Verslag van de vergadering van 8 maart 2022 (2021/2022 nr. 20)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 14.25 uur
De heer Van Apeldoorn i (SP):
Voorzitter. Ook namens mijn fractie heet ik de staatssecretaris en de minister van harte welkom in deze Kamer. Als het gaat om de klimaattransitie hebben deze bewindslieden een hele belangrijke opdracht. Wij wensen hen hierin veel wijsheid.
Dit kabinet presenteert zich graag als klimaatkabinet en de aandacht voor het klimaatbeleid in het coalitieakkoord is inderdaad ongekend groot, en terecht. Ook nu er oorlog is in Europa, die ook mijn fractie met afschuw vervult, en er grote zorgen zijn over de langetermijngevolgen voor onze veiligheid, is en blijft de klimaatcrisis een van de grootste uitdagingen van deze eeuw. De vraag is echter wel hoe je die crisis dan probeert aan te pakken. Helaas neemt de nieuwe regering daarbij wat ons betreft de verkeerde afslag door vooral te subsidiëren in plaats van te beprijzen en te normeren, zoals mijn fractievoorzitter ook al stelde tijdens het debat over de regeringsverklaring. Ik citeer zeven economen in een opinieartikel dat in januari in NRC Handelsblad verscheen. "Heffingen op de uitstoot van CO2 en stikstof zijn de goedkoopste en de meest effectieve manier om het klimaat- en stikstofprobleem op te lossen, maar bij Rutte IV hoeven de vervuilers niet te betalen; ze worden betaald, met vele miljarden."
Voorzitter. In Nederland blijft de vervuiler nog altijd te veel buiten schot. Grootverbruikers in de landbouw en industrie betalen veel te weinig voor hun energiegebruik — dat wil zeggen dat hun vervuiling onvoldoende beprijsd wordt — terwijl huishoudens en kleine bedrijven veel meer betalen voor elektriciteits- of gasverbruik dan de schade van de CO2 die zij hiermee uitstoten. Nu is dat al helemaal het geval. Het al enorme probleem van energiearmoede waar vandaag al eerder over gesproken is dreigt door Poetins misdadige oorlog alleen nog maar groter te worden. Ik sluit me graag aan bij de oproep van collega Vendrik aan de regering op dit punt. Juist nu is het meer dan ooit hard nodig dat we de energietransitie op een rechtvaardige manier doen. Maar door kleinverbruikers naar verhouding juist veel meer te laten betalen dan grootverbruikers doen we het omgekeerde. Met dat gebrek aan klimaatrechtvaardigheid ondermijnen we ook het draagvlak voor klimaatbeleid. Nu hebben we hier een wetsvoorstel, nog uit het regeerakkoord van Rutte III stammend, voor een invoering van een minimum-CO2-prijs bij elektriciteitsopwekking. Je denkt: "minimumprijs", ha, we gaan beprijzen en niet alleen subsidiëren. Maar wat blijkt? De voorgestelde heffing is, zoals vandaag al vaak is gezegd, wegens de veel hogere huidige en verwachte EU ETS-prijs 0,0 en blijft dat ook. Bij invoering is de minimumprijs voor 2022 nog geen €15. De huidige ETS-prijs is even boven de €60. Wat gaat dit wetsvoorstel dan doen, vraag ik de minister. Wat is het nut van het leggen van een dergelijk lage bodem?
Voorzitter. Ik ben de laatste spreker vandaag in een heel lange rij en de zoveelste die over dit wetsvoorstel kritische vragen stelt. Deels zijn dat ook dezelfde. Herhaling hierbij is dus onvermijdelijk, maar laat de herhaling deze bewindslieden vooral aanzetten tot het geven van goede antwoorden in een poging ons te overtuigen. Overtuigd zijn wij namelijk nog niet.
Voorzitter. Gegeven dat dit wetsvoorstel de vervuiler ongemoeid laat en slechts een ultralage bodemprijs invoert, waar we naar verwachting de komende jaren en misschien wel nooit onder zullen zakken, liggen de vragen voor de hand. Wat zijn de negatieve gevolgen als dit wetsvoorstel niet wordt aangenomen? Kan de minister, en misschien ook de staatssecretaris, daar een duidelijk antwoord op geven? Het zal in ieder geval geen negatieve gevolgen hebben voor de schatkist. Welke doelstelling op klimaatgebied wordt dan niet of moeilijker gehaald? Ik ben echt benieuwd naar de antwoorden en ook benieuwd of deze bewindslieden zelf wel geloven in het nut van dit wetsvoorstel. De memorie van toelichting komt met allerlei onderbouwingen van dit wetsvoorstel die voor mijn fractie onnavolgbaar zijn. Het zou een prikkel tot verduurzaming geven, maar hoe dan, met deze bodemprijs? Hoezo is er sprake van verduurzaming als ook het PBL stelt dat de reductie van CO2-uitstoot met dit voorstel nul zal zijn? Nederland zou met het wetsvoorstel — het is al vaker genoemd vandaag — een koplopersrol in Europa pakken, maar de vraag is: koploper waarin dan? Koploper in de invoering van een CO2-minimumprijs waarvan de opbrengst in termen van reductie van uitstoot nul is? Is dat dan de koploperspositie die wij willen pakken? Wordt deze nieuwe staatssecretaris van Financiën nu echt blij van een belasting die wel administratieve kosten met zich meebrengt, maar waarvan de opbrengst nihil is?
Voorzitter. Aan de minister wil ik nog vragen in te gaan op hoe dit wetsvoorstel zich verhoudt tot de plannen van de nieuwe regering. Gaat de regering nu helemaal niets additioneels meer doen aan CO2-beprijzing? Ik stelde aan het begin van mijn betoog dat het nieuwe kabinet-Rutte vooral miljarden gaat uitdelen aan het bedrijfsleven in het kader van de klimaattransitie, in plaats van te normeren en te beprijzen. Kan hij daar eens op reflecteren? Of komt hij nog met nieuwe plannen voor de belasting van CO2, ook op het terrein van elektriciteitsopwekking in het algemeen? In ieder geval lees ik er niets over in het coalitieakkoord.
Dit wetsvoorstel wordt na drie jaar geëvalueerd. Het zou eerst vijf jaar zijn. Dan is dit kabinet alweer uitgeregeerd. Het is dan weer demissionair. Moeten we daar dan op wachten, totdat er iets substantieels gaat gebeuren?
Ten slotte vraag ik de minister of het niet beter zou zijn om helemaal af te stappen van het ETS-systeem met zijn uitzonderingen en gratis emissierechten. In plaats daarvan zouden we een, bij voorkeur Europees, algemene vlakke CO2-heffing kunnen invoeren voor alle sectoren. Dan gaan we de grootverbruiker eindelijk echt effectief belasten en de vervuiler echt laten betalen. Zo kunnen we de kleinverbruiker ontzien in deze tijd, waarin de energierekening voor alle huishoudens door het dak gaat.
De regering zegt veel werk te willen maken van de klimaattransitie. Gelukkig maar. Wat mij en mijn fractie betreft, is dit eerste wetsvoorstel een valse start, al is het een erfenis van het kabinet-Rutte III. Intussen zie ik wel uit naar de beantwoording.
Dank u, voorzitter.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Van Apeldoorn. Wenst een van de leden in eerste termijn nog het woord? Dat is niet het geval. Dan schors ik de vergadering voor een pauze tot 15.15 uur.