Kamerdelegatie bij Trans-Atlantisch Forum

Niet alleen de Russische inval in Oekraïne, ook de recente ontwikkelingen in Syrië laten zien dat de huidige geopolitieke situatie ingewikkelder is en er meer onderlinge verbondenheid is tussen de verschillende conflicten. "Er is sprake van een transitiefase waarin we wel weten waar we nu staan maar niet hoe de wereld er morgen uitziet," zei een van sprekers. De benodigde opschaling van de defensieproductie is echter niet alleen een kwestie van geld maar ook van samenwerking om effectiviteitsverlies te voorkomen, zoals gezamenlijk aankoop en gezamenlijke opbouw van capaciteiten. Voor het opschalen van de huidige productie, onder andere om de voorraden van de NAVO-lidstaten aan te vullen, heeft de defensie-industrie lange termijnvisies en toezeggingen nodig om hun productie op te schalen. Vervolgens zijn ook betrouwbare toeleveringsketens nodig om de productie op peil te houden.

Vrijwel alle sprekers spraken hun verwachting uit dat, als gevolg van de achteruitgang van de veiligheidssituatie in de wereld, versterking van de NAVO en een verhoging van de defensie-uitgaven hoog op de agenda zullen staan tijdens de NAVO Top in Den Haag in 2025. De toenemende samenwerking tussen China, Rusland, Iran en Noord-Korea verandert de geopolitieke wereldorde op fundamentele wijze. De samenwerking tussen deze vier landen breidde zich al vóór 2022 uit, maar de Russische invasie van Oekraïne heeft hun economische, militaire en technologische banden aanzienlijk verdiept met als doel de bestaande orde te ontwrichten.

Ook de opkomst van de BRICS (een groep van negen landen, bestaande uit Brazilië, Rusland, India, China, Zuid-Afrika, Iran, Egypte, Ethiopië en Verenigde Arabische Emiraten) speelt een rol bij het verschuiving van de machtsbalans. De Verenigde Staten en hun partners moeten zich als gevolg van deze verandering aanpassing aan de nieuwe machtsverhouding willen ze een rol van betekenis blijven spelen. De verwachting is dat tijdens de NAVO Top die in 2025 in Nederland plaatsvindt het strategische concept van 2022 wordt herbevestigd en dat moet worden gekeken naar nieuwe dreigingen.

Niet alleen de zogeheten strategische as, die bestaat uit China, Rusland, Iran en Noord-Korea, vormt een veiligheidsrisico, er is ook sprake van niet-militaire instrumenten die de NAVO-bondgenoten bedreigen. Hybride oorlogsvoering, cyberdreigingen, contra-informatie en strategische competitie nopen tot een gezamenlijke aanpak waarbij ook versterkte samenwerking met de landen in de Indo-Pacific een belangrijke rol zal gaan spelen, aldus de experts.

Uiteraard is gesproken over de steun aan Oekraïne, die volgens de Amerikaanse partners ook met de verkiezing van Trump tot president overeind zal blijven. Wel gaven sommige sprekers aan dat bij een oplossing voor Oekraïne niet alleen westerse landen een rol zullen spelen, maar ook China, Turkije en de Golfstaten hierbij betrokken zullen zijn.

De recente val van president Assad in Syrië is volgens experts een gevoelige klap voor het bewind in Iran en voor Rusland, dat veel had geïnvesteerd in het regime van Assad. De ontwikkelingen in Syrië raken het hele Midden-Oosten en de gebeurtenissen daar zijn niet los van elkaar te zien. De verzwakking van Hezbollah door aanvallen van Israël was daarbij ook een belangrijke factor.

Koen Petersen bracht na afloop van het Transatlantisch forum een bezoek aan het Naval Station Norfolk in Virginia, de grootste marinebasis ter wereld. Hier bevindt zich het NAVO-hoofdkwartier Joint Force Command Norfolk (JFCNF) , waar ook Nederlandse militairen gelegerd zijn.