Verslag van de vergadering van 1 juli 2025 (2024/2025 nr. 36)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 12.01 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
De heer Van Apeldoorn i (SP):
Voorzitter. Maandenlang ging het over dé Voorjaarsnota. Het ging over woningbouw, bestaanszekerheid, stikstof, klimaat, landbouw, defensie, kortom over alle problemen en uitdagingen waar het land voor staat. Die moesten na jaren van stilstand nog even langer wachten op de Voorjaarsnota. Het kabinet — feitelijk de coalitiepartijen — ging al vanaf het begin ruziënd over straat en bleek op alle belangrijke dossiers niet in staat tot enige vooruitgang. Maar met de Voorjaarsnota zou het dan allemaal toch gebeuren. Alles werd doorgeschoven naar deze beroemde nota. Dan zouden er eindelijk knopen doorgehakt worden en beloftes aan de kiezers worden waargemaakt. Tot de allerlaatste deadline werd er nachtelijk onderhandeld.
Maar wat een anticlimax. Niets wordt er opgelost met de Voorjaarsnota. En nu is dit kabinet, dat bijna niks voor elkaar heeft gekregen anders dan cadeautjes uitdelen aan het grootkapitaal, na elf maanden gepruts gevallen. Niets wordt gedaan aan de problemen van de mensen in het land. Huurders worden in de kou gezet, het onderwijs wordt nog verder kapot bezuinigd, de armoede wordt niet verder teruggedrongen en de tweedeling tussen kapitaalbezitters en de werkende klasse wordt vergroot. Verder ontbreekt alle samenhang. Het lijken wel vier verschillende voorjaarsnota's met een nietje erdoor. Ik weet niet of het de minister en de staatssecretaris echt allemaal aan te rekenen is — zij waren niet of nauwelijks betrokken bij de onderhandelingen — maar zij zijn wel politiek verantwoordelijk, dus toch aan hen de vraag of zij echt inhoudelijk tevreden zijn met deze Voorjaarsnota. Dan gaat het dus om meer dan alleen het begrotingstekort en de staatsschuld.
Voorzitter. Dit kabinet zou inzetten op het verbeteren van de bestaanszekerheid. Dat was niet alleen de belofte van NSC, maar van alle partijen en zeker ook van de PVV, die op dit moment niet aanwezig is. Maar, zoals ik al constateerde bij de afgelopen Algemene Financiële Beschouwingen, koos dit nu demissionaire kabinet vooral voor de winstzekerheid van het bedrijfsleven boven de bestaanszekerheid van mensen. Dat zien we nu ook met deze Voorjaarsnota en de aanpassingen die daaraan sindsdien zijn gedaan. Opnieuw dus weer die gebroken beloften aan de kiezer.
De bestaanszekerheid knelt voor brede groepen, ook voor mensen die ruim boven het sociaal minimum zitten. Voor deze mensen met schoolgaande kinderen, een al jaren stijgende huur en alsmaar duurdere boodschappen is en blijft het vaak lastig om alle rekeningen betaald te krijgen, maar het meest te lijden aan het gebrek aan bestaanszekerheid heeft natuurlijk die groep die én hoge kosten heeft én een te laag inkomen, mensen die onder de armoedegrens leven. Kinderen groeien op in armoede. Dat zijn er nu volgens de officiële statistieken door een nieuwe definitie minder, maar het zijn er nog altijd veel te veel voor een rijk land als het onze. Wij zouden helemaal geen arme kinderen in ons land moeten hebben. Bovendien is de armoede-intensiteit, dus de mate waarin mensen een inkomenstekort hebben, toegenomen. Die is, volgens een CPB-studie van afgelopen maart, vanaf 2021 toegenomen van 10% tot 20%. Dat wil zeggen dat men gemiddeld 20% onder de armoedegrens zit. Voor zover de armoede al daalt, betreft het niet die groep die het meest tekortkomt. De groep die 30% onder de armoedegrens zit, daalt niet. Wat vindt de minister van deze cijfers? Is hij het met de SP-fractie eens dat dit vraagt om meer actie en dat dit nog steeds kan zolang dit kabinet er nog zit?
Dit kabinet toonde bij het aantreden al geen enkele ambitie om de kinderarmoede in ons land op te lossen. De miljarden vliegen je om de oren als het om defensie gaat, want aan de oorlogskoorts en de militariseringsdrang in dit land lijkt helaas niemand te ontsnappen. Maar het aanpakken van de kinderarmoede vindt dit kabinet te veel geld kosten. Bij de Financiële Beschouwingen verzocht mijn fractie de regering om meer ambitie te tonen en nog voor de Voorjaarsnota met voorstellen te komen om kinderarmoede deze kabinetsperiode alsnog significant terug te dringen. Die motie is met meer dan twee derde meerderheid door deze Kamer aangenomen, maar die voorstellen voorafgaand aan de Voorjaarsnota zijn er niet gekomen, noch zijn zulke voorstellen opgenomen in de Voorjaarsnota zelf. Die motie is dus niet uitgevoerd en kan zich voegen in de rij van niet-uitgevoerde moties, waar ook andere collega's het over hadden. Dit kabinet blijft het terugdringen van kinderarmoede te duur vinden. Althans, ik neem aan dat dat de reden is, maar misschien moet ik het de minister maar rechtstreeks vragen. Waarom heeft het kabinet deze motie niet willen uitvoeren? Tot op heden heb ik daar nog geen antwoord op gekregen. Ook al is het kabinet demissionair, het had met de Voorjaarsnota in ieder geval een begin kunnen maken met nieuw beleid om kinderarmoede verder terug te dringen. Die kans krijgt het wat mijn fractie betreft alsnog met de komende Miljoenennota, om ervoor te zorgen dat de dalende trend die we de afgelopen jaren onder het vorige kabinet hebben gehad, in ieder geval in 2026 wordt doorgezet. Ik overweeg een motie op dit punt.
Voorzitter. Bestaansonzekerheid treft ook die grote groepen met een laag of middeninkomen die hun woonlasten alleen maar hebben zien toenemen. De huren stijgen alweer jaren, en dat in een land waarin de woonlasten horen tot de hoogste in de EU. Maar zij zouden nu in ieder geval een huurbevriezing krijgen, én een verhoging van de huurtoeslag, Wilders' zogenaamde boodschappenbonus. Maar beide gaan dus niet door. De huurders staan met lege handen. De PVV, hier opvallend afwezig vandaag, heeft intussen geen enkele verkiezingsbelofte kunnen waarmaken. De woningcorporaties waren tegen de huurbevriezing, omdat ze dan minder zouden kunnen investeren in het bouwen van nieuwe woningen, wat natuurlijk hard nodig is. Maar is de minister het met de SP eens dat het helemaal niet per se nodig is om investeringen uit hogere huren te betalen en dat je die ook anders zou kunnen financieren, bijvoorbeeld door het afschaffen van de winstbelasting, waar woningcorporaties ook al lang om vragen, en de ATAD voor corporaties? Graag een reactie van de minister. Dat is dus een kwestie van een integrale aanpak, in plaats van enkel de huurbevriezing als geïsoleerde maatregel. Waarom moeten de huurders nu de dupe worden van slecht beleid?
Intussen — ik zei het al — wordt het gat tussen kapitaal en arbeid, tussen de winst voor de kapitaaleigenaren en het loon voor de mensen die moeten werken voor de kost, met deze Voorjaarsnota nog groter. Tijdens de Financiële Beschouwingen heb ik deze minister aangesproken op de zorgwekkende, langdurige, structurele daling van de aiq, de arbeidsinkomensquote, oftewel het deel van het nationale inkomen dat naar arbeid gaat. Er gaat een steeds kleiner deel naar de lonen en een steeds groter deel naar de private winsten van bedrijven. De minister gaat hier onderzoek naar doen en zou bij de volgende Miljoenennota hier een reflectie op geven. Daar ziet mijn fractie naar uit.
Maar mijn vraag blijft: wat gaat hij er concreet aan doen? Hoe gaat hij dit probleem aanpakken? Heeft hij daar nog ideeën over? Waarom doet hij er niks aan met deze Voorjaarsnota? Sterker nog, zoals gezegd wordt het gat tussen arbeidsinkomen en winst weer verder vergroot. Door de Voorjaarsnota stijgen de lasten van burgers, van mensen, nog meer, namelijk met 400 miljoen in de periode die de Voorjaarsnota bestrijkt, terwijl de lasten voor het bedrijfsleven met maar liefst 1,6 miljard verlaagd worden ten opzichte van eerder. En dit terwijl met de Miljoenennota ook al meerdere keren de kassa voor het kapitaal gerinkeld had. Waarom kiest dit demissionaire kabinet hiervoor, zo vraag ik de minister. Welke politieke keuzes en welke politieke visie liggen hieraan ten grondslag? Erkent de minister met mijn fractie en met vele anderen, tot en met de inmiddels voormalige president van De Nederlandsche Bank aan toe, dat die dalende aiq een probleem is, dat het een zorgwekkende trend is die je met gezond economisch verstand zou willen keren? Graag een reactie van de minister.
Voorzitter. Terwijl aan de verbetering van de bestaanszekerheid opnieuw bar weinig gedaan wordt, de lasten voor het bedrijfsleven opnieuw verlaagd worden en voor burgers verhoogd, kiest dit kabinet en koos deze nu uit elkaar gevallen coalitie ervoor om eerdere desastreuze bezuinigingen niet alleen niet terug te draaien, maar bij de bezuinigingen op onderwijs, het fundament onder onze toekomstige brede welvaart, er nog een flinke schep bovenop te doen. Onbegrijpelijk en volstrekt onacceptabel vindt mijn fractie de met de Voorjaarsnota voorgenomen afschaffing van de onderwijskansenregeling, de regeling die juist voor de meest kwetsbare leerlingen de extra ondersteuning biedt die zij zo hard nodig hebben. Waarom heeft de regering ervoor gekozen juist deze groep van 455.000 meest kwetsbare leerlingen te treffen? In totaal komt er nog eens 400 miljoen extra aan bezuinigingen boven de op de 1,1 miljard al in de lopende begroting opgenomen bezuinigingen. Daarmee bezuinigt dit kabinet met de botte bijl op de kracht van onze toekomstige samenleving en economie. Dom en kortzichtig. Er ligt nu een amendement in de Tweede Kamer waar de SP met vele andere partijen onder staat om alle bezuinigingen op het onderwijs terug te draaien. Uiteraard hopen wij dat dit amendement wordt aangenomen. Anders zullen wij hier in de Eerste Kamer later ons werk moeten doen.
Voorzitter. Ten aanzien van de denivellerende dekking van het terugdraaien van de btw-verhoging op sport, cultuur en media sluit ik mij aan bij de eerdere kritische vragen van de fracties van Volt en van GroenLinks-PvdA. Ten aanzien van het verre van volledige herstel van de koppeling van het geld dat uitgegeven wordt aan ontwikkelingssamenwerking — laten we het inderdaad weer "samenwerking" gaan noemen — aan het bni, sluit ik me ook aan bij eerdere sprekers en met name collega Holterhues van de ChristenUnie.
Voorzitter. Ik kom aan het einde van mijn betoog. Deze Voorjaarsnota maakt dat uiteraard ook mijn partij uitziet naar de Tweede Kamerverkiezingen, want het is tijd voor een regering die de problemen van de mensen echt oplost, ons land beter maakt. Dit kabinet is niet verder gekomen dan stilstand op de belangrijkste dossiers, woningbouw, stikstof en klimaat, en verder bezuinigingen op onderwijs en zorg en fiscale maatregelen die de al zo scheve verdeling tussen arbeid en kapitaal nog schever hebben gemaakt. Maar zolang dit demissionaire kabinet er nog zit — dat zal nog wel een tijdje zijn — proberen we ook vanuit deze Kamer bij te sturen waar mogelijk. Ook in dat licht zien we uit naar de beantwoording van de bewindslieden.
Dank u, voorzitter.
De voorzitter:
Ik dank u wel. Dan geef ik nu graag het woord aan de heer Dessing van de fractie van Forum voor Democratie.