Verslag van de vergadering van 10 juli 2023 (2022/2023 nr. 41)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 16.31 uur
De heer Van Apeldoorn i (SP):
Dank, voorzitter. Verschillende collega's houden vandaag hun maidenspeech. Ik wens hun daarbij alvast veel geluk. Zoals u memoreerde, voorzitter, spreek ik vandaag ook namens de Partij voor de Dieren.
Het kabinet is gevallen, en dat geeft uiteindelijk ook weer kansen voor Nederland. Dit kabinet had er wat ons betreft beter nooit kunnen komen en had ons vertrouwen ook allang verloren. Dat het kabinet ons vertrouwen verloren had, had — maar dat is allemaal bekend — zeker ook veel te maken met het toeslagenschandaal, en met ons uitgangspunt dat de mensen die het probleem veroorzaakt hebben beter niet degenen kunnen zijn die het ook moeten oplossen. Dat we daar gelijk in hadden, is wat ons betreft ook gebleken, want het herstel van het toeslagenschandaal is helemaal vastgelopen. Voor veel gedupeerden duurt het schandalig lang.
Maar tegelijkertijd hebben de toeslagenouders er niet direct veel aan dat er nu een einde is gekomen aan Rutte IV. Demissionair of niet, het is van het grootste belang — ik neem ook aan dat de staatssecretaris dat met mij deelt — dat de regering, en ook deze staatssecretaris, haar uiterste best doet om de hersteloperatie weer vlot te trekken en om zowel de bestaande regelingen als de regelingen die er per voorliggend wetsvoorstel bij komen, als we het wetsvoorstel hier aannemen, zo goed mogelijk uit te voeren. Verdere vertraging mag er nu niet komen. Ik denk ook dat niemand in deze Kamer of daarbuiten dat wil. Dus dat is ook meteen onze opdracht aan de demissionaire staatssecretaris.
Voorzitter. Wij zijn in principe blij dat de bestaande regelingen voor herstel nu ook uitgebreid worden naar ex-partners en hun eventuele kinderen, alsook dat er een regeling komt voor nabestaanden van gedupeerden. Dat had eigenlijk al eerder gemoeten, maar goed, er ligt nu een wetsvoorstel. Daar zijn wij blij mee, zeker nu met het aangenomen amendement van Renske Leijten in een van haar laatste daden als Kamerlid de wet ook nog weer een stuk verbeterd is. Eindelijk komt er die zogenaamde "wasstraat", althans, nu in ieder geval voor nabestaanden en ex-partners; iets wat, wat de SP betreft, vanaf het begin aan alle gedupeerden geboden had moeten worden. Het moet ervoor zorgen dat deze nieuwe groepen niet ook vastlopen in het moeras van de huidige hersteloperatie en met name van de Commissie Werkelijke Schade. In plaats van de bureaucratische procedures waarbij ouders erg lang moeten wachten en zich vaak met wantrouwen tegemoet getreden voelen, komt er nu voor elke gedupeerde de mogelijkheid van een persoonlijk gesprek, om op basis daarvan te komen tot een daadwerkelijke afwikkeling van een zogenaamde integrale behandeling en dus ook tot een besluit over compensatie en schade. Dat wil zeggen na toekenning van het forfaitaire bedrag.
Dat is echt, althans voor deze groep, een hele stap vooruit ten opzichte van het bestaande herstelmoeras. Maar dan moet het dus ook wel goed worden uitgevoerd. Als dit wetsvoorstel hier morgen wordt aangenomen, dan gaan wij er ook van uit dat de staatssecretaris de wet tot uitvoering zal brengen, en wel de hele wet, dus inclusief dit aangenomen amendement. Dat is natuurlijk niet meer dan vanzelfsprekend, maar toch vraag ik de staatssecretaris om dit hier expliciet toe te zeggen. Eerder hebben we natuurlijk gezien dat het juist vaak schort aan de uitvoering.
Ten aanzien van de forfaitaire bedragen blijft het spijtig dat er geen maatwerk geleverd kan worden en dat we nu zitten met een vrij arbitrair bedrag van €10.000 voor ex-partners. Ik zeg niet dat dit bedrag hoger of lager zou moeten zijn, maar duidelijk is wel dat voor een aantal gedupeerde ex-partners dat veel te weinig zal zijn, terwijl er in andere gevallen sprake zal zijn van overcompensatie. In het eerste geval is er in ieder geval de mogelijkheid om via een persoonlijk gesprek en een beoordeling hopelijk sneller dan voorheen te komen tot compensatie van de daadwerkelijke schade. En dat is ook goed, want veel ex-partners bevinden zich in schrijnende situaties. Voor hen zal €10.000 niet genoeg zijn, nog los van het feit dat het vaak arbitrair is wie van de twee partners de toeslag aanvroeg en het heel goed zo zou kunnen zijn dat degene die niet de aanvrager was, even of zelfs meer gedupeerd is dan de aanvrager. Toch krijgt de laatste €30.000, of heeft dat al gekregen, en de eerstgenoemde €10.000. Daarmee zeg ik niet dat je het bedrag gelijk zou moeten trekken, want dat leidt weer — de staatssecretaris zegt dat ook, en dat begrijp ik — tot een te grote ongelijkheid ten opzichte van de partners die bij elkaar gebleven zijn. Maar het tekent wat ons betreft wel de beperking van de hele systematiek van forfaitaire bedragen in de hersteloperatie, wat natuurlijk begonnen is met de Catshuisregeling. Daarmee is het kabinet toen wat ons betreft de verkeerde weg opgegaan, maar dat draaien we nu niet meer terug. Daarover heb ik wel de volgende vraag aan de staatssecretaris. Is dit wetsvoorstel, met name met betrekking tot deze net genoemde ongelijkheid in bedragen tussen aanvragers enerzijds en ex-partners anderzijds, volgens haar juridisch houdbaar? Ook de Raad van State heeft hier namelijk een aantal kritische opmerkingen over gemaakt en acht het juridisch kwetsbaar. De regering heeft daarop geantwoord, maar ik heb daar toch nog vragen over, dus misschien kan de staatssecretaris daarop ingaan.
Voorzitter. Is het niet een enorm brevet van onvermogen dat het kabinet een deel van de uitvoering nu wil uitbesteden aan een commerciële partij? Mijn fractie vindt dit niet alleen een zwaktebod, maar ook principieel onjuist. Dit is gewoon een publieke taak. De Staat heeft mensen dat ongekende onrecht aangedaan door onrechtmatig te handelen. Het is ook de Staat die dit moet herstellen en niet per se, of eigenlijk liever niet, de Belastingdienst, maar zeker ook geen commercieel bedrijf dat hier vervolgens geld aan gaat verdienen. De hersteloperatie mag toch geen verdienmodel worden, zo vraag ik de staatssecretaris. Vindt de staatssecretaris het ook niet op z'n minst onwenselijk dat een deel van het belastinggeld dat nu gemoeid is met de hersteloperatie of gemoeid zal zijn, zal gaan naar de omzet en de eventuele winst van private partijen? Dat deugt toch niet? Wij vragen de staatssecretaris met klem om hiervan af te zien en het gewoon door de overheid zelf te laten uitvoeren.
Ten slotte, voorzitter. Hoe staat het nu met de uitvoering van de bestaande hersteloperatie? Dat is natuurlijk een bijna retorische vraag, want we weten allemaal dat de UHT, de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen, kampt met enorme achterstanden en dat de nu demissionaire staatssecretaris dat tot op heden niet opgelost krijgt. Maar het blijft wat ons betreft wel haar dure plicht, ook nu het kabinet demissionair is, om die bestaande achterstanden zo veel en zo snel mogelijk weg te werken, en er ook voor te zorgen dat wettelijke termijnen bij bezwaar voortaan gerespecteerd zullen worden. Wat gaat de staatssecretaris er nu aan doen om dat mogelijk te maken? Er ligt hier namelijk wel een Kamerbrede motie die daarom vraagt, dus om — ik citeer het dictum nog maar eens — "zo spoedig mogelijk zorg te dragen voor voldoende capaciteit bij de UHT, opdat bij de integrale beoordeling van gedupeerden de vertraging snel wordt teruggedrongen en wettelijke termijnen voortaan gerespecteerd worden". Ik constateer opnieuw dat die motie vooralsnog niet uitgevoerd wordt. Daarmee blijven heel veel gedupeerde ouders wachten op compensatie van de werkelijke schade en verkeren ze nog steeds in onzekerheid, waar ze al heel lang in verkeren. Erkent de staatssecretaris dat? Erkent de staatssecretaris dat die motie niet wordt uitgevoerd? En wanneer gaat zij die dan wel uitvoeren?
Wat de SP-fractie en de fractie van de Partij voor de Dieren betreft is het evident dat, ook nu het kabinet-Rutte gevallen is, het herstel van het toeslagenschandaal zeker niet verder vertraagd moet worden, maar juist daadwerkelijk versneld, zoals deze regering ook meerdere malen bij herhaling heeft beloofd. Kan de staatssecretaris toezeggen dat zij die belofte gestand zal doen in de haar resterende tijd als staatssecretaris? Wat ons betreft zou dat het beste kunnen gebeuren door de wasstraatprocedure voor iedereen te laten gelden en dus door een persoonlijk gesprek en een integrale behandeling en een integraal besluit op die basis in plaats van, zoals het nu gebeurt, via de UHT en de Commissie Werkelijke Schade. Misschien kunnen we dat, niet vandaag, maar wel alsnog, regelen in het parlement met de nieuwe politieke verhoudingen, verlost van de coalitiedwang. Laat deze staatssecretaris in ieder geval nog zo veel mogelijk de fouten herstellen van de vorige kabinetten-Rutte wat betreft de toeslagen en ook deze nieuwe regeling, als die morgen wordt aangenomen, zo goed mogelijk uitvoeren. Vervolgens is het hoog tijd voor een ander kabinet. Nu kijk ik eerst uit naar de beantwoording van de staatssecretaris.
Dank u, voorzitter.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Van Apeldoorn. Dan is het woord aan mevrouw Moonen namens D66.