Verslag van de vergadering van 31 mei 2022 (2021/2022 nr. 31)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 18.28 uur
De heer Frentrop i (Fractie-Frentrop):
Dank u wel. Voorzitter. De regering wil nog eens zo'n 200 miljoen aan aandelen Air France kopen. Ik zeg steeds maar even "Air France" als we Air France-KLM bedoelen, want dat is makkelijker, vind ik.
Iedereen maakt weleens een foutje, maar van fouten moet je wel leren. De regering maakte eerder een foutje. Ik doel dan op het foutje dat ze in 2019 62 miljoen aandelen Air France kocht, voor €12 per stuk. Dat was evenveel als de Fransen toen hadden, meneer Van Ballekom, want het beleid was toen om pariteit te zoeken met de Franse staat. Dus de Nederlandse KLM even groot als Air France.
Dat geld ging niet naar Air France, dat geld ging ook niet naar KLM, dat geld ging naar beleggers die €12 per aandeel wel een mooie prijs vonden om te verkopen. Die beleggers hadden gelijk en die zullen met een goed glas wijn en een dikke sigaar gniffelend terugkijken nu de koers onder €2 staat en het Nederlandse belang ver onder 200 miljoen. De regering had die aandelen ook niet gekocht met het idee dat dat een goede belegging is. Nee, de regering had die aandelen gekocht met het idee dat ze zo zeggenschap binnen Air France zou krijgen. Dat was fout, want die zeggenschap kwam maar niet. Integendeel, de Fransen waren boos en zij vonden het Nederlands handelen achterbaks. Nederland kreeg sinds die actie dan ook niet meer maar minder te zeggen. Het contract van de CEO van KLM werd bijvoorbeeld niet verlengd. Hij kon opstappen en gaat naar India. Net goed, zo schreef de Franse pers.
Die fout van 744 miljoen, was niet alleen fout in de zin van ondoelmatig — het doel werd er niet mee bereikt — maar was ook onrechtmatig, zo heeft de Rekenkamer geconcludeerd. Vorig jaar leek de regering haar les te hebben geleerd. Air France had weer 1 miljard nieuw kapitaal nodig. Nederland had toen 145 miljoen moeten uittrekken om het belang op peil te houden, maar de regering zei: nee, dank u, we maken niet nog een keer dezelfde fout, wij doen niet mee, wij slaan over. Het belang van Nederland zakte van 14% naar 9,3%, maar voor de zeggenschap maakt dat niks uit, want die zeggenschap was nul en bleef nul. Dat was ook niks nieuws, want zo zij het. Dat was al besloten toen de KLM zestien jaar geleden werd verkocht. De Nederlandse Staat heeft sinds 2004 al geen zeggenschap meer binnen Air France. Dat was de afspraak. Het enige wat we kregen, was één commissaris: Jaap de Hoop Scheffer.
Wat gebeurt er nu? Nu gaat Air France 2.000 miljoen nieuwe aandelen uitgeven. Niet tegen een prijs van €12, maar tegen een prijs van €1,17 per stuk. Tot mijn verbazing zegt de Nederlandse regering nu: doe ons maar 200 miljoen van die aandelen; we hebben daar wel ruim 200 miljoen euro voor over. Opnieuw doen we dat niet als een belegging, hoewel dit een betere belegging lijkt dan destijds, maar geven we opnieuw 200 miljoen uit om zeggenschap binnen de aandeelhoudersvergadering van Air France te krijgen of in ieder geval op peil te houden. Maar die zeggenschap zullen we daarmee niet krijgen, want die was nul en die blijft nul, of je nu €10 overmaakt naar Parijs of 220 miljoen. Doen we die bijstorting dan om de KLM te helpen? Dat is uitdrukkelijk niet het geval. De KLM heeft gezegd: "Nee hoor, wij hebben geen kapitaal nodig. Integendeel, het gaat weer goed. Wij zijn juist bezig met het terugbetalen van de overheidssteun."
De voorzitter:
De heer Crone.
De heer Crone i (PvdA):
Een foutje dat de heer Frentrop nooit heeft gemaakt, is dat hij hoogleraar governance was. Ik luister altijd aandachtig. Ook hij was twee jaar geleden zeer enthousiast dat we een staatsagent kregen. Dat was een novum. Dat delen we. Nu zegt hij dat we met die aandelen geen zeggenschap hadden. Ik weet nu sinds een aantal uren dat er een afhankelijke en een onafhankelijk board member waren. Kende u dat fenomeen? Is het zo dat we dat inderdaad misschien verliezen? Was het verschil tussen afhankelijk en onafhankelijk wel een serieuze zeggenschap?
De heer Frentrop (Fractie-Frentrop):
Een board member moet u zien als het idee van een Nederlandse commissaris. Dat geeft geen zeggenschap. Als je de meerderheid van de board hebt, dan heb je zeggenschap. Als je misschien een derde van de board hebt, dan heb je zeggenschap. Als bij Air France een van de negentien iets zegt, dan zullen de andere achttien daar vriendelijk naar luisteren en dan overgaan tot de orde van de zaak.
De heer Crone (PvdA):
We hebben in de brief vanmiddag gelezen dat het er negentien en twintig mogen zijn, maar dat die weer niet meetellen in het aantal dat je mag hebben. De werknemers worden bijvoorbeeld niet meegeteld en de Staat zelf ook niet. Daarom weten we nu dat het er niet te veel zijn. Maar de kernvraag is: is er verschil tussen een afhankelijke en een onafhankelijke board member?
De heer Frentrop (Fractie-Frentrop):
Ik ben niet precies op de hoogte van de Franse situatie op dit moment, maar de regering heeft aangegeven van wel. Wat ik van de regering hoor, zijn er twee verschillen. Eentje is dat de regering instructies kan geven aan die board member. Maar daar heb je niet zo veel aan. Je kan hem iets laten zeggen en dan zeggen de andere achttien: fijn, dank u wel. Dat levert op zich dus niks op. Het andere verschil is dat die board member extra informatie kan verschaffen aan zijn achterban. Daarover heeft mevrouw Prast de vraag gesteld: goh, is dat geen voorkennis? Ik ben benieuwd naar het antwoord daarop. De vraag is wat je die informatie waard vindt. Wil je honderden miljoenen betalen voor informatie die nog niet publiek is?
De voorzitter:
De heer Crone, tot slot.
De heer Crone (PvdA):
Inmiddels heb ik een stukje gelezen van het stenografisch verslag van gisteren. Minister Kaag zegt: zelfs de informatie over de emissie aan CMA kreeg ik pas nadat ze het besluit hadden genomen, vijf over twaalf, quote unquote. Minister Kaag zei gisteren ook dat ze pas zondagavond 24 mei — of 22 mei, wat was het? — hoorde dat ze een emissie doen waar wij nu aan mee gaan doen. Ook daarover is geen voorkennis aan de Nederlandse Staat gegeven, ook niet via de afhankelijke board member. Heeft die board member dus zitten slapen of mag die dat dan toch niet vertellen?
De heer Frentrop (Fractie-Frentrop):
Dat kan ik niet beoordelen, maar hij hoeft natuurlijk helemaal niks te vertellen; laten we daarmee beginnen. Ik geloof dat er een voormalig ambassadeur in China is die daar namens de Nederlandse regering zit. De regering is ervan afhankelijk in hoeverre hij volgt wat er gebeurt binnen de board van Air France en wat hij daarover doorgeeft.
Voorzitter. KLM heeft het geld, het kapitaal, niet nodig, want die kan de overheidssteun terugbetalen. Air France wil de overheidssteun ook terugbetalen, maar kan dat niet. Daarom verkoopt Air France nu voor 2,2 miljard aan nieuwe aandelen. De Franse staat koopt voor 600 miljoen van die aandelen en krijgt ten minste 1,6 miljard terug van Air France. De regering-Macron verdient met deze transactie dus precies 1,6 miljard minus 600 miljoen, dus 1 miljard, waarvan een vijfde van de Nederlandse belastingbetaler.
Voorzitter. Deze regering koopt graag Franse waar. Toen De Vaandeldrager vorig jaar in Frankrijk te koop kwam, wilden wij daar wel 175 miljoen voor betalen. Mijn fractie vond dat toen ook al te veel, maar daar kreeg je tenminste nog een echte Rembrandt voor terug. Nu betalen we de Fransen 220 miljoen en daar krijgen we helemaal niks voor terug. Als dit het Franse parlement was, dan zouden wij allemaal voor dit voorstel moeten zijn, maar dat zijn wij niet.
Voorzitter. Ik heb nog twee vragen. U zult begrijpen wat ik vind van het voorstel, maar ik heb nog twee vragen aan de minister. De eerste gaat over het volgende. In de brief die we van tevoren kregen, staat dat de Nederlandse commissaris — zo noem ik hem maar even — meneer Van den Berg extra informatie mag verstrekken. Dat is ons wat waard. Voor mij zou dat geen 220 miljoen waard zijn, maar goed. Die waarde heeft hij als afhankelijke commissaris. U zegt dat het zo zou kunnen zijn dat de Franse board gaat beslissen: als ons belang daalt, dan wordt hij misschien een onafhankelijke commissaris. Mijn vraag is: wat is precies de wettelijke grondslag waarop de board van Air France zou kunnen beslissen dat de zittende commissaris van positie verandert, namelijk van afhankelijk in onafhankelijk? Is dat bij een bepaalde grens? Als hij tot een belang van 5% afhankelijk blijft, dan hoeven we niet 9,3% te kopen maar hebben we aan 5% genoeg als we de prijs willen betalen voor die afhankelijkheid. Mijn vraag is dus: wat is nou precies de wettelijke grondslag? Bij welke grens moeten wij vrezen dat wij die informatievoorsprong, het enige wat we hebben dankzij de commissaris, kwijtraken?
Dan mijn tweede en laatste vraag. Ik hoorde gisteren aan het begin van het debat in de Tweede Kamercommissie voor Financiën de heer Eppink van JA21 zeggen dat als Nederland niet meedoet aan de emissie, het gevolgen heeft voor de garanties die Nederland van Air France heeft gekregen met betrekking tot de activiteiten op Schiphol. Daarvan was de opzegtermijn in het kader van de staatssteun verlengd tot vijf jaar. Volgens de heer Eppink raken wij de garanties misschien kwijt als we niet bijstorten en is de vijfjaarstermijn dan misschien weer van de baan. Mijn vraag aan de minister is: is dat correct of heeft de heer Eppink zich vergist en heeft de verstrekte garantie van de netwerkfunctie van Schiphol tot 2025 helemaal geen connectie met de omvang van het aandelenpakket van de Nederlandse Staat? Dus heel concreet: is er een connectie tussen die garanties en de omvang van het aandelenpakket van de Nederlandse Staat in Air France?
Dank u wel, voorzitter.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Frentrop. Dan is het woord aan de heer Van Rooijen namens de fractie van 50PLUS.