Verslag van de vergadering van 4 november 2025 (2025/2026 nr. 06)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 19.36 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
De heer Bovens i (CDA):
Het kan echt anders. Die kent u nog niet: dat was de titel van het boek van Bontenbal. Maar goed, laat maar gaan. Het is jammer; ik snap ook waarom wij een paar zetels minder hebben dan D66, met die titel.
Mevrouw de voorzitter. Dank u wel voor de tijd. Ook hartelijk dank aan de minister voor zijn uitgebreide beantwoording van de vragen. Ik moet eerlijk zeggen: complimenten aan de minister dat hij op deze wijze antwoordt en heel serieus ingaat op alle onderwerpen die naar voren zijn gebracht. Het was zo: toen het kabinet-Schoof aantrad, hadden wij bij de CDA-fractie wel iets van twijfel. Is dit kabinet niet te eurosceptisch? Is het niet wat te lauw als het gaat over Europa? Zijn de teksten niet wat te weinig ronkend, of zelfs helemaal niet ronkend? En ik moet zeggen — ik weet niet of het aan de verkiezingsuitslag van afgelopen woensdag ligt — dat ik hier een minister heb gezien die wel degelijk passie voor Europa heeft en positief, en overigens ook heel reëel en probleemoplossend, kijkt naar het Europese project. Dat doet mijn fractie zeer deugd.
Een paar zaken. Op de interne markt, en met name de marktwerking tussen de 27 landen, is wel even ingegaan. Zoals Draghi zegt: dat er 27 bureaucratieën zijn, is veel erger dan de bureaucratie van Brussel. Ik had graag nog een kleine reflectie op de stappen die Nederland zelf zet om het een en ander te harmoniseren aan de grens, om met de open grenzen en dergelijke om te gaan en om de administraties tussen de 27 landen wat op elkaar af te stemmen. Het ging over de schaalgrootte van Europa. Ik denk inderdaad dat het hebben van 27 administraties op dit moment een deel van het succes van Europa in de weg zit.
Als wij kijken naar de geopolitieke kant, zien wij de Verenigde Staten, die met een bepaalde blik naar Groenland kijken, zien wij Rusland, dat naar Oekraïne kijkt, zien we China, dat naar Taiwan kijkt, en zien we tien landen in Europa die naar Europa kijken en die heel graag deel willen uitmaken van het project dat de Europese Unie is. Ik vind dat wij in deze Kamer, ook vandaag al, toch wel heel erg sceptisch zijn, of wel heel erg kritisch zijn, of misschien wel heel pessimistisch zijn, over de kans van slagen dat landen lid worden van de Europese Unie. Geopolitiek gezien vraag ik mij af of het verstandig is om op die manier naar de zaken te kijken. Ik hoop dus dat ook de minister met enig optimisme — hij is namelijk heel erg optimistisch — kan kijken naar de toekomst van Europa en dat dat ook een Europa van meer landen dan de 27 landen op dit moment betekent.
Over de verdragswijziging die daar misschien of überhaupt voor nodig is — misschien wordt daar nog een motie over ingediend — ben ik wat pessimistisch. Misschien ben ik wel realistisch. Daar ben ik het eigenlijk wel met de minister over eens: er zijn heel veel dingen die we willen veranderen, maar sinds het tweede Verdrag van Maastricht — dat heet dan het Verdrag van Amsterdam, geloof ik, maar dat maakt ook niet uit — is gesloten, is het gewoon enorm lastig geworden om in al die parlementen van Europa te komen tot een nieuwe opzet als zodanig. Dan zou je eerst de overeenstemming moeten hebben en dan de verdragswijziging moeten doorvoeren. Ik denk dat er nog wel heel veel water door de Europese rivieren moet om dat te bereiken.
Ten slotte de samenwerking in de Benelux. Collega Van der Goot zal daar nog wel een aantal complimenten over uitdelen; daar sluit ik mij bij dezen bij voorbaat al bij aan. Ook de opmerkingen over de rol van de EU bij de Raad van Europa spreken mij zeer aan.
Ik heb nog veel te veel tijd over. Maar goed, ik ga de tijd niet gebruiken, mevrouw de voorzitter. Ten slotte zou ik alleen willen zeggen: ik zou het wel fijn vinden als ook in een nieuw kabinet — dan kijken we alvast een beetje vooruit — op basis van het optimisme van deze minister het verhaal van Europa weer wat inhoud krijgt. Met "verhaal" bedoel ik: waartoe is Europa op aarde? Waarvoor, of dat nou gaat om de EGKS, de EEG of vervolgens de Unie, zijn we ooit begonnen met dit project? Daar zat een idee van de oervaders van Europa achter. Dat enthousiasme over dat project gun ik een nieuw kabinet van harte. Vanachter de katheder zou ik tegen deze minister, maar ook tegen zijn opvolger — misschien is hij dat wel zelf — willen zeggen: dat mooie verhaal van Europa verdient een plek in het nieuwe regeerakkoord. Wat dat betreft mag u op het CDA rekenen: wij zullen daarop letten.
Kort en goed, ik ben zeer content met de manier waarop deze Algemene Europese Beschouwingen verlopen zijn. Daar dank ik de minister en alle collega's voor.
De voorzitter:
Dank u wel. Dan geef ik graag het woord aan de heer Petersen, die de heer Van Ballekom vervangt. De heer Petersen krijgt één minuut, zoals net al is aangekondigd.