Verslag van de vergadering van 7 november 2023 (2023/2024 nr. 06)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 15.29 uur
De heer Van Hattem i (PVV):
Voorzitter. Sinds de Russische inval in Oekraïne in februari 2022 is Nederland zeer ruimhartig geweest in het opvangen van ontheemde Oekraïners. Het ging hierbij met name om vrouwen en kinderen, uit een land binnen Europa, waar een vreselijke oorlog wordt uitgevochten. Dat is een essentieel verschil met de hele hordes mannelijke alleengaanden uit Arabische en Afrikaanse landen, die vaak juist hun vrouw en kinderen achterlaten en door vele veilige landen reizen om hier van onze welvaart te komen profiteren.
Desalniettemin bestaat de groep Oekraïense ontheemden voor een deel uit zogenaamde derdelanders, met name uit het Midden-Oosten of Afrika, die in Oekraïne zouden verblijven als asielzoeker en die via die route alsnog hun weg naar Europa hebben gevonden. Voor deze groep derdelanders zou de officiële beschermingsstatus per 4 september worden beëindigd. Maar de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid heeft op 2 september 2023 besloten de gevolgen van de beëindiging van de tijdelijke bescherming voor derdelanders met een tijdelijke verblijfsvergunning in Oekraïne te bevriezen tot de Raad van State uitspraak doet in hoger beroep. Kan de minister aangeven of het al bekend is voor wanneer die uitspraak is voorzien? Kan de minister ook aangeven of hangende deze uitspraak bepaalde voorzieningen voor deze groep, zoals de vandaag voorliggende huurtoeslag, stopgezet kunnen worden?
Voorzitter. Al te goed is buurmans gek. Het kan en mag niet zo zijn dat Oekraïense ontheemden in Nederland beter of makkelijker voorzieningen kunnen krijgen dan onze eigen inwoners of dat ze zelfs bevoordeeld worden ten opzichte van Nederlanders. Zo bleek bijvoorbeeld afgelopen week dat Oekraïners die in Rotterdam worden opgevangen, in totaal 2.400, door de gemeente niet worden gecontroleerd op betaald parkeren als zij in een auto met een Oekraïens kenteken rijden. Volgens VVD-wethouder Karremans gebeurt dit uit "solidariteit". Als een overtreding wordt vastgesteld door een scanauto, worden de data daarna direct verwijderd. Ook houdt de gemeente niet bij hoe vaak Oekraïners op die manier een vrijstelling krijgen voor illegaal parkeren. Wat is er solidair aan een ongelijke, bevoorrechte behandeling van Oekraïners ten opzichte van andere Rotterdammers bij een parkeerovertreding?
Met deze regeling voor huurtoeslag kan hetzelfde gebeuren. Nederlandse huurders dienen aan vele eisen te voldoen qua inkomen, vermogen en woonsituatie om voor huurtoeslag in aanmerking te komen. Wie daar niet aan voldoet, wordt uitgesloten of moet achteraf flink terugbetalen. Uit de memorie van antwoord blijkt dat voor het vaststellen van het recht op huurtoeslag voor Oekraïense ontheemden weliswaar gegevens kunnen worden opgevraagd bij de Oekraïense autoriteiten ten aanzien van vermogen in Oekraïne, maar uit de beantwoording komt niet naar voren in hoeverre hier effectief op gecontroleerd gaat worden.
De voorzitter:
De heer Van Meenen.
De heer Van Meenen i (D66):
Voorzitter. Ik begin even bij de eerste zinnen. Het was al gebeurd voor ik er erg in had, maar heel Afrika kreeg even een veeg. Het was allemaal weer verschrikkelijk en er kwamen weer hordes aan. Dat was een. Twee is dat de Oekraïners niet meer rechten mogen krijgen dan de Nederlanders. Volgens mij is alles erop gericht om … Mijn punt is: zullen we het gewoon eens even over dit wetsvoorstel hebben in plaats van dit podium te gebruiken om al dit soort, in mijn ogen, onnodige en kwalijke teksten nog maar weer eens voor de bühne te gooien? Dat is geen vraag. Dat is gewoon eigenlijk wat ik zou willen. Gewoon heel sec: vindt de heer Van Hattem dat mensen ongeacht hun herkomst dezelfde rechten hebben als ze in Nederland zijn? Met andere woorden: vindt hij dat iemand die voldoet aan de eisen die we ook aan Nederlandse mensen stellen recht zou hebben op huurtoeslag?
De heer Van Hattem (PVV):
Dat is nogal een lange inleiding voor de vraag die de heer Van Meenen van D66 heeft. Hij kan het allemaal onzin vinden, maar het zijn gewoon feiten die ik hier benoem. Het punt is dat terwijl hij het heeft over gelijke behandeling, ik het juist heb over een ongelijke behandeling van Nederlanders ten opzichte van Oekraïense ontheemden die hier zijn. Ik noemde het voorbeeld van de parkeerboetes. Als in Rotterdam parkeerboetes worden kwijtgescholden voor Oekraïners terwijl Nederlanders die wel gewoon moeten betalen, dan is er geen gelijke behandeling. In dit wetsvoorstel zitten ook dat soort risico's. Ik was juist bezig om die te bespreken. Het punt moet dus gewoon zijn dat Oekraïners niet beter worden behandeld dan Nederlanders of andere mensen in dit land.
De heer Van Meenen (D66):
Nou, kijk, ik heb me er niet op voorbereid om het parkeerbeleid in Rotterdam met u te gaan doornemen. Ik neem uw woorden daar maar aan. Daar gaat het vandaag niet om. U zegt: ze moeten niet meer rechten krijgen. Maar ze moeten toch in de ogen van heer Van Hattem ook niet minder rechten krijgen, mag ik hopen.
De heer Van Hattem (PVV):
Dat heeft u mij ook niet horen zeggen, maar ik moet nu wel vaststellen dat er bepaalde regelingen in het leven worden geroepen en bepaalde mogelijkheden worden gecreëerd waarbij er wel sprake is van een bevoordeelde positie van Oekraïners ten opzichte van Nederlanders en daar moeten we gewoon niet aan meewerken.
De voorzitter:
Tot slot, meneer Van Meenen.
De heer Van Meenen (D66):
Waar in dit wetsvoorstel is sprake van een bevoordeling van Oekraïners ten opzichte van Nederlanders, volgens de heer Van Hattem? Ik zie dat niet. U kunt wel verwijzen naar een parkeerbeleid in Rotterdam waar dat wellicht blijkt, maar het gaat hier toch om dit wetsvoorstel. Dus waar in dit wetsvoorstel worden Oekraïners, Oekraïense ontheemden — laten we niet vergeten dat het vluchtelingen zijn uit een verschrikkelijke oorlog — bevoordeeld ten opzichte van Nederlanders?
De voorzitter:
Tot slot, meneer Van Hattem.
De heer Van Hattem (PVV):
Als de voorzitter het mij toelaat, zou ik graag mijn betoog willen vervolgen. Ik was namelijk juist aan het bespreken waar die punten zitten ten aanzien van dit wetsvoorstel. Dus de heer Van Meenen wordt op zijn wenken bediend.
De voorzitter:
Vervolgt u uw betoog.
De heer Van Hattem (PVV):
Ik had het al over het controleren van buitenlands vermogen bij het toekennen van huurtoeslag. Dat is voor Nederlanders aan heel strenge eisen gebonden, maar is natuurlijk in het buitenland lastig vast te stellen en zeker in een land als Oekraïne. Ik had het dus over de effectieve controle. Dat is des te zorgelijker aangezien Oekraïne nog steeds erg hoog scoort op de internationale corruptielijsten en de belastingmoraal en de transparantie over vermogen en inkomsten derhalve twijfelachtig zijn. Daarom mijn vraag aan de minister hoe er in de praktijk gecontroleerd wordt op de inkomsten en het vermogen van Oekraïners bij het aanvragen van huurtoeslag. Hoe betrouwbaar zijn deze gegevens en hoe betrouwbaar zijn de Oekraïense autoriteiten op dit vlak? Of kan hier weer een situatie ontstaan zoals met Turkije en Marokko, waarbij onze fiscus niet of nauwelijks zicht heeft op het buitenlandse vermogen maar de toeslagen ondertussen gewoon blijft verstrekken? Graag een reactie. Kan de minister tevens aangeven waarom er in de uitvoeringstoets bij dit wetsvoorstel onder "fraudebestendigheid" wordt aangegeven dat dit niet van toepassing is?
Voorzitter. Een ander punt zijn de woningen waarvoor Oekraïense ontheemden huurtoeslag kunnen aanvragen. Sommige gemeenten zijn nu woonprojecten aan het realiseren speciaal voor Oekraïners terwijl Nederlandse woningzoekenden jarenlang op wachtlijsten moeten staan. De minister geeft in de memorie van antwoord aan: "Oekraïense ontheemden krijgen geen voorrang op een sociale huurwoning". Maar er worden wel speciaal voor Oekraïners woningen gebouwd vanwege de door het Rijk opgelegde taakstelling voor de opvang van Oekraïners. In dat kader worden er door het Rijk aan de gemeenten zelfs 14.000 extra opvangplekken gevraagd per begin 2024. Kan de minister aangeven hoe dit zich tot elkaar verhoudt?
In Purmerend wil de gemeente op een weiland flexwoningen bouwen voor Oekraïners voor een periode van vijftien jaar. Op deze locatie in Purmerend was eigenlijk een nieuwbouwwijk gepland. Dit plan leidde afgelopen week tot massaal protest vanuit de inwoners van Purmerend, die onder andere stellen: "Onze kinderen kunnen geen woning krijgen. Sommigen moeten tot op hoge leeftijd bij hun ouders blijven wonen en voor spoedzoekers is er geen aanbod, maar deze opvang kan in één keer wél snel geregeld worden." Een van de insprekers bij de Purmerendse raad stelde onder luid applaus: "Laat Purmerend als eerste gemeente zeggen: wij kiezen voor onze eigen inwoners." Van enig draagvlak voor deze huisvesting is geen sprake, zo tekent NH Nieuws op. Er staat: "Op vragen van de gemeenteraadsleden aan de insprekers hoeveel vluchtelingen uit Oekraïne zij wel acceptabel vinden, wordt steevast geantwoord: nul. 'Het is genoeg. Nederland is vol. Is overvol. Kies nou eens voor je eigen bevolking'." Hoe ziet de minister deze terechte zorgen over de woningnood van inwoners van Nederlandse gemeenten in verhouding tot de woningen die nu speciaal voor Oekraïners worden bestemd? Is het de bedoeling dat de Oekraïners die in zulke flexwoningen worden gehuisvest ook nog huurtoeslag kunnen ontvangen, die wordt betaald uit het belastinggeld van Nederlandse burgers die zelf geen woning kunnen krijgen? Graag een reactie van de minister. Kan de minister ook aangeven in hoeverre derdelanders in zulk soort locaties worden opgevangen?
Een andere zorg die de inwoners van Purmerend hebben, is dat de opvang voor Oekraïners uiteindelijk zal worden omgevormd tot een regulier asielzoekerscentrum. Kan de minister uitsluiten dat dit zal gebeuren? De Oekraïense ontheemden vallen immers na de beëindiging van hun speciale beschermingsstatus, die op EU-niveau wordt voorzien per 4 maart 2025, terug op de reguliere asielprocedure. Daarmee vallen ze onder de verantwoordelijkheid van het COA. Kan de minister uitsluiten dat zulke locaties door het COA als asielopvang worden ingezet?
Voorzitter. In de schriftelijke ronde heb ik gevraagd of de minister kan uitsluiten dat ook andere groepen asielzoekers vanuit het gelijkheidsbeginsel aanspraak zouden kunnen maken op de huurtoeslagregeling. Enerzijds zegt de minister in de beantwoording dat deze groepen niet gekwalificeerd kunnen worden als gelijke gevallen en dat zij dus niet in aanmerking komen voor huurtoeslag. Tegelijkertijd stelt de minister dat de kans niet groot is, maar dat de regering het niet kan uitsluiten. Dat roept in alle scherpte toch de vraag op of het nu "niet" of "niet groot" is. Graag duidelijkheid. Voor alle zekerheid zal ik in de tweede termijn een motie indienen om uit te spreken dat dit onverkort "niet" hoort te zijn, zodat dit wetsvoorstel in geen geval een grond kan vormen voor huurtoeslag voor andere groepen asielzoekers.
Voorzitter, tot slot. Op 4 november gaf het Instituut Clingendael aan dat de instroom van Oekraïners naar Nederland in de komende tijd gestaag zal aanhouden. Waar eerst vooral sprake was van vrouwen en kinderen komen er nu ook steeds meer Oekraïense mannen naar Nederland. Een deel daarvan heeft de Oekraïense wet overtreden door onder andere via omkoping ontheffing te krijgen van de dienstplicht. Dit zorgt mogelijk voor een drempel voor terugkeer, als de Oekraïense overheid daar maatregelen tegenover gaat stellen. Kan de minister aangeven hoe hiermee zal worden omgegaan ten aanzien van de verblijfsstatus in Nederland? Acht de minister het geoorloofd dat mannen die op illegale wijze Oekraïne hebben verlaten, hier in aanmerking komen voor voorzieningen zoals de huurtoeslag? Graag een reactie.
Voorzitter. De PVV-fractie zal dit wetsvoorstel niet steunen. Tot zover mijn eerste termijn.
De voorzitter:
Mooi, meneer van Hattem. Het woord is aan de heer Van Meenen, namens D66.