Verslag van de vergadering van 9 oktober 2018 (2018/2019 nr. 3)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 16.06 uur
De heer Nagel i (50PLUS):
Voorzitter. De Eerste Kamer is aan zet om een definitief oordeel te geven over het wetsontwerp dat het schrijnende verleden, het onaanvaardbare heden en de onzekere toekomst van meer dan 100.000 Groningse gezinnen moet vastleggen. En dat na een zeldzaam rommelig debat in de Tweede Kamer, waarin de amendementen en moties nog amper te volgen waren. Het is een wonder dat ook zonder gasboringen het gebouw van de Tweede Kamer nog overeind staat en niet verzakt is. Het gegoochel van de minister met allerlei nieuwe brieven doet het meesterwerk van illusionist Hans Klok vergeten en maakt de minister rijp voor een optreden in Las Vegas. De laatste lettergreep zal de minister zeker aanspreken.
50PLUS heeft het regeringsbeleid een open kans gegeven, en in de Tweede Kamer zelfs de gunst van de twijfel. De verder gevoerde discussie en de geamendeerde wet bepalen vandaag het uiteindelijke standpunt van de gehele partij en daarin zullen wij glashelder zijn.
Volgend jaar is het 60 jaar geleden dat het aardgas onder Groningen werd ontdekt. Die ontdekking in 1959 leidde tot de eerste concessie in 1963, met een prijs van €0,02 à €0,04 per m3. De geschiedenis werd door de toenmalige PvdA-leider en noorderling Anne Vondeling getypeerd als "Nemen, NAM, Genomen". Nederland rekende zich letterlijk rijk aan wat gedacht werd lachgas te zijn, maar later bitter traangas bleek te zijn.
In 1976 deed zich een eerste aardbeving voor en in 1986 was de eerste ernstige aardschok een feit. Maar pas in 1993 — en dat is nog maar vijftien jaar geleden — werd het verband tussen de aardgaswinning en de aardbevingen door de overheid erkend. De hevige aardschokken op 16 augustus 2012 in Loppersum en Huizinga van 3,7 op de schaal van Richter deden ook de meest fervente voorstanders van de boringen eindelijk de ogen openen. In 2013 was er al een advies van het Staatstoezicht op de Mijnen om de jaarlijkse gasproductie onder de 12 miljard m3 te brengen om het risico van aardbevingen terug te dringen. Aangetoond werd dat zwaardere aardbevingen tot 5 op de schaal van Richter mogelijk waren. Het is hard te moeten constateren dat de NAM de gasproductie toen nog opvoerde. En de vraag is of dat eigenlijk niet misdadig is geweest. Graag op dit punt de visie van de minister en ook op de vraag wat daarbij de rol van de regering is geweest.
D66-senator Pijlman heeft er daarnet in het debat al op gewezen dat een paar jaar geleden bepaalde dingen absoluut niet konden, en nu wel. Hij noemde dat "onwaarheid". In beide gevallen was een en dezelfde premier, Rutte, verantwoordelijk en aansprakelijk. 50PLUS pleit ervoor een aardgastribunaal in te stellen waarbij schuldigen aangeklaagd en vervolgd kunnen worden.
Het staat meer dan vast dat 110.000 mensen schade aan hun huis hebben geleden. Daarnaast is er grote immateriële schade voor mensen die jarenlang, in het verleden, nu en in de toekomst, psychische problemen hebben en angst voor wat er kan gebeuren. Je moet er maar wonen. We weten dat ook als de gaswinningen over twaalf jaar hopelijk gestopt zijn, de bevingen dan nog steeds door kunnen gaan. Niemand kan voorspellen wanneer ze stoppen. Het enige wat we weten, is dat als de boringen stoppen ook de garantie stopt dat Shell en Exxon zullen betalen.
Door iedereen is vastgesteld dat het vertrouwen van de Groningers volstrekt verdwenen is. De vraag is of het nu voorliggend wetsvoorstel dit vertrouwen gaat herstellen. Het antwoord hierop is ondubbelzinnig nee. Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten van Groningen hebben in hun zienswijze op het ontwerpinstemmingsbesluit Groningen gasveld 2018-2019 geconcludeerd dat de veiligheid van de inwoners van Groningen onvoldoende waarborg krijgt. Ondanks hun eerder gegeven advies wordt onvoldoende ingegaan op de sociale onveiligheid, gezondheid, maatschappelijke onrust en de ontstane ontwrichting. Het beeld wordt opnieuw bevestigd: hoe meer aardgas gewonnen, hoe meer de Groningers in de kou komen te staan. GS- en PS- Groningen stellen vast dat de gebouwen in hun provincie nog steeds niet veilig zijn. Inwoners weten sinds 2012 dat ze minder veilig zijn dan in de rest van Nederland. Er is niet gedaan aan tijdige versterking. Is de minister het ermee eens dat het komend jaar geen wezenlijke afname van het risico op komst is voor de veiligheid van de omwonenden?
Centraal staat het vertrouwen van de Groningers en dat is hemelsbreed zoek. Hun veiligheid wordt te weinig vooropgesteld. In de brief van de stichting Groninger Gasberaad van 4 oktober jongstleden wordt gewezen op de onaanvaardbare risico's voor de veiligheid van de mensen en de schade aan gebouwen en infrastructuur. De aardbeving in Zeerijp op 8 januari 2018 van 3,4 op de schaal van Richter heeft opnieuw aangetoond dat ondanks beperkingen van de gasproductie de dreiging van zware aardbevingen blijft bestaan. Je zult maar continu onder die dreiging moeten leven. We vragen de minister recht op de man af hoe hij zich daar als inwoner zou voelen. Graag een reactie.
Er waren meer dan 100.000 schademeldingen sinds 2012, per jaar 16.000. Er zijn geen dichte afspraken over versterkingen van de woningen. De leveringszekerheid staat voorop. Zoals blijkt uit artikel 2 wint de NAM de hoeveelheid gas uit het Groningenveld die nodig is voor de leveringszekerheid. Voor het jaar 2018/2019 is er dus geen duidelijk maximum. Dat is rekbaar. Kan de minister aanduiden, nu het jaar 2017/2018 inmiddels verstreken is, in welke orde van grootte het verbruik in het afgelopen jaar was?
Voorzitter. Als 50PLUS-partij willen wij de betekenis voor kinderen en vooral kleinkinderen centraal stellen. In het rapport Vaste grond gezocht stelde de Kinderombudsman vorig jaar vast dat er 30.000 kinderen in het aardbevingsgebied wonen. In het rapport Gronings perspectief, uitgebracht in januari 2018, wordt gemeld dat 10.000 inwoners stressklachten hebben. Dat heeft ook zijn uitwerking op kinderen. In het VN-Kinderrechtenverdrag staat dat het belang van het kind een eerste overweging dient te zijn. In artikel 6 staat dat kinderen recht hebben op een ongestoorde ontwikkeling. En via artikel 12 blijkt dat kinderen uit de regio betrokken hadden moeten worden. Dat is niet gebeurd. Kan de minister dat toelichten? Zij hebben dagelijks het gevoel van onveiligheid. Hoe denkt de minister te voorkomen dat de belangen van de kinderen verder geschaad worden? Versterkt dit niet het idee dat een aardgastribunaal gerechtvaardigd is, temeer daar de minister op bladzijde 5 van de memorie van antwoord schrijft dat hij op dit moment de mogelijkheden onderzoekt om ook immateriële schade publiekrechtelijk te laten behandelen?
Voorzitter. Het is al eerder vastgesteld: het kabinet wil de gasproductie per 2022 terugbrengen tot onder de 12 miljard en in 2030 naar nul. Maar er is geen enkele garantie. Het is niet in de wet opgenomen en een toekomstig kabinet is hier niet aan gebonden. De aardgashistorie maakt het terecht dat men zonder die garanties de toekomst niet vertrouwt. Dat wantrouwen werd ook bij 50PLUS nog eens verder versterkt toen wij de memorie van antwoord van 28 september legden naast de nota naar aanleiding van het eindverslag van 5 oktober 2018. Uit de nota citeer ik bladzijde 2: "De gaswinning uit het Groningenveld zal uiterlijk 2060 worden afgebouwd tot nul." En op bladzijde 9 van dezelfde nota ...
De voorzitter:
2030 zult u bedoelen. U zei 2060, maar ik denk dat u 2030 bedoelt.
De heer Nagel (50PLUS):
Ja. Zei ik 2030?
De voorzitter:
Nee, u zei 2060.
De heer Nagel (50PLUS):
O. In mijn tekst staat 2030. Ik verzoek de stenograaf en de minister mijn tekst aan te houden, zoals ik die heel wijs heb opgeschreven.
"De gaswinning uit het Groningenveld zal uiterlijk 2030 worden afgebouwd tot nul." En in dezelfde nota op bladzijde 9 wordt dit nog stelliger herhaald: "Het kabinet heeft continuering van de winning uit het Groningenveld na 2030 uitgesloten." Maar in de memorie van antwoord schrijft dezelfde minister een week eerder op bladzijde 8: "Ik acht het niet waarschijnlijk dat er na 2030 nog gas gewonnen zal worden uit het Groningenveld." Dus de ene week is het uitgesloten en de andere week is het niet waarschijnlijk. Welke minister Wiebes uit de ene week of uit de andere week is te geloven en te vertrouwen? De minister doet er echt alles aan om dit wantrouwen zo groot mogelijk in stand te houden. Graag een helder, ondubbelzinnig antwoord over welk papier wij kunnen afleggen en welk papier geldt.
Voorzitter. Ik rond af. Hiermee is het risico ingebouwd van onaanvaardbare gevolgen. Is het niet beter, zo vragen wij de minister, om de aanbeveling van de stichting Groninger Gasberaad op te volgen om dit voorstel in te trekken? Dit voorstel stelt namelijk de leveringszekerheid boven de veiligheid van de bewoners en er zijn geen harde garanties voor de nagestreefde vermindering. Het verdwenen vertrouwen van de Groningers wordt niet hersteld; het wantrouwen wordt verstevigd. Een keuze is nodig over wat vooropgesteld moet worden: de leveringszekerheid zoals die steeds in het verleden en heden het geval is geweest, of de veiligheid van de inwoners van Groningen. 50PLUS kiest ondubbelzinnig voor het laatste.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Nagel. Ik geef het woord aan de heer Schalk.