Verslag van de vergadering van 28 juni 2016 (2015/2016 nr. 36)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 14.57 uur
Mevrouw Vos i (GroenLinks):
Voorzitter. Terwijl alle seinen op rood staan qua klimaatverandering, en de gevolgen steeds zichtbaarder worden in ons dagelijks leven, komt het kabinet met deze Autobrief II, die tot meer CO2-uitstoot en schade aan het milieu leidt. Mijn fractie vraagt zich in gemoede af hoe dat mogelijk is. Wat betekenen de klimaatafspraken in Parijs en wat betekent het vonnis van de rechter dat Nederland hieraan te weinig doet? Hoe kan het dat de staatssecretaris van Milieu zich committeert aan wat er in Parijs is afgesproken en zegt dat we moeten streven naar maximaal 1,5°C opwarming van de aarde en we tegelijkertijd deze brief hebben? Deze staatssecretaris verdedigt in feite vol enthousiasme dat vervuilende grote auto's goedkoper worden en schone auto's die weinig CO2 uitstoten duurder, om nog maar te zwijgen van de fluwelenhandschoenbenadering van de vieze diesels, die met hun roetuitstoot een aanslag vormen voor de gezondheid van mensen.
Het fiscaal autobeleid heeft twee hoofddoelen voor de periode 2017 tot en met 2020. Allereerst zijn dat stabiele inkomsten voor de overheid en daarnaast is dat een "wezenlijke ondersteuning van de luchtkwaliteit en de klimaatdoelen". Dat eerste doel is helder, maar bij het tweede doel raakt mijn fractie het spoor bijster. Dit klinkt eerlijk gezegd lachwekkend in het licht van de inhoud van de Autobrief. Deze Autobrief leidt namelijk tot meer CO2-uitstoot dan het eerdere beleid. De opgave voor de mobiliteitssector om bij te dragen aan het oplossen van het klimaatprobleem raakt nog verder uit beeld. Afspraken in het energieakkoord worden niet gehaald. We zitten nu op 24% meer CO2-uitstoot door de mobiliteitssector dan in 1990 en het moet naar -17% in 2020. In plaats van dit gat te verkleinen, maakt de staatssecretaris het groter met deze brief. Het huidige beleid van fiscale vergroening leidt tot een CO2-uitstoot van 87 gram per kilometer in 2020 en met de Autobrief gaat dat omhoog naar 96 gram per kilometer. In zijn schriftelijke beantwoording zegt de staatssecretaris echter vrolijk dat de CO2-uitstoot helemaal niet stijgt, omdat die 96 gram nog steeds beter is dan het gemiddelde van 107 gram dat we vandaag de dag kennen. Als alle partijen en landen zo met hun klimaatinspanningen omgaan, dan staan we straks echt dagelijks in het water.
De staatssecretaris vond dat het geld dat via de fiscale prikkels werd ingezet om auto's zuiniger en schoner te maken, niet kosteneffectief was, oftewel: te weinig milieuwinst voor te veel geld. Van de weeromstuit gaat hij nu dat stimuleringsgeld inzetten om vervuilende auto's in feite goedkoper te maken. De motorrijtuigenbelasting gaat omlaag, de bpm gaat omlaag en er komen lagere bijtellingen voor onzuinige auto's terwijl de zuinige auto's een hogere bijtelling krijgen. Het resultaat hiervan is: meer grote, zware, onzuinige auto's, meer klimaatschade en een hoger energiegebruik. Hoe geloofwaardig is het, wanneer een Porsche Cayenne, met een CO2-uitstoot van 215 gram per kilometer, door deze Autobrief ruim €3.000 goedkoper wordt in de aanschaf en een Toyota Prius, met 49 gram per kilometer, €2.400 duurder? Ik hoor graag de uitleg van de staatssecretaris.
Mijn fractie begrijpt overigens best dat de staatssecretaris op een aantal punten iets wil doen aan de aftrekposten op milieugrondslag die te weinig resultaat opleverden. Wij hebben wel drie prangende vragen.
Waarom worden alle reguliere auto's goedkoper gemaakt? Dat is al helemaal niet kosteneffectief voor het milieu. Dat kost de overheid alleen maar belastinginkomsten, maar levert geen maatschappelijke winst op. Graag krijg ik een toelichting.
Waarom breekt de staatssecretaris groen beleid alleen maar af in plaats van te kiezen voor een slimmer groen fiscaal beleid waarmee de CO2-uitstoot en ook de ongezonde roetuitstoot van oude diesels worden aangepakt?
Waarom heeft Financiën niet eerder ingegrepen? Inderdaad, er werden al langer auto's fiscaal gestimuleerd terwijl dat helemaal niet meer nodig was. Het beeld is ontstaan dat vooral de hybride en elektrische auto's veel te veel subsidie krijgen voor te weinig milieuwinst. Het leeuwendeel van de fiscale aftrek ging en gaat echter naar benzine- en dieselauto's, die beloond werden omdat ze zuiniger waren en minder CO2 uitstootten. Dit fiscaal beloningsbeleid heeft onvoldoende meegelopen met de stand van de techniek en veel te lang werden auto's beloond die inmiddels standaard waren. Natuurlijk moet je vooral de schoonste auto's een steun in de rug geven. Graag krijg ik een toelichting waarom de staatssecretaris niet veel eerder heeft ingegrepen in de subsidiëring van deze diesel- en benzineauto's. Het kabinet laat staatjes zien van de derving van belastinginkomsten oplopend tot 2 miljard per jaar in 2013. Het leeuwendeel hiervan was echter niet voor elektrische en hybride auto's, maar voor diesel- en benzineauto's.
De staatssecretaris bouwt de fiscale ondersteuning van hybride en semi-elektrische auto's helemaal af, omdat uit onderzoek van TNO bleek dat er veel kilometers op benzine werden gereden met deze auto's. Kijk je daar preciezer naar, dan zie je dat een kwart van de mensen vooral veel op benzine en weinig op elektriciteit rijdt. De overige 75% doet het toch behoorlijk goed en gemiddeld wordt 40% van de kilometers op benzine gereden. Dat kan beter, maar het is niet verwaarloosbaar. Ik heb begrepen dat dit voortdurend wordt onderzocht. Is er inmiddels nieuw onderzoek van TNO? Zijn er al nieuwere gegevens over het rijgedrag van de plug-in-hybriderijders? Ik krijg hierover graag informatie van de staatssecretaris. Is er aanleiding om het beleid ook op dit punt te wijzigen?
Elektrisch rijden heeft de toekomst. Het is schoon, het is stil en het is duurzaam, zeker wanneer de gebruikte stroom groen is. Nederland loopt voorop in Europa. Dat is ook economisch buitengewoon interessant. De ambitie van het kabinet was 200.000 elektrische en semi-elektrische auto's in 2020 en 1 miljoen in 2025. Dat aantal werd met het huidige beleid al niet helemaal gehaald, maar met deze nieuwe Autobrief is het volkomen uit beeld geraakt. We zullen er in 2020 slecht 100.000 hebben, de helft.
De heer Van Strien i (PVV):
Mevrouw Vos zegt dat het gebruik van elektrische auto's uit milieuoogpunt efficiënt is, vooral als de elektrische stroom groen is. In de memorie van antwoord staat echter dat de elektrische stroom voor die auto's, de marginale kWh's, wordt opgewekt met kolen en niet met wind. Heeft mevrouw Vos kennisgenomen van de memorie van antwoord en van het feit dat het geen kwestie is van keuze voor groene stroom voor auto's of, zoals zij het noemt, vervuilende stroom voor auto's?
Mevrouw Vos (GroenLinks):
Ik heb daar kennis van genomen; de heer Van Strien heeft een punt. Hoe dan ook, zelfs als deze auto's op kolenstroom rijden, is het energieverbruik 30% lager. Er is dus altijd winst voor het milieu. Bovendien is er natuurlijk veel meer winst: geen uitstoot van NOx en geen uitstoot van fijnstof. Het is ook een buitengewoon belangrijke ontwikkeling richting elektrificering van de markt. We zijn er nog niet, maar er zijn veel kansen om ervoor te zorgen dat het merendeel van de auto's uiteindelijk op duurzame stroom gaat rijden. Ik vind het buitengewoon jammer om die ontwikkeling nu te doorbreken. We moeten daarmee doorgaan, maar we moeten wel kritisch kijken naar de inzet van de fiscale prikkels.
De heer Van Strien (PVV):
Mevrouw Vos zegt dat alle stroom uiteindelijk groen opgewekt moet worden, maar dat is volstrekt onhaalbaar. Dat kunnen we niet uitsluitend met wind. Die marginale kWh's zullen altijd met kolen of gas opgewekt worden.
Mevrouw Vos (GroenLinks):
Dat denk ik niet. We gaan steeds meer naar decentrale opwekking van energie via zon en wind. Tal van onderzoeken laten zien dat de elektrische auto's daarbij kunnen helpen. De opgewekte stroom wordt via de elektrische auto's als het ware opgeslagen. Dat kan een buitengewoon interessant systeem worden waarin duurzame stroom samengaat met het opladen van de accu's van elektrische auto's. Als we eenmaal die stap gezet hebben, moeten we wel voldoende schaal hebben: voldoende elektrische auto's en voldoende woningen en windmolens waar duurzame stroom wordt opgewekt. Ik denk dat hier grote kansen in zitten. Het is buitengewoon jammer om dat nu weer uit je handen te laten vallen.
Het kabinet laat zijn ambitie voor 2020 in feite varen: die is gehalveerd. Waarom doet de staatssecretaris dat? Hoe kijkt hij daartegenaan? Wat is in zijn visie de maatschappelijke betekenis van het elektrisch en semi-elektrisch rijden, zowel uit milieuoogpunt als uit economisch oogpunt? Hiermee ontstaat een interessante economische sector voor Nederland, maar die wordt nu weer de voet dwars gezet.
Ik wil een aantal voorstellen doen. Uiteraard zien wij ook dat het goed is dat dit beleid op een aantal punten wat wordt aangescherpt, maar waarom wordt er dan niet gekozen voor een slimmer groen fiscaal beleid? Het is terecht om vooral de meest schone voertuigen fiscaal te ondersteunen, dus de volledig elektrische. Maar voorlopig, in de overgang naar een volledige elektrische markt, zijn ook de plug-in hybride auto's van groot belang. Dat geldt ook voor de ultrazuinige elektrische auto's met een heel klein hulpmotortje, die zeer weinig CO2 uitstoten. Waarom handhaven we in deze tussenfase niet ook voor deze auto's een groene prikkel?
Het is vreemd dat juist voor de reguliere, dus vervuilende, auto's allerlei belastingen omlaag gaan. Dit lijkt wel VVD-beleid: leve de automobilist, uw belasting gaat omlaag. De bpm gaat voor alle auto's omlaag. Met name voor de zuinige auto's valt dat heel ongunstig uit, terwijl het winst oplevert voor de vervuilende onzuinige auto's. Waarom differentieert de staatssecretaris dat niet veel meer? Waarom brengt hij voor alle auto's de motorrijtuigenbelasting omlaag? Waarom differentieert hij bijvoorbeeld niet naar het gewicht?
Maak een stimuleringsregeling voor de particuliere elektrische rijders, zoals in andere Europese landen. Onder meer de ANWB heeft hiervoor gepleit. We zien dat met name de zakelijke markt lease rijdt. Al die particuliere autobezitters die best gemotiveerd zijn, worden echter nog onvoldoende bereikt. Wil de staatssecretaris toezeggen dat hij een plan gaat lanceren om dat te kunnen bereiken, bijvoorbeeld met een aanschafpremie voor de particulieren?
De heer Van Strien (PVV):
Ik hoor mevrouw Vos zeggen dat het voor GroenLinks eigenlijk geen enkel probleem is dat Nederland de hoogste autobelastingen heeft ter wereld of in ieder geval in Europa. Is dat volgens GroenLinks juist goed of geen enkel probleem? Hoe moet ik dat zien?
Mevrouw Vos (GroenLinks):
Wij vinden het goed dat er op dit moment hoge autobelastingen zijn, omdat de auto behoorlijk vervuilend is. Ik durf het wedje wel aan dat de maatschappelijke kosten van de auto op dit moment hoger zijn dan wat we daarvoor betalen. Wij vinden het volkomen terecht dat deze belastingen er zijn. Ze zijn een belangrijke prikkel om mensen te stimuleren om met het ov te reizen, om de fiets te pakken en om schoner te rijden. Op het laatste punt hebben we nu een probleem met de staatssecretaris.
De heer Van Strien (PVV):
Geldt dat antwoord ook als u weet dat dat schadelijk is voor de Nederlandse economie? Het beperken van de transportmogelijkheden voor de Nederlander schaadt de economie. Is het geen probleem om de hoogste tarieven ter wereld te hebben, ook niet als dat schadelijk is voor de economie?
Mevrouw Vos (GroenLinks):
Ik ben het niet met de heer Van Strien eens. Volgens mij is dit totaal niet schadelijk voor de economie. Ik durf de stelling aan dat juist het investeren in andere vervoersvormen dan de auto, in schoner vervoer en in een ander type economie dan onze traditionele transporteconomie, voor Nederland economisch gezien buitengewoon veel gunstiger is en dat het ook een grotere bijdrage levert aan het leefklimaat en het klimaat in dit land. Ik deel de stelling van de heer Van Strien dus niet; ik voorzie een heel andere economie dan hij.
De heer Van Strien (PVV):
Ik heb nog een laatste opmerking oftewel vraag. Bij die andere manier van transport kan ik me openbaar vervoer voorstellen. Weet mevrouw Vos dat die vervoersmogelijkheid oneindig veel duurder is dan de gewone auto? Bovendien is er geen enkele garantie dat dit milieuvriendelijker is dan het vervoer over de weg per auto.
Mevrouw Vos (GroenLinks):
Dat vind ik een heel vreemde stelling van de heer Van Strien. Ik denk dat als we in dit land allemaal met de trein zouden gaan — overigens moet er dan nog wel heel wat gebeuren — dit een heel grote bijdrage aan het milieu zou leveren. Misschien moeten we daar op een ander moment nog eens een debat over voeren, want dit is wel interessant.
Ik was bezig een aantal maatregelen uit de Autobrief langs te lopen en daarvoor een alternatief te formuleren. Zo vinden wij het buitengewoon jammer dat onzuinige en zware diesels in de lease goedkoper worden in de bijtelling. Dat is gewoon niet uit te leggen. Behoud daarvoor gewoon de 25% bijtelling en verlaag dat niet naar 22%.
Voer voorts zo snel als mogelijk, en niet pas in 2019, de roettoeslag voor vuile diesels in. Maak deze toeslag ook veel hoger. Voor bestelbusjes gaat het nu bijvoorbeeld om een toeslag van €62 per jaar, maar dat is veel te weinig om echt effect te hebben. In de beantwoording van de vragen geeft de staatssecretaris aan dat als hij de roettaks driemaal zo hoog maakt, dat driemaal zoveel effect heeft. Waarom maakt hij, ten minste voor busjes, die taks dan niet veel hoger, bijvoorbeeld €225? Dat bedrag wordt nu ook voor particuliere auto's betaald.
Ondersteun de infrastructuur voor elektrisch rijden en compenseer hoe dan ook de klimaatschade van de Autobrief II.
Wij zijn dus zeer kritisch over deze brief. Wij kunnen de ratio ervan niet doorgronden. Als de staatssecretaris het groene fiscale beleid niet voldoende effectief vindt, waarom gaat hij dan vuile auto's bevoordelen? Een slimmer beleid is nodig én mogelijk. Daarmee zou Nederland haar voorlopersrol, die ook economisch buitengewoon interessant is, kunnen handhaven.