Verslag van de vergadering van 4 november 2025 (2025/2026 nr. 06)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 11.16 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
Mevrouw Huizinga-Heringa i (ChristenUnie):
Voorzitter, dank u wel. Deze Algemene Beschouwingen vinden plaats in een tijd waarin Europa meer aandacht verdient dan het krijgt. Terwijl in ons land de afgelopen maanden de ogen gericht waren op de verkiezingen en vanaf vandaag gericht zijn op het prille begin van de kabinetsformatie, woedt aan de grenzen van ons continent al tweeënhalf jaar een grote oorlog. Nog dichter bij huis verschijnen drones boven vliegvelden en militaire objecten. Daarmee wordt getest hoelang de Europese Unie verenigd blijft tegen de Russische agressie als we daar zelf een prijs voor moeten betalen. Dit alles gebeurt terwijl de aandacht voor Europa aan de andere kant van de Atlantische Oceaan, in de Verenigde Staten, met het jaar lijkt af te nemen.
Mijn fractie vraagt tijdens dit debat aandacht voor het belang van Europese samenwerking op het gebied van veiligheid. Het is onze overtuiging dat onze nationale veiligheid alleen Europees kan worden gewaarborgd. De verhoging van de NAVO-norm is daarbij een belangrijke, niet te onderschatten stap. De meeste lidstaten van de Europese Unie maken immers deel uit van de NAVO. Deze verhoging stelt ons ook voor uitdagingen, niet alleen financiële. Zo bestaat het gevaar dat het halen van de NAVO-norm ons een onterecht gevoel van veiligheid geeft. Voor een veilig Europa is deze norm niet genoeg. Deze minister, die zelf een verleden heeft bij de NAVO, zal beamen dat een goed functionerende aansturing toch zeker even belangrijk is als de beschikbaarheid van het materieel. Of we het nu wel of niet een Europees leger noemen, het is noodzakelijk dat de lidstaten van de Europese Unie er zorg voor dragen dat hun militairen gecoördineerd en verenigd inzetbaar zijn.
Mijn fractie stelt daarom de minister de volgende vragen. Hoe wordt geborgd dat de Europese Unie zelf voldoende slagkracht heeft, mocht er in de toekomst een beroep worden gedaan op artikel 42 van het Verdrag betreffende de Europese Unie? Hoe verhoudt zich dat tot het NAVO-lidmaatschap van EU-landen? Zouden initiatieven als een Europa van twee snelheden volgens de minister een oplossing kunnen zijn voor het feit dat toetredingsonderhandelingen vaak, terecht, lang duren en dat het daardoor niet ondenkbeeldig is dat de kandidaat-lidstaten in de invloedsfeer van Rusland of China terechtkomen?
Investeren in defensie kan niet zonder innovatie. Militair materieel is immers vaak hoogtechnologisch en complex. Bovendien zien we in Oekraïne dat de ontwikkelingen zo snel gaan dat innoveren een voortdurende noodzaak is. Dat is een opdracht voor de EU. Mijn fractie pleit daarbij overigens niet voor een soort van oorlogseconomie. Wij kunnen onze veiligheid immers niet overlaten aan de markt. Het is belangrijk dat de overheid een grotere rol neemt dan die van opdrachtgever en geldverstrekker. Zij zal leidend moeten zijn en zij dient de veiligheid van burgers te garanderen. Die taak kunnen we niet uitbesteden aan de defensie-industrie.
Vanwege het hybride karakter van moderne oorlogsvoering is het noodzakelijk om niet alleen maar te investeren in materieel, maar om juist ook de weerbaarheid van overheden, bedrijven en burgers tegen cyberaanvallen te verhogen. Bij het uitgeven van zo veel overheidsgeld als de komende jaren voor defensie staat te gebeuren, zijn nationale economische belangen nooit ver weg. Er bestaat een spanning tussen de noodzaak tot innovatie in Europa en onze huidige afhankelijkheid van de Amerikaanse defensie-industrie. Wat we in de Verenigde Staten uitgeven, kan niet in Europa worden geïnvesteerd. En omgekeerd: wat in Europa wordt besteld, kan in de Verenigde Staten tot wrevel leiden. Binnen de Europese Unie kan het voor lidstaten verleidelijk zijn de belangen van de nationale defensiebedrijven te laten prevaleren boven het Europese belang. Dat gebeurde bijvoorbeeld al bij de aanbesteding van de nieuwe onderzeeboten voor de Nederlandse marine. Mijn fractie stelt de minister daarom de volgende vragen. Kan de minister toelichten of niet-militaire investeringen in cyberveiligheid en digitale weerbaarheid ook onderdeel kunnen zijn van de uitgaven die samengaan met het halen van de nieuwe NAVO-norm? Hoe beoordeelt de minister de spanning tussen de afhankelijkheid van de Amerikaanse defensie-industrie en de noodzaak om de Europese defensie-industrie te versterken?
Veiligheid is een langetermijnproject. We willen niet alleen morgen, maar ook over twintig jaar nog veilig zijn. Daarvoor is meer nodig dan een afschrikkingsmacht. Het vraagt om onafhankelijkheid van landen die hun economische macht gebruiken om Europa onder druk te zetten. Het vraagt om inzet op het gebied van duurzaamheid en de energietransitie. Fossiele brandstoffen die we niet meer nodig hebben, kunnen immers ook niet als geopolitiek instrument gebruikt worden. In dat licht baart de voorgenomen afzwakking van de Europese Green Deal mijn fractie zorgen. We moeten ons klaarmaken voor de wereld van morgen en niet vasthouden aan de wereld van gisteren. De huidige ontwikkelingen in Europa laten dat duidelijk zien. Mijn fractie ziet daarom de noodzaak van het Europese verbod op het importeren van Russisch gas, dat in 2028 in werking zal treden. Het Financieele Dagblad schreef vorige week echter dat Nederland in de eerste helft van dit jaar maar liefst 83% meer Russische lng importeerde dan vorig jaar in dezelfde periode. Bovendien is de lng-markt al krap en zijn er zorgen rond de geopolitieke macht van Qatar en de Verenigde Staten, de twee grootleveranciers die overblijven. Ook daarop is een snelle transitie in de ogen van mijn fractie het enige geopolitiek duurzame antwoord. Daarom de volgende vragen. Kan de minister reflecteren op het belang van onafhankelijkheid van fossiele brandstoffen tegen de achtergrond van de huidige geopolitieke situatie? Op welke termijn zou Europa volgens de minister onafhankelijk moeten zijn van energie van buiten ons continent? Waardoor wordt de toename van de import van Russisch lng verklaard? Hoe duidt de minister deze ontwikkeling in het licht van het komende Europese verbod?
Voorzitter. Ik ben niet zo thuis in de heilige van de dag — dat komt door mijn protestantse achtergrond — maar ook wij hebben katholieken in onze fractie, vandaar dat ik de vorige paus aanhaal. Die noemde de Europese integratie ooit "iets volstrekt nieuws in de menselijke geschiedenis". En inderdaad, de huidige Europese samenwerking is uniek en van grote waarde. Ze is ooit begonnen met als doel het beschermen van de menselijke waardigheid in een Europa waar vrede en veiligheid heerst. Mijn fractie hoopt dat deze regering zich blijft inzetten voor een verenigd Europa, want juist nu een volgend kabinet nog niet in zicht is, zou het uiterst onverstandig zijn om de aandacht voor de veiligheid van ons continent te laten verslappen. Wij zien uit naar de beantwoording van de minister.
De voorzitter:
Ik dank u wel. Dan geef ik nu graag het woord aan de heer Dessing, want mevrouw Nanninga heeft verzocht om haar aan het eind van de reeks woordvoerders te plaatsen. De heer Dessing, van de fractie van FVD.