstraf wordt door ons al gauw te licht bevonden', verklaarde Reynaers. 'Al is het maar om slachtoffers niet in de kou te laten staan.'
Namens de fractie van de SP keerde senator Quik-Schuijt zich krachtig tegen het wetsvoorstel. 'Het probleem is de beeldvorming die destijds door een TV-uitzending van het programma Zembla is opgeroepen', stelde zij. Evenals andere fracties wees Quick-Schuijt op een recent onderzoek dat uitwijst dat de taakstraf juist breed wordt gedragen door de Nederlandse bevolking. 'De steun voor dit voorstel ligt dus uitsluitend bij een aantal politici en niet bij degenen die zij menen te vertegenwoordigen', concludeerde de SP-senator.
Woordvoerder Engels keerde zich namens de fracties van D66 en de Partij voor de Dieren eveneens tegen het voorstel de mogelijkheid taakstraffen op te leggen in te perken. Hij bestempelde het als 'op politieke opportuniteit gebaseerde symboolwetgeving'. Engels vroeg of het voorstel in wezen niet dat deel van het electoraat bedient dat thans de achterban vormt van de gedoogpartner van dit kabinet.
Streng stafklimaat
GroenLinks-woordvoerder Strik stelde dat Nederland na Frankrijk het strengste strafklimaat heeft in Europa. Zij betoogde dat taakstraffen juist meer bijdragen aan gedragsveranderingen dan andere straffen. Ook slachtoffers van geweldsmisdrijven geven volgens senator Strik de voorkeur aan straffen die werken. CDA-senator Van Bijsterveld poneerde dat mogelijk hetzelfde kan worden bereikt als de regering beoogt door de taakstraf als hoofdstraf helemaal te schrappen.
Deel dit item: