Verslag van de vergadering van 5 maart 2024 (2023/2024 nr. 22)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 21.58 uur
De heer Kroon i (BBB):
Ik ga nu digitaal, dus ik hoop dat het een beetje werkt allemaal.
Voorzitter. Graag wil ik beide ministers bedanken voor de uitvoerige beantwoording van de vragen. Ik zeg u graag toe dat ik relatief kort van stof zal zijn, voorzitter, in mijn tweede termijn.
Senator Janssen maakte me ervan bewust dat het referendum over de Wiv 2017 ook in het licht van de verkiezingen heeft plaatsgevonden. Ik moet toegeven dat ik in dat referendum tegen de wet heb gestemd, maar zulks onvoldoende geïnformeerd en een beetje op basis van het sentiment en de negatieve connotatie die de term "sleepwet" met zich meebracht. Met de kennis van vandaag, inhoudelijk, maar ook geopolitiek, had ik dat zeker anders gedaan. Ik sluit niet uit, meneer Janssen, dat dit voor meer burgers geldt.
Ik ben ook verrast door de uitspraken van de heer Van den Berg. Ik kreeg, meneer Van den Berg, wel een beetje een "Tom en Jerry"-associatie bij het verhaal over de vette kat en de kleine muis. De inschatting van onze fractie hier is diametraal. Is het niet een groep grote en dominante katten die de jacht heeft ingezet op een kleine, vervette muis? Als wij die kleine, vervette muis zijn, kunnen we straks dat boekje Waar is mijn kaas gebleven? gaan lezen; ik weet niet of u het kent.
Uit de gesprekken maakt de BBB-fractie op dat de AIVD in 2018 verrast was door de operationele impact van de wet en de consequenties ervan, wat de implementatie dus moeilijk maakte. Mevrouw Fliers sprak daarover haar zorgen uit. Uit de gesprekken met de AIVD maakt de BBB-fractie nu op dat zij het toezichtproces in het operationele proces geïntegreerd hebben, dat daarmee de uitvoering verzekerd is en dat het toezichtproces daarmee ondersteunend geworden is in het interne afwegingsproces. Daarmee zou het moeten bijdragen aan een cultuur waarin checks-and-balances een natuurlijk onderdeel vormen van de werkzaamheden. Ik verneem graag van de ministers of zij dat ook zo ervaren en hoe zij dat eventueel willen vaststellen. En zo hoort het ook eigenlijk. In andere toezichtomgevingen behoort toezicht immers in eerste instantie een hygiënische werking te hebben. Alleen in bijzondere gevallen zou het oordeel van de toezichthouder sanctionerend moeten zijn.
De behandeling vandaag richt zich voornamelijk op de wetstechnische kant van het toezicht. De vraag van de BBB-fractie is hoe het zit met de gedrags- en culturele kant van de diensten. De organisatiecultuur is immers een betere borging van gedrag dan een set van richtlijnen en toezicht. Graag uw reflectie daarop.
De digitale en geopolitieke omgeving verandert sneller dan we in wetgeving kunnen aanpassen. Ik heb daar veel over gesproken. De bijvangst van open normen is wat de BBB-fractie betreft dat de normen kunnen meebewegen met de context. En wat de BBB-fractie betreft had de minister best mogen bevestigen dat open normen ook ruimte moeten bieden om vragen vanuit het toezicht situationeel te beoordelen en mee te kunnen bewegen met de ontwikkeling van technologie en dreigingsomvang. Tot zover de complimenten.
We zijn nog wel wat teleurgesteld in de uitkomst van de gedachtewisseling over de samenstelling en de rotatiefrequentie van de TIB. Een snelle verbetering van het preventief toezicht lijkt noodzakelijk in het belang van de kwaliteit van het toezicht, de onderlinge verhoudingen en de dreigingsomvang. Het voorkomt mogelijk ook dat de route naar de Raad van State binnen korte tijd dichtslibt. Het is overigens wel de hygiënische werking van die route naar de Raad van State waar we veel van verwachten. We appreciëren de herkenning van de minister betreffende de inrichting van het toezicht, maar we hadden graag een wat duidelijkere toezegging gehad. Vandaar dat ik onze suggesties heb verwoord in een motie en die wil ik graag indienen. Als u nu met een stevige toezegging komt, dan kan ik haar altijd nog terughalen.
De Kamer,
gehoord de beraadslaging,
overwegende dat de AIVD en de MIVD ter verzekering van hun slagkracht ook baat hebben bij een effectief toezichtkader van gezamenlijk de TIB en de CTIVD;
overwegende dat de TIB in haar verantwoordelijkheid om vooraf de activiteiten van de diensten te toetsen aan de wet een belangrijke impact heeft op de slagkracht van de diensten;
overwegende dat de TIB in de toetsing aan het wettelijk kader, deels wegens de aard van de criteria als verwoord in de wet, een breed perspectief in overweging behoort te nemen, waaronder grondrechten van burgers maar ook het belang van nationale veiligheid;
overwegende dat effectiviteit en kwaliteit van het toezicht van de TIB medeafhankelijk is van de diepte en breedte van de expertisevelden van de leden van de TIB;
overwegende dat een effectief toezicht vraagt om een continue neutrale toezichthouder en daarmee een frequente rotatie van personen die in dat toezicht betrokken zijn;
overwegende dat de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten van 2017 de samenstelling van de TIB en de zittingsduur van de leden van de TIB mogelijk continu effectief en kwalitatief toezicht beperkt;
verzoekt de regering om bij aanvang van de Tijdelijke wet onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma, bulkdatasets en overige specifieke voorzieningen (36263) aanvullende maatregelen te nemen in de inrichting van het toezicht van de TIB en bij benoemingen van de TIB, welke verzekeren dat expertisebreedte versterkt wordt en zittingsduur van de leden verkort wordt, en tevens aanvullende maatregelen ter versterking van expertisebreedte en verkorting van zittingsduur op te nemen in het wetvoorstel aangaande de opvolging van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten van 2017,
en gaat over tot de orde van de dag.
De voorzitter:
Deze motie is voorgesteld door het lid Kroon.
Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund. Daarmee maakt zij deel uit van de beraadslaging.
Zij krijgt letter K (36263).
De heer Kroon (BBB):
Afsluitend, voorzitter. Ik kreeg even de indruk dat de heer Schalk in verwarring leek over de volgorde van de schepping. Wanneer ik het scheppingsverhaal goed begrepen heb, zou toch de kip voor het ei zijn gegaan. Wellicht kunnen we samen dat boek nog eens lezen.
Voorzitter. De BBB-fractie heeft het gebruik om haar oordeel over een plenair behandelde wet als gehele fractie te bespreken. Zo doen we dat ook bij deze wet.
Dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Kroon. Het woord is aan mevrouw Perin-Gopie namens Volt.