De Eerste Kamer heeft maandagavond 4 december 2017 een begin gemaakt met de Algemene politieke beschouwingen (Apb). Daarbij kwamen de fractievoorzitters van de twaalf partijen in de Kamer aan het woord over de hoofdlijnen van de het regeringsbeleid van het nieuwe kabinet Rutte-III op basis van de Miljoenennota en de plannen uit het regeerakkoord. Hoofdthema's waren de klimaataanpak, de btw-verhoging, de afschaffing van het referendum, het schrappen van de dividendbelasting, migratie en integratie en een mogelijk parlementair onderzoek van de Kamer naar besluitvorming over de totstandkoming van de Nationale Politie.
Het debat gaat dinsdagmorgen verder met het antwoord van minister-president Rutte en daarna volgt de tweede termijn van Kamer en regering. Over eventuele moties wordt dinsdag meteen na afloop van het debat gestemd.
Senator Faber (PVV) kreeg als fractievoorzitter van de grootste oppositie als eerste het woord. Zij gaf aan dat haar fractie deze regering liever ziet gaan dan komen. Ook gaf zij de regering een nieuw motto, in plaats van het huidige 'Vertrouwen in de toekomst', namelijk 'Betaalplicht, monden dicht'. De PVV maakt zich zorgen over de hogere belastingen die dit kabinet invoert en tegelijk minder democratie lijkt voor te staan. Het referendum als enige inspraakmoment voor kiezers tussen de verkiezingen wordt door Rutte III van de mensen afgepakt en tegelijk wordt Nederland een federaal Europa ingeloodst. Een andere zorg voor de PVV is de dubbele nationaliteit die volgens Faber een schijnzekerheid van Nederlanderschap in de lucht houdt. Faber sprak zich uit als voorstander van bijstand voor iedereen die 10 jaar legaal in Nederland heeft gewerkt. Ze kent verhalen van Syriërs die terug naar Syrië zijn gereisd voor het Suikerfeest. Als dat mogelijk is, waarom blijven ze dan niet om daar aan de wederopbouw van hun land te werken, wil Faber weten. Haar vraag aan de minister-president is dan ook waarom Nederland Syriërs niet terugstuurt. Volgens de PVV is iedere moskee een vlag van de bezetter en is in Nederland geen sprake van integratie, maar van kolonisatie. Tot besluit toont Faber een lijst van discriminaties tegen Nederland. Op basis daarvan heeft zij met partijleider Wilders aangifte gedaan tegen minister-president Rutte. Als hij deze discriminaties ongedaan kan maken, zal de PVV haar aangifte intrekken.
Senator Jorritsma (VVD) sprak vervolgens haar steun uit aan deze regering en dit regeerakkoord. Gesloten door vier partijen die in sommige opzichten ver van elkaar staan, maar elkaar hebben gevonden in de gedeelde ambitie om onzekerheden zoals geopolitieke schokken, ontwrichtende omwentelingen en ongecontroleerde migratiestromen, van een antwoord te voorzien. De VVD-fractie onderschrijft die ambitie, maar plaatst daar wel een kritische kanttekening bij. Jorritsma vraagt zich af of de titel van het regeerakkoord ook vertaald wordt in de uitwerking ervan. Om het vertrouwen te vergroten pleit zij ervoor om de mensen om wie het gaat te betrekken bij de uitvoering en invoering van regels. Het is daarbij aan de Eerste Kamer om nog scherper te letten op de uitvoerbaarheid van wetsvoorstellen. Jorritsma sprak haar steun uit voor het voorgestelde belastingpakket dat in balans is. Ten aanzien van voorstellen om het klimaatakkoord van Parijs om te zetten in concrete maatregelen, drong de VVD-senator er bij de minister-president op aan om te komen met concrete doelstellingen en handelingsperspectief, gericht op uitvindingen van morgen. De migratiestromen vragen om een pragmatische oplossing. Nederland moet bereid zijn landen in de regio van de oorlogsgebieden te ondersteunen en afspraken met ze te maken, ook als ze niet in alle gevallen voldoen aan onze democratische standaarden. Tot besluit wilde Jorritsma van de minister-president weten wat de ambities van het kabinet zijn met betrekking tot de krijgsmacht.
