Verslag van de vergadering van 26 november 2024 (2024/2025 nr. 09)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 14.07 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
De heer Van Strien i (PVV):
Voorzitter, dank u wel. Op de eerste plaats: excuses voor mijn stem. Die zal vanmiddag niet veel beter worden; ik hoop dat dat de komende dagen gebeurt. Welkom aan de minister bij dit — naar ik begrijp — voor haar eerste debat in de Eerste Kamer.
Voorzitter. Kort na het zomerreces zag ik op weg van mijn woonplaats in Limburg in de richting van Den Haag, langs de A73 en de N322, de zogenaamde Maas- en Waalweg, tot mijn niet geringe verbazing dat kostbare landbouwgrond over vele kilometers getransformeerd ging worden in zonneparken. Men is er nog steeds mee bezig, terwijl de salderingsregeling voor kleinverbruikers op het punt staat te worden afgeschaft en netcongestie het gesprek van de dag is.
Voorzitter. Links heeft lange armen. Voor het oplossen van de netcongestie is veel geld nodig; er worden inmiddels bedragen tot 100 miljard euro genoemd. Het elektriciteitsnet is namelijk overbelast door enerzijds de onvoorspelbare en onregelmatige productie van wiebelstroom door wind en zon, en anderzijds door de groeiende vraag naar elektriciteit door elektrische auto's, warmtepompen en andere vormen van elektrificatie in huishouden en industrie. Bovendien verschijnen de grootste zonneparken daar waar genoeg ruimte is en de grond relatief goedkoop. Dat zijn de dunner bevolkte gebieden in de oostelijke provincies, waar juist weinig vraag is, aldus de netbeheerders. Netcongestie is een probleem waar al meer dan tien jaar geleden voor gewaarschuwd werd. Mijn eerste vraag aan de minister is of zij het met mij eens is dat wanneer we tien tot vijftien jaar geleden voor de stabiele elektriciteitsproductie door kernenergie gekozen hadden, we de huidige congestieproblemen niet gehad zouden hebben en we heel wat goedkoper af geweest zouden zijn. Voor die 100 miljard die we nu aan netcongestie moeten gaan besteden, hadden we twaalf kerncentrales kunnen bouwen.
Voorzitter. Kabinetten besteedden het afgelopen decennium tientallen miljarden aan subsidies aan de energietransitie. Met subsidie werden reusachtige bosgebieden in Europa opgestookt in elektriciteitscentrales, totdat iedereen zich begon af te vragen of dit nu echt het zogenoemde vergroenen kon zijn. Ook het elektrificeren van het autopark ging gepaard met miljarden subsidie. Er zijn veel mensen die twijfelen of die enorme subsidiestroom wel een nuttige besteding van belastinggeld is. Ik reed een aantal weken geleden op weg naar mijn dochter om op de kleinkinderen te passen over de N279 bij Heeswijk-Dinther in Brabant. Langs die weg zag ik tot mijn vermaak bij een autobedrijf levensgroot de tekst op de gevel: elektrisch rijden doen wij op de kermis. Ik heb die uitspraak later nog even gegoogeld en ik begreep dat inmiddels ook een kermisexploitant dit bij zijn botsautoattractie wil ophangen. Dat je met een gewoon boerenverstand vaak het beste af bent, blijkt wel uit de Europese autoverkopen van elektrische voertuigen sedert de subsidies wat afgebouwd zijn. Met uitzondering van januari, februari en april werden er in de periode januari tot augustus elke maand minder elektrische auto's in de EU geregistreerd dan in dezelfde maand het jaar ervoor. In augustus namen de verkopen van elektrische auto's echt een duikvlucht. Het aantal daalde Europees maar liefst 44%, in Duitsland zelfs met 69% en in Frankrijk met 33%.
Voorzitter. Dit wetsvoorstel komt nog uit de koker van het vorige kabinet en dat zien we aan de subsidiestromen. In de nota naar aanleiding van het verslag noemt de minister maar liefst elf verschillende subsidieprojecten om de boel betaalbaar te houden. Ik noem ze even op. Eén: de Investeringssubsidie duurzame energie. Twee: de lokale aanpak van het Nationaal Isolatieprogramma. Drie: gunstige leningen via het Nationaal Warmtefonds. Vier: voor huurders wordt het betaalbaarder door de nationale prestatieafspraken met corporaties die in de plaats zijn gekomen van de afgeschafte verhuurderheffing. Vijf: dan hebben we nog subsidies voor particuliere verhuurders om te verduurzamen. Zes: de Warmtenetten Investeringssubsidie. Zeven: de subsidiëring van warmtebronnen via de Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie. Acht: de subsidiëring van inpandige kosten en aansluitbijdrage via de ISDE. Negen: de Stimuleringsregeling aardgasvrije huurwoningen. Tien: de Subsidieregeling Verduurzaming voor Verenigingen van Eigenaars. Elf: de regeling voor duurzaam maatschappelijk vastgoed. Nou, dan weet je wel dat het hele project totaal onbetaalbaar gaat worden. Met het aangenomen amendement-Erkens in de Tweede Kamer ben ik dan ook zeer gelukkig, hoewel ik toch betwijfel of de uitwerking in alle gevallen voldoende effectief is. De gemeenten mogen immers hun aanwijsbevoegdheid pas inzetten als de betaalbaarheid is gewaarborgd. Maar wie controleert dat, vraag ik de minister.
Tot slot de meest principiële vraag bij dit wetsvoorstel. Een van de belangrijkste onderdelen van deze wet betreft het inzetten van het alternatief van warmtenetten. Nu weten we uit diverse reeds aangelegde warmtenetten dat de kosten voor de consument de pan uitrijzen. Dat is al erg genoeg, maar nog niet het principiële probleem. De warmte die nu warmtenetten in gaat, is vrijwel uitsluitend opgewekt met fossiel. De totale industriële restwarmte en de gemiddelde temperatuur daarvan zullen, als alle verduurzamingsplannen uitkomen, de komende decennia sterk dalen doordat de industrie bespaart en verduurzaamt. De verwachting van de regering is nu, volgens de nota naar aanleiding van het verslag, dat er voor de toekomst grote hoeveelheden restwarmte beschikbaar zullen blijven. De minister noemt daarbij de groei van het aantal datacenters en electrolysers met restwarmtepotentie. Het ministerie van Klimaat en Groene Groei werkt aan een ontwikkelperspectief duurzame warmtebronnen waarin de restwarmte ook benoemd wordt. Mijn fractie vraagt zich echter af of dit niet wederom de omgekeerde volgorde is: eerst de warmtenetten aanleggen en dan gaan kijken of we wel voldoende warmte hebben. Graag een reactie van de minister.
Dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Van Strien. Dan is het woord aan de heer Holterhues namens de ChristenUnie en mede namens de fracties van OPNL en de Partij voor de Dieren.