Verslag van de vergadering van 8 oktober 2024 (2024/2025 nr. 03)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 15.13 uur
Mevrouw Nanninga i (JA21):
Dank u wel, voorzitter. Dromen over de toekomst is mooi, maar van het verleden kun je leren. Het leert ons dat de welvaart en de orde van vandaag heel snel kunnen verdwijnen, misschien niet morgen, maar over overmorgen ben ik al minder zeker. Aan ons de taak om uit te vinden hoe we er als land in de toekomst beter voor staan. Het begint met het identificeren van welke tijdbommen in het huidige Nederland we onschadelijk moeten maken voor een onbezorgde toekomst. Dat betekent lang niet altijd dat we nog meer regeltjes over ons land moeten uitstrooien. Vaker dan niet betekent het juist dat we moeten durven loslaten wat niet meer werkt. In plaats van steeds meer regels en bureaucratie op te tuigen, moeten we kritisch kijken naar welke systemen ons nog dienen en welke ons in de weg staan. Het is wat JA21 fundamenteel onderscheidt van dit kabinet en veel partijen in deze zaal die steeds kiezen voor meer overheidsbemoeienis, subsidies, toeslagen, regelzucht en een centraal opgelegde industriepolitiek. Maar een economie laat zich niet onderwerpen aan de Haagse of Brusselse tekentafel. Wij van JA21 kiezen voor een teruggetrokken overheid die voorwaarden schept voor een economie waar flexibiliteit, innovatie, ondernemerschap, vrijhandel en een duidelijke visie voor de lange termijn centraal staan.
De heer Rosenmöller schetste in een poëtisch staaltje wel degelijk een visie, zij het niet de onze, een utopisch toekomstbeeld. Ik wil zijn tijdmachine graag even lenen en terugkijken naar een verleden waarin we niet hadden kunnen denken ooit te maken te hebben met een asielcrisis, een stroomcrisis waarbij bedrijven door een ondoordachte energietransitie moeten vechten om een aansluiting op het stroomnet en particulieren te maken hebben met torenhoge rekeningen, en een onderwijscrisis waarin tieners amper fatsoenlijk kunnen lezen en schrijven. Een wooncrisis hadden we in het verleden wél, maar daar hebben we erg weinig van geleerd. Dat is erg schrijnend, want we zitten er nu weer midden in eentje. Ons stelsel van belastingen en toeslagen was een stuk overzichtelijker, maar is verworden tot een onontwarbare kluwen, waarin onder meer in het toeslagenschandaal burgers gruwelijk verstrikt zijn geraakt.
Deze reeks van enorme opgaven vraagt om daadkrachtige oplossingen. Een van de belangrijkste daarvan is het woningtekort. Althans, dat is geen oplossing; dat moet worden opgelost. Kennelijk vinden velen in Den Haag dat toch niet zo'n enorm probleem. Het parlement heeft ingestemd met een wet die huiseigenaren geen andere keus liet dan hun verhuurd vastgoed van de hand te doen. Een kind kon het zien aankomen, en we hebben ook herhaaldelijk op dit risico gewezen, maar nu blijkt dat de huurmarkt totaal en volledig opdroogt. Volgens NVM is het aantal nieuwe huurcontracten met meer dan een kwart afgenomen ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Daarnaast betaal je nu gemiddeld €17,24 per vierkante meter. Dat is 8% meer dan in dezelfde periode vorig jaar. Vergelijk dat eens met het beleid van president Milei in Argentinië. Daar zorgde de versoepeling van regels voor een flinke daling van de huurprijzen. Sinds Milei de huurmarkt dereguleert, is het huuraanbod in Buenos Aires met 200% gestegen. Daarbij is de gemiddelde huur, gecorrigeerd voor inflatie, met 20% tot 49% gedaald. Vraag en aanbod het werk laten doen, werkt gewoon! Wie had dat kunnen bedenken? Het is precies wat wij voorspelden dat er zou gebeuren, in het debat over de Huurwet, een paar maanden geleden. Dat mogen de partijen die voorstemden — dat was ook NSC, die in dit huis niet vertegenwoordigd is — zich aantrekken. Ik zou de premier willen vragen hoe dit kabinet denkt de nu al rampzalige gevolgen van deze wet te beperken, en of een intrekkingswet wat hem betreft tot de mogelijkheden hoort.
Dan de woningbouw. Die zit mijlenver onder het streefniveau van 100.000 woningen per jaar. Afgelopen jaar lukte het om slechts 73.000 woningen te bouwen. Ook dit jaar lijkt het weer niet te gaan lukken. Bovendien is zelfs het streefcijfer niet hoog genoeg. Het tekort beloopt inmiddels bijna 400.000 woningen. De effecten hiervan zijn ongelofelijk schadelijk voor onze samenleving. Mensen moeten urenlang forenzen, zitten vast bij hun ouders of in gebroken huwelijken, soms met kinderen, omdat ze nergens naartoe kunnen, nergens kunnen wonen. Dit heeft ook een enorm bijeffect — dat effect gaan we over jaren pas zien; dat is weer die toekomst — op de gezinsvorming en het geboortecijfer. Gezinsvorming wordt uitgesteld, met alle demografische gevolgen van dien. Het is kennelijk heel lastig om te bouwen. Waarom is dat zo? Waarom kiezen wij voor een geelgerande tuinsluipervink die koste wat kost behouden moet worden, terwijl mensen nergens kunnen wonen? Waarom laten wij ons land vastdraaien door mensen met particuliere obsessies en ngo's achter zich die doen alsof ze een collectief belang behartigen?
Bij dit kabinet mist JA21 ook een fundamenteel andere visie op de belasting en de toeslagen; ik noemde het net al even. Er zijn wat koopkrachtplusjes en koopkrachtminnetjes, maar een diepere visie die de Nederlandse huishoudens nodig hebben, ontbreekt. Laat mensen geld overhouden in de portemonnee, met lagere inkomstenbelastingen, en schaf de toeslagen af. Mensen zijn heel goed in staat om zelf hun zuurverdiende geld uit te geven aan zaken die zij nodig achten. Daar hoeft de overheid als herverdelingsmachine niet tussen te zitten.
Wat ik net noemde, is heel in het kort het JA21-belastingplan, CPB-doorgerekend en wel. De premier mag het zo van ons hebben en uitvoeren! Een flink deel van het regeerprogramma lijkt sowieso overgeschreven te zijn uit ons verkiezingsprogramma — graag gedaan! — maar pak dan wel even de broodnodige financiële visie mee. Ik zou van de premier graag willen weten of er een diepere visie ten grondslag ligt aan deze begroting en, zo ja, welke. Of is het gewoon de uitkomst van de wensenlijstjes van vier partijen, waarvan alleen de VVD het programma heeft laten doorrekenen?
Dan hebben we nog asiel, uiteraard. Hoewel veel media en politici hun best doen om ons wijs te maken dat het binnenlaten van grote groepen mensen met een wezensvreemde cultuur geen enkel probleem is, en dat het allemaal wel meevalt, denkt de kiezer daar al decennialang anders over. En wat krijgt de kiezer als ze een keer rechts stemmen, PVV, NSC, VVD of BBB stemmen? Ze krijgen praatjes over het "strengste asielbeleid ooit". Als ik een euro had gekregen voor elke keer dat ik dat had gehoord, had ik nu het begrotingstekort opgelost. Maar er gebeurt niets! Er is een heleboel geruzie in de coalitie. Dan gaat die weer wat twitteren en dan dreigt die weer: als je dit doet, ga ik weg. Er gebeurt niets! We hebben hier een soort vak K opgebouwd. Verziek dit nou niet, zeg ik tegen vak K. Immigratie is slecht nieuws voor mensen die wachten op een huurwoning. Het is slecht nieuws voor kiezers die de pech hebben om bij een azc in de buurt te wonen. Het is slecht nieuws voor Nederland in het algemeen. De immigratiegolven in de twintigste eeuw liggen al meer dan 50 jaar achter ons en nog hebben we een ongelofelijk groot integratieprobleem. Ook immigratie is zo'n tijdbom. We willen de controle over de instroom, ook wat betreft arbeidsmigratie. Wie hebben we nodig? Voor hoelang? Onder welke voorwaarden? Ik wil de premier nogmaals vragen: trek de asieldwangwet in.
Aan de hand van de problemen die ik schetste … O, ik zie een interruptie. Ik hou me even in.
De heer Rosenmöller i (GroenLinks-PvdA):
Ik zit uiteraard met belastingstelling te luisteren. Ik weet wat u vindt van de Spreidingswet. Zo noem ik die even, met permissie. U zegt: trek die wet in. Zijn wij het misschien wel eens over het proces? Wij zijn voor die wet en u bent daartegen. Maar nu is het als onderdeel van een bredere wet aangekondigd in het regeerakkoord. Mijn vraag aan u is eigenlijk: bent u procesmatig voor de behandeling van een separate wet? Die zal dan waarschijnlijk, namens het kabinet, de volgende inhoud kennen: we trekken de Spreidingswet in. We hebben hier namelijk een prachtig, zeer inhoudelijk debat gevoerd over de Spreidingswet. Die is dan aangenomen. Maar zou je eigenlijk niet een vergelijkbaar debat willen hebben over de vraag of je die in moet trekken?
Mevrouw Nanninga (JA21):
Dat is een gewetensvraag. Wat mij betreft niet. De intrekkingswet ligt klaar. Mijn fractie in de Tweede Kamer heeft die … Het kabinet kan die ook indienen; minister Faber heeft dat geweigerd. Er is een praktische reden waarom ik denk dat we dat niet moeten doen. Die taakstellingen gaan namelijk al in aan het einde van het jaar. Tenzij we dat voor het einde van het jaar zouden kunnen organiseren … Ik zou willen zeggen: dien de intrekkingswet zo snel mogelijk in. Dan komt die vanzelf ook weer bij de Kamer terecht. Dan komt die dus ook wel een keer hier terecht. Maar de wil moet er eerst zijn bij het kabinet om die in te dienen. Daar roep ik de premier nu toe op.
De voorzitter:
Tot slot.
De heer Rosenmöller (GroenLinks-PvdA):
Mijn vraag was een beetje lang, omdat ik dacht dat het voor u misschien een gewetenskwestie was. Ik gaf u dus even de tijd om uw geweten te laten werken. Collega Bovens zei expliciet: laten we uitkijken voor stapelingen van wetten, die we dan in één wet behandelen. Dat was de motie-Hoekstra, uit het verleden. Volgens mij begreep u mijn vraag verkeerd en zijn we het wel eens. Even los van de snelheid: als de Spreidingswet volgens het kabinet moet worden ingetrokken, zouden we dan niet een wet moeten behandelen die over die Spreidingswet gaat, zonder nog drie of vier andere elementen erbij en maar één stemming over die eindwet? Dan doe je toch eigenlijk geen recht aan het vraagstuk waar we het in januari over gehad hebben?
Mevrouw Nanninga (JA21):
Ik geloof dat de heer Rosenmöller het heel verkapt over het staatsnoodrecht heeft. Ik snap niet waar die drie of vier andere punten vandaan komen. Ik geloof echt dat we langs elkaar heen praten. Ik begrijp de vraag gewoon niet.
De heer Rosenmöller (GroenLinks-PvdA):
Dan nog even ... Dan hou ik erover op, hoor. Dan moeten we het misschien even buiten de zaal bespreken. De intrekking van de Spreidingswet zit in de asielnoodwet, de crisiswet.
Mevrouw Nanninga (JA21):
Ja, maar dat is mijn hele punt.
De heer Rosenmöller (GroenLinks-PvdA):
Dat is een wet die meerdere bepalingen kent, niet alleen de intrekking van de Spreidingswet. Dan zegt collega Bovens, net als ik, in alle bescheidenheid: "Laten we dat nou niet doen. Laten we niet meerdere dingen bespreken in één wet. Laten we ze separaat bespreken, opdat je daarmee separate oordelen kunt vellen over vraagstukken die hier bijvoorbeeld in januari al uitgebreid aan de orde zijn geweest." Ik bedoel niks meer en niks minder.
Mevrouw Nanninga (JA21):
Dan begreep ik de vraag toch goed, denk ik. Wij dringen steeds aan op die intrekkingswet, ook in de Tweede Kamer. Die moet juist separaat behandeld worden. Want anders is dit al te laat; dan is die dwangwet al een feit en zitten we al met taakstellingen voor onze dorpen en steden, die daar niet op zitten te wachten. Ik begreep de techniek van uw vraag niet, maar we zijn eruit.
Even kijken waar ik was gebleven. Aan de hand van deze principes maken we, idealiter, beleid en bewegen we mee met de markt om te voorkomen dat de crises rond integratie, woningnood en mobiliteit verergeren. Een andere crisis die dit kabinet het hoofd moet zien te bieden, is de ramp die zich voltrekt in ons onderwijs: er is veel afleiding van de kerntaken en scholen zijn onderbezet en overbelast. Als het aan het kabinet-Schoof ligt, zijn ze ook ondergefinancierd. Er zijn vijftienjarigen die de tekst die ik nu voorlees niet voldoende kunnen lezen of begrijpen. Dat is meer dan onwenselijk. Dat legt een zware hypotheek op de toekomst van ons mooie land. Door ondoordachte gratisbierbeloftes van drie van de vier regeringspartijen, die hun verkiezingsprogramma niet hebben laten doorrekenen door het CPB, moeten er nu gaten worden dichtgelopen en beloftes worden gefinancierd. Dat moet dan maar ten koste gaan van ons onderwijs, terwijl de miljardentombola voor het klimaat vrijwel ongemoeid wordt gelaten. Dit is onacceptabel voor JA21. Wij willen deze bezuiniging van tafel. Daarin vinden we ook onze politieke vrienden aan de overzijde van het spectrum, GroenLinks-PvdA en D66.
Tot slot een punt dat op de hele begroting niet zo veel is, maar dat wel heel zwaar drukt op de morele boekhouding van dit kabinet: een PVV-minister die Nederlands belastinggeld blijft overmaken naar UNRWA in Gaza. Medewerkers van UNRWA hielden Israëlische gegijzelden gevangen in hun woning. Medewerkers van UNRWA kidnapten het lijk van een onschuldige Israëlische burger naar Gaza, terwijl ze op beeld te zien zijn. Medewerkers van UNRWA hielpen met het verbergen en opslaan van wapens in Hamastunnels. Medewerkers van UNRWA prenten in eigen scholen gruwelijke propaganda voor martelaarschap in kinderhoofdjes. Het zijn allemaal bewezen feiten. Dat uitgerekend een PVV-bewindspersoon dit doet — de PVV is een partij die heel goed weet dat de humanitaire fondsen onder controle van Hamas komen te staan zodra ze in Gaza belanden — is onbestaanbaar. Ik wil de premier vragen om toe te zeggen dat dit geld niet wordt overgemaakt. Omdat wij zeker wel oog hebben voor het leed van Gazaanse kinderen, wil ik graag een toezegging dat dit bedrag wordt gebruikt om goederen en voedsel aan te schaffen die onder toezicht van betrouwbare organisaties kunnen worden verdeeld onder degenen die dat nodig hebben.
Voorzitter. JA21 ziet zeer mooie plannen en een door de kiezers breed gedragen coalitie. Ik zie zeker ook hoop, lef en trots. Gelukkig maar, want er is een hoop werk te verzetten voor ons mooie Nederland. Tegen de premier en het kabinet zou ik namens de fractie van JA21 willen zeggen: ga aan de slag, ga leveren en verziek dit niet.
Voorzitter, dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, mevrouw Nanninga. Dan is het woord aan de heer Dessing namens Forum voor Democratie.