Senator Kox (SP) vroeg de minister-president allereerst waar zijn kabinet op aankoerst, het derde kabinet met deze kapitein, maar met een steeds wisselende bemanning. Wat de SP-fractie betreft bestaat het regeerakkoord uit veel gebakken lucht. De economie groeit, de werkgelegenheid daalt en de overheidsfinanciën zijn op orde. Maar wiens economie groeit er? Wie krijgen de nieuwe banen, en wat voor banen en wie krijgt ze niet? De SP-fractie ziet dat het regeerakkoord wel iets repareert en steunt dat ook. Maar Kox maakt zich tegelijk zorgen om kinderen die opgroeien in armoede en daarmee meer kans op slechte gezondheid heeft, lager dan gemiddelde schoolresultaten en slecht betaalde banen. De SP-senator stelt voor een tweede parlementair onderzoek te overwegen en wel naar de invoering van de nieuwe Politiewet. Extern onderzoek laat zien dat deze grootste bestuurlijke reorganisatie nog zeker geen succes is. Een parlementair onderzoek kan inzicht geven waar het in het verleden fout is gegaan en hoe het in de toekomst beter kan. Kox is teleurgesteld in het gebrek aan democratische vernieuwing in het regeerakkoord, met name het voorstel om het raadgevend referendum in te trekken. Ten aanzien van de EU vroeg de senator aan de minister-president of hij zich zal inzetten voor een unie waarin relaxter kan worden samengewerkt en of hij wil helpen bewerkstelligen dat er minder geld naar de EU gaat en bijvoorbeeld iets meer naar Europese organisaties die er ook zijn om vrede, veiligheid en vooruitgang te bevorderen. Ook vroeg hij of Nederland haar rol in de Veiligheidsraad in 2018 wil inzetten om kernwapens de wereld uit te helpen.
Senator Brinkman (CDA) vroeg in zijn bijdrage die als thema kende: Opbloeiende teelaarde, of de minister-president in de Eerste Kamer wil ontvouwen hoe de plannen om professionals in het onderwijs, de zorg en bij de politie op de werkvloer meer ruimte en minder formulieren te geven, nu wel zullen worden gerealiseerd. Daarnaast maakte Brinkman zich zorgen over de Omgevingswet omdat er nog te veel problemen aan vast lijkten te zitten. Hoe gaat de minister van Binnenlandse Zaken dit binnen enkele maanden eenvoudiger oplossen? Ook vroeg de CDA-senator hoe het kabinet de verkeerde aantrekkingskracht die gelegaliseerde wietteelt op toeristen kan hebben, denkt te voorkomen. En wat vinden de buurlanden van deze plannen? Ten aanzien van de Belastingdienst toonde Brinkman zich bezorgd of de staatssecretaris niet te veel haast heeft. Kan hij bevestigen dat de dienst het regeerakkoord fiscaal uitvoerbaar vindt of moet de Eerste Kamer nog andere voorbehouden aantekenen. Tevens vroeg hij hoe het kabinet aankijkt tegen Europese bevoegdheden om te bevorderen dat landen samen grensoverschrijdende, niet grondgebonden economische activiteiten fiscaal weer in het gareel krijgen. De inflatie is met tweetiende procent gestegen. Als gevolg hiervan jaar in jaar uit niet indexeren van pensioenen ondermijnt het vertrouwen. Brinkman vroeg de minister-president hoe het kabinet denkt dit tij te kunnen keren. De CDA-fractie riep tenslotte het kabinet op om meer haast te maken met energiebesparing in het kader van de klimaatakkoord van Parijs.
Senator Barth (PvdA) ging in haar bijdrage in op voorstellen in het regeerakkoord die de PvdA anders of helemaal niet zou hebben gedaan, zoals het afschaffen van de dividendbelasting. Dat zal verder uitgebreid aan bod komen tijdens Algemene financiële beschouwingen, maar Barth wilde nu vast kwijt dat het argument van het kabinet dat Brexit hiertoe noodzaakt, de PvdA niet overtuigt. Daarnaast maakte zij zich hardop zorgen over de verhoging van het lage btw-tarief. Niet alleen is dit schadelijk voor groepen bij wie deze verhoging op eerste levensbehoeften er hard inhakt, ook de mogelijke schade die het veroorzaakt voor zelfstandige winkeliers, baart de PvdA-fractie zorgen. Ze vroeg dan ook aan de minister-president of hij bereid is de gevolge van de BTW-verhoging voor de lokale en regionale economie in krimpgebieden in kaart te brengen, en de Eerste Kamer daar over te berichten. Barth vroeg met het oog op de mogelijke gevolgen voor de volksgezondheid van de verhoging van het btw-tarief op bijvoorbeeld groente, fruit en sporten, waarom het kabinet niet gekozen heeft voor een heroverweging wat in het lage tarief hoort, en wat niet. Tot besluit bracht senator Barth naar voren dat de situatie bij de Nationale Politie nog verre van ideaal is. Ze vroeg de minister-president dan ook inzicht te geven in hoeveel extra geld er sinds de invoering van de Nationale Politie is uitgetrokken en of dat tot hogere kwaliteit heeft geleid. Waarom is tijdens de formatie niet besloten de motie-De Graaf om de verantwoordelijkheid voor de politie weer onder te brengen bij de minister van Binnenlandse Zaken, niet is uitgevoerd.
Senator De Graaf (D66) begon zijn inbreng met het complimenteren van de minister-president met zijn nieuwe, derde, kabinet. Hij is blij dat D66 is toegetreden en niet aan de zijlijn staat. Wel pleitte hij ervoor om het politieke bestel te moderniseren om vertrouwen erin te bewaren en terug te winnen. Het gaat niet alleen over structuuroplossingen, democratie is meer dan alleen de formele verhouding tussen burger en overheid, maar gaat ook om vertrouwen van mensen in de kracht van het politieke bestuur, de responsiviteit en de toegankelijkheid en om het vertrouwen dat het politiek bestuur in mensen zelf stelt. De Graaf gaat er van uit dat de minister-president deze modernisering rekent tot de taak van dit kabinet om de urgentie van deze tijd te snappen. Ook de D66-senator toonde zich kritisch ten aanzien van de dividendbelasting en het intrekken van het raadgevend referendum. Het kabinet zal nog wel wat overredingskracht nodig hebben om zijn fractie te overtuigen. Voor het evenwicht van de diensten die essentieel zijn in de rechtsstaat had De Graaf liever gezien dat het beheer van de politie was teruggebracht naar het ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit is dan ook wel een apart debat en parlementair onderzoek waard voor de D66-fractie. Ten aanzien van de Europese Unie bepleit De Graaf een voldragen en gedragen immigratiebeleid dat alleen in Europees verband gestalte kan krijgen.
Senator Strik (GroenLinks) ging in haar bijdrage in op het compromiskarakter van het regeerakkoord waarin visie en ambitie moeilijk te achterhalen zijn. Ze vroeg de minister-president of het echt zo moeilijk is om die twee te verenigen. Dit kabinet kiest voor kapitaal. Dat wordt onder andere zichtbaar bij de milieumaatregelen die bedrijven ontzien en aan het afschaffen van de dividendbelasting, aldus Strik. De hogere btw treft de Nederlanders met de laagste inkomens. En ook de flexibilisering van de arbeidsmarkt maakt mensen kwetsbaar. De WRR pleit voor een fundamentele discussie over nieuwe sociale zekerheid voor alle vormen van werk. Ziet de regering deze noodzaak ook, vraagt de GroenLinks-senator aan de minister-president. Ook de toegankelijkheid van de zorg en het onderwijs lijken in het geding. Daarnaast stelt Strik de vraag hoe dit kabinet de zorg gaat koesteren en bewaken als een publieke kernwaarde en de kansengelijkheid in het onderwijs vergroten. Tenslotte wijst senator Strik op het migratiebeleid. Hoe denkt de minister-president te voorkomen dat migranten in Libië geen gevaar lopen en vluchtelingen op de Griekse eilanden niet een tweede winter in de kou zitten. Waarom niet de menselijke waardigheid van de vluchtelingen centraal stellen?
Senator Kuiper (ChristenUnie) waardeert het dat dit kabinet de handen uit de mouwen steekt, met nieuwe posten en tot tevredenheid van de ChristenUnie is het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit weer teruggekeerd. Ook spreekt Kuiper zijn steun uit voor het voornemen van het kabinet om burgers centraal te stellen. Hij wil van de minister-president weten wat voor gesprek het kabinet zoekt met de samenleving. Een ander aspect is een overheid die op afstand is komen te staan, over onbereikbare loketten, onder de kwaliteit van publieke dienstverlening, over handhaving en toezicht. De ChristenUnie mist de zelfreflectie van een overheid die zelf de verbinding met de burger tot stand moet brengen. Senator Kuiper vraagt daarnaast hoe het kabinet aankijkt tegen het rapport over de Nationale Politie van de commissie Kuijken. De ChristenUnie is blij met het voorgestelde pooierverbod, en vraagt het kabinet of zij in gesprek gaat met de gemeenten, waarvan uit onderzoek is gebleken dat 35% geen idee of er mensenhandel voorkomt binnen de gemeentegrenzen. Wat betreft defensie tot besluit, wilde Kuiper weten hoe het kabinet zich richting de 2% NAVO-norm beweegt.
Senator Schalk (SGP) toonde zich bezorgd over de voortdurende ongelijke behandeling van eenverdieners, met name op belastinggebied. Volgens hem is met het nieuwe regeerakkoord de koopkracht van eenverdieners weliswaar niet meer lager dan die van tweeverdieners, maar de kloof in belastingdruk blijft onverkort bestaan. Hij vroeg de regering een hernieuwde poging te doen om de oneerlijke belastingdruk voor eenverdieners aan te pakken. Ter ondersteuning van zijn betoog overhandigde hij de minister-president 700 brieven van bezorgde burgers, binnengekomen bij de SGP-fractie in de Tweede Kamer.
Schalk stelde in zijn bijdrage ook dat de zondagsrust onder spanning staat. Hij vroeg een reactie op de ontwikkeling dat in Groningen geen dwangboetes mogen worden opgelegd aan winkeliers die op zondag hun winkel niet open zetten. Verder wilde hij een reactie van het kabinet op wat hij noemde "een wedstrijd om te komen tot de beste levensbeëindigende machines", naar aanleiding van de discussie over het verstrekken van een poeder dat tot een snelle dood leidt voor mensen die levensmoe zijn. "Hoe voorkomen we het honoreren van een doodswens en hoe bevorderen we dat er wordt geïnvesteerd in een levenswens?" aldus Schalk.
Senator Koffeman (PvdD) uitte zijn zorgen over de klimaatmaatregelen van het nieuwe kabinet. De doelstelling van Rutte-II om in 2020 CO2 met 25% te reduceren wordt volgens hem niet gehaald en veel nieuwe maatregelen lopen over de kabinetsperiode heen. "Het zelfbenoemde groenste kabinet haalt nog niet eens de helft van de afgesproken klimaatdoelstellingen van Parijs", aldus Koffeman die de regering daarbij vroeg wat het ertoe heeft gebracht "het onbegaanbare pad van CO2-opslag opnieuw voorrang te geven boven echte oplossingen?" Volgens Koffeman heeft het Planbureau voor de Leefomgeving aangegeven dat er meer nodig is voor een echte aanpak van de CO2-uitstoot, zoals inkrimping van de veestapel en vermindering van de consumptie van vlees en zuivel. Koffeman toonde zich ook bezorgd over het grote aantal akkoorden dat het kabinet op tal van terreinen voornemens is te sluiten en het gebrek aan democratische controle daarop. Hij vroeg de regering een reactie op de uitlatingen van prof Elzinga dat veel akkoorden weliswaar een goed doel dienen, maar dat de chaos en het gebrek aan orde in het publieke domein nu wel heel groot aan het worden zijn. "Akkoorden zijn domweg niet te handhaven, de Staten-Generaal is toegerust om wetten te maken, te beoordelen en te sanctioneren, dat geldt niet voor akkoorden", aldus Koffeman die aangaf dat dit en het feit dat steeds meer besluitvorming in Brussel plaatsvindt het wantrouwen bij de burger in de politiek voedt.
Senator Nagel (50PLUS) vroeg zich af wat het kabinet Rutte de ouderen te bieden heeft in ruil voor steun van 50PLUS. Hij vroeg aandacht voor de koopkracht van ouderen en voor de gevolgen van de verhoging van de AOW-leeftijd. Volgens Nagel worden ouderen keer op keer getroffen in hun koopkracht. Het Nibud heeft berekend dat de AOW'ers met een aanvullend pensioen hoger dan € 10.000 in 2018 er 1,5% op achteruitgaan, terwijl de pensioenen al jaren niet geïndexeerd worden en zelfs nieuwe kortingen dreigen, aldus Nagel. Hij vroeg het kabinet of dit rechtvaardig is en zo niet, hoe deze onrechtvaardigheid bestreden wordt. "Kan er gesproken worden over maatregelen die het mogelijk maken om de pensioenen eindelijk weer eens te indexeren?" Nagel constateerde daarnaast toenemende maatschappelijke weerstand tegen de stapsgewijze verhoging van de AOW-leeftijd en gaf aan dat het Pensioenfonds voor de Metaal sindsdien een verdubbeling van het aantal nieuwe arbeidsongeschikten constateert. "Waarom hoort het kabinet deze maatschappelijke geluiden niet, waarom is het kabinet hier doof voor", aldus Nagel.
Senator Ten Hoeve (OSF) miste in het regeerakkoord een passage over het verschuiven van belastingmogelijkheden van het Rijk naar provincie en gemeente. Volgens hem is er brede consensus dat de lokale en provinciale belastingfaciliteiten internationaal gezien uitzonderlijk beperkt zijn. Er zou dus toch wat aan moeten gebeuren en hij vroeg het kabinet of het hier nog mee bezig is. Senator Ten Hoeve sprak zijn zorgen uit over de grootschalige mestfraude in Brabant en Noord-Limburg en de grootschalige productie van drugs, in deels dezelfde gebieden. "Het zou misschien goed zijn deze ontwikkelingen te zien als één complex en als indicatie van het afdrijven van een deel van onze samenleving. Waarschijnlijk op meer plaatsen, maar daar in het bijzonder." Ten Hoeve noemde het verstandig van de regering om te proberen of legalisering van hennepteelt kan bijdragen tot ontcriminalisering van drugsproductie, maar dat lost volgens hem niet het hele probleem op. "We blijven voorlopig een land met een onmogelijk groot mestprobleem en een op grote schaal drugs producerend, exporterend en doorvoerend land. Hoe ziet de regering dat?", aldus Ten Hoeve. Tot slot vroeg hij aandacht voor het streven naar autonomie in Catalonië.
Deel dit item: