Verslag van de vergadering van 21 maart 2017 (2016/2017 nr. 21)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 14.06 uur
De heer Lintmeijer i (GroenLinks):
Voorzitter. Met de goedkeuring van het voorliggende protocol dat de toetreding tot de NAVO van Montenegro regelt, komt de 29ste lidstaat in beeld. Voor mijn fractie kan die toetreding niet los gezien worden van een internationale veiligheidsstrategie, die nodig is om voor vrede, stabiliteit en ontwikkeling in Europa en aan zijn grenzen te zorgen. De uitbreiding van de NAVO als militair bondgenootschap is voor de fractie van GroenLinks geen doel op zich, maar een mogelijk middel om vrede en stabiliteit door samenwerking te bevorderen. Geen land in Europa is, zo is onze overtuiging, in staat om dat in zijn eentje voor elkaar te krijgen. Aan de zuidgrenzen van Europa is de instabiliteit de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. Aan de oostgrenzen speelt zich een machtsspel af over invloedssferen en is er sprake geweest van een annexatie. En er is veel onduidelijkheid over de rol die de VS willen spelen op het internationale toneel van vrede en veiligheid. Dat laatste wordt nog eens bevestigd door het nieuws van een paar uur geleden dat minister Tillerson van de Verenigde Staten volgende maand liever naar Rusland en China afreist dan dat hij een vergadering van de NAVO bezoekt. Dat zijn geen geruststellende berichten. In deze omstandigheden kan mijn fractie in principe positief staan tegenover de versterking van de Europese samenwerking, ook als dat de toetreding van een lidstaat op de Balkan tot de NAVO betekent, indien die staat blijvende stappen weet te zetten op het terrein van democratisering, ontwikkeling van de rechtsstaat en stabiele economische ontwikkeling en indien die ontwikkeling daadwerkelijk bijdraagt tot versterking van de stabiliteit en meer veiligheid in de regio, bovenal voor de Montenegrijnen zelf.
Het kabinet spreekt over de ontwikkelingen in Montenegro in vrij lovende termen. Maar de fractie van GroenLinks hoort ook al sinds lang kritische geluiden, bijvoorbeeld over het democratisch gehalte van het leiderschap de afgelopen kwarteeuw van Milo Djukanovic en de kring van familie en getrouwen om hem heen en over hardnekkige corruptie, die niet zomaar is uitgebannen. Kent het kabinet deze geluiden en, zo ja, hoe beoordeelt het deze? We horen graag van de minister hoe hij op dit moment aankijkt tegen de democratische ontwikkeling en de aanpak van de corruptie in het land. Is de status quo voldoende positief of vindt hij, met onze fractie, dat op het gebied van democratisering, corruptiebestrijding en versterking van de veiligheid verdere ontwikkeling onontbeerlijk is? Het is nog niet aan de orde, maar bij wijze van lakmoesproef is het interessant om te bekijken of het land bijvoorbeeld nu al ook zou voldoen aan de eisen die aan lidstaten worden gesteld door de EU, waarvan Montenegro sinds 2010 kandidaat-lid is.
Ik verwijs daarbij ook naar de zorgen die het Europees Parlement heeft geuit over het trage tempo waarin hervormingen zich voltrekken, en over het gebrek aan concrete resultaten. Ook uitte het EU-parlement toenemende zorgen over Russische pogingen om invloed aan te wenden in Montenegro, bijvoorbeeld bij de verkiezingen vorig jaar. Kent de minister deze signalen en kan hij aangeven hoe het NAVO-lidmaatschap een rem gaat zetten op Russische inmengingen in het land en verder op de Balkan?
Een eis die aan aspirant-NAVO-leden wordt gesteld is dat er ook sprake moet zijn van stabiliteit aan de grenzen. In het debat over internationale veiligheid vorig najaar in de Eerste Kamer heeft de fractie van GroenLinks onder meer haar zorgen uitgesproken over de situatie in Kosovo. Daar lijkt nog steeds een proces van radicalisering gaande te zijn. Het land heeft naar rato het grootste aandeel inwoners die als ISIS-strijder zijn afgereisd. Kan de minister nog eens aangeven hoe hij specifiek tegen de situatie nu in Kosovo aankijkt? En kan hij daarnaast in meer algemene zin nog eens schetsen welke ontwikkelingen hij op de Balkan ziet? Het gebrek aan perspectief en de beroerde economische vooruitzichten kunnen gemakkelijk tot verdere destabilisatie en extremisme leiden. Mijn fractie vroeg hier ook al aandacht voor bij de Algemene Europese Beschouwingen en onze zorgen zijn nog zeker niet weggenomen. Behalve Russische, vaak destabiliserende inmengingen zijn vanuit Nederlands perspectief ook actueel de zorgen over de toenemende invloed die nota bene NAVO-partner president Erdogan probeert uit te oefenen op de Balkan, met name richting de Turkse minderheden daar. Deelt het kabinet deze zorg? Mijn fractie wil geen olie op het vuur gooien, integendeel, maar in de zoektocht naar stabiliteit in de regio speelt ook dit een rol.
Wij zien samenwerking vooral in Europees verband als noodzakelijk in het streven naar veiligheid en stabiliteit. De toetreding van Montenegro tot de NAVO in de relatief instabiele Balkan, waar derde landen zich inspannen om hun invloedssfeer te vergroten, kan daarbij een middel zijn. Wij beschouwen deze toetreding ook niet als een uitbreiding van de NAVO naar het oosten, maar gezien de geografische situatie eerder als het invullen van een witte vlek. Een en ander roept wel de vraag op of de minister de komende jaren verdere uitbreidingen van de NAVO op de Balkan voorziet en wat daarvan de mogelijkheden maar ook de eventuele geopolitieke consequenties zijn.
Wij kijken uit naar de beantwoording door de minister.