Op maandag 26 en dinsