Verslag van de vergadering van 18 maart 2025 (2024/2025 nr. 22)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 14.31 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
De heer Janssen i (SP):
Voorzitter, dank u wel. Ik begin met een citaat van Wikipedia: "De kunst van het budgetteren is om een evenwicht te bereiken tussen het ambitieuze en het haalbare." Ik had even gezocht op "begroting". Wat komt er dan zoal naar boven? Nou, dit is iets wat daarbij naar boven kwam. Je kunt van de begroting die we vandaag behandelen veel zeggen, maar toch in gemoede niet dat deze begroting meerjarig een evenwicht bereikt tussen het ambitieuze en het haalbare. Mijn eerste vraag aan de minister is daarom of zij zelf vindt dat deze begroting een realistisch beeld schetst van de financiële gevolgen voor de komende jaren van het asielbeleid dat de minister wil gaan voeren.
De IND en het COA worden in deze begroting vanaf 2027 binnen een paar jaar weggevaagd, terwijl de problemen voor de uitvoering van het beleid dat de minister wil invoeren voor deze organisaties alleen maar groter worden, immens veel groter. Dat is zo groot dat werkelijk iedereen de minister waarschuwt dat de door haar aangekondigde plannen en de asielwetten die zij ongewijzigd naar de Tweede Kamer heeft gestuurd de IND en het COA voor onoplosbare problemen gaan stellen. Het verdampen van de asielinstroom, waarop de in de meerjarige begroting opgenomen bezuinigingen op het COA en de IND zijn gebaseerd, is een luchtspiegeling, een fata morgana.
Ik heb mij bij de voorbereiding op de begroting van het ministerie van Asiel en Migratie het hoofd gebroken over wat ik hier nu mee moet. Deze begroting is namelijk een bijzondere. De minister heeft ons zowel bij het kennismakingsgesprek als bij het debat twee weken geleden over het verlengen van de beslistermijnen nog eens gewezen op het feit dat het asielvraagstuk een generaal dossier is. Dat wil zeggen: het kost wat het kost en het hele kabinet is gehouden financieel bij te springen indien nodig. Dat is voorwaar financieel een luxepositie voor deze minister. Zoals ik twee weken geleden ook al zei, zou de minister deze begroting theoretisch ook gewoon op nul hebben kunnen zetten. Het kost immers wat het kost. Je mag daarbij toch op z'n minst van de minister van Asiel en Migratie verwachten dat zij de verantwoordelijkheid zou voelen om met haar plannen rekening te houden met de financiële gevolgen daarvan. De wetsvoorstellen die zij nu bij de Tweede Kamer heeft ingediend leiden namelijk, net als het wetsvoorstel van twee weken geleden, tot meer werk voor de IND en het COA en tot meer en langere opvang, opvang die er nu al niet is. Dan wil de minister ook nog de Spreidingswet gaan intrekken. Mijn vraag aan de minister is dan ook wanneer dat wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gaat.
Voorzitter. Dat betekent onvermijdelijk meer noodopvang en dus onnodige torenhoge kosten. Noodopvang is tot drie keer duurder dan reguliere opvang. Daarbovenop komt het kabinet nog met een wet om gemeenten te verbieden statushouders een beperkt deel van de woningen die beschikbaar komen met voorrang toe te laten wijzen. De gemeenten en de vereniging van woningcorporaties wijzen op de catastrofale gevolgen van zo'n verbod. We zijn ondertussen niet ver verwijderd van het punt dat de helft van de mensen in de asielopvang gaat bestaan uit statushouders. De Raad van State, de Nationale ombudsman en de rechtspraak — wie eigenlijk niet? — wijzen de minister op de blinde muur waarop zij met deze Teslatruck aan wetgeving af rijdt. Maar de minister ontkent het bestaan van die blinde muur, of zij zegt dat die muur voor haar zal wijken op het moment dat zij daarbij aankomt.
De minister heeft aangekondigd dat ze 115 miljoen euro extra beschikbaar heeft gekregen om de gevolgen van de wetten die ze naar de Tweede Kamer heeft gestuurd op te vangen. Dat is meer geld voor de IND en de rechtspraak. Maar twee weken geleden stond deze minister hier nog nadrukkelijk het punt te maken dat je niet zomaar met geld capaciteitsproblemen bij de IND kunt oplossen. Ik citeer, met een wat langer citaat van de minister: "Je kan extra geld geven aan de IND, maar daarmee hebben ze de capaciteit niet vergroot. Ten eerste moet je mensen kunnen vinden die dat werk willen doen. Ten tweede kost het een jaar om die mensen op te leiden. Het gaat dus allemaal niet zo simpel. We weten allemaal dat we in allerlei sectoren te maken hebben met een tekort aan werknemers; dat geldt ook voor de IND. Ik zou niets liever willen dan dat we konden zeggen: hier hebben we 1.000 mensen erbij; kom op, we gaan ervoor. Maar zo werkt het niet in de praktijk."
Mijn vervolgvraag aan de minister is dan ook een korte: hoe dan? Hoe denkt de minister met extra geld capaciteitsproblemen bij de IND te gaan oplossen, laat staan bij de rechtspraak? Dan ben je er namelijk niet met een jaar opleiding. Waar is de realiteitszin van de minister als het gaat om de gevolgen van haar beleid en deze begroting? Ik kan de minister verzekeren dat dit punt ook zal terugkomen bij de behandeling van haar wetsvoorstellen, wanneer die deze Kamer zouden halen. Want laten we eerst maar eens kijken hoe, en of, die wetsvoorstellen deze Kamer gaan bereiken.
Dan een vervolgvraag over de 115 miljoen die de minister heeft aangekondigd als extra geld bij haar wetsvoorstellen. Twee weken geleden zei de minister in deze Kamer dat zij onderbesteding heeft. Mijn vraag aan de minister is hoeveel onderbesteding zij dan heeft, en waardoor die onderbesteding veroorzaakt wordt. Kan het zijn dat zij onderbesteding heeft omdat zij er niet in slaagt om voldoende mensen bij het COA en de IND aan te trekken? Graag een reactie op dit punt van de minister.
Voorzitter. Hoe kunnen wij deze begroting serieus nemen als de minister niemand, maar dan ook niemand, serieus neemt die haar wijst op de gevolgen van haar maatregelen voor de uitvoering, en daarmee ook op de exorbitante kosten die daar het gevolg van zijn? Ik vraag me in gemoede ook af waarom de minister van Financiën hiermee in blijft stemmen. Was de VVD en in het bijzonder de minister de Financiën niet de schatbewaarder van deze coalitie en deze regering? Het geld gaat nu en straks onnodig maar onophoudelijk met miljoenen over de balk door het wensdenken op het asieldossier. Was het niet deze minister die als Kamerlid keer op keer ageerde tegen de Haagse werkelijkheid, die ver afstond van de realiteit?
Voorzitter. Deze begroting, die wij vandaag bespreken, geeft wat de SP betreft geen enkel realistisch inzicht in wat er de komende jaren financieel op Nederland afkomt als gevolg van de maatregelen waar deze minister in volhardt. De kosten voor de steeds langere opvang zullen de pan uitrijzen; de IND, het COA en de rechtspraak zullen bedolven worden onder te behandelen zaken, met alle financiële gevolgen van dien. Daarmee wordt dit in ieder geval het duurste asielbeleid ooit. Dat kunnen we wel vaststellen.
Voorzitter. Ik sluit mijn bijdrage af met het citaat waarmee ik begon. "De kunst van het budgetteren is om een evenwicht te bereiken tussen het ambitieuze en het haalbare." Het is niet aan de SP om deze minister ambitie te ontzeggen, ook al is haar ambitie zeker niet de onze. Maar we mogen wel van de minister verwachten dat er gezocht wordt naar een evenwicht met het haalbare, en dat daarbij een realistisch financieel beeld wordt geschetst. En dat is voor de SP precies het probleem met deze begroting: Nederland wordt hiermee een rad voor ogen gedraaid.
Voorzitter. Wij gaan natuurlijk de antwoorden van de minister op de vragen die gesteld zijn door de SP en door de collega's afwachten. Maar ik heb nog één nabrander en de minister weet welke dat is. In het debat twee weken geleden vroeg ik nog even of er niet een link kon komen in het wekelijkse persbericht, zodat je na het doorklikken keurig de gegevens zou kunnen zien. Het was namelijk gebleken dat de asielinstroom uit het persbericht voor de helft bestond uit nareizigers. Dat geeft toch meteen een heel ander beeld dan de poort van Ter Apel. De minister zei daarop "dat moet mogelijk zijn, dat gaan we doen". Twee weken geleden zat die link er nog niet in. Gisteren zat die er ook nog niet in.
Ik hoor de minister nu buiten de microfoon zeggen dat die er nu wel in zit. Mijn vraag was inderdaad of dit iets is wat niet in de begroting paste, of het nog bij Voorjaarsnota geregeld moest worden, of dat er inmiddels middelen vrij zijn gemaakt zodat de afdeling communicatie die link erin kan zetten.
Voorzitter, dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Janssen. Dan is het woord aan mevrouw Visseren-Hamakers namens de Partij voor de Dieren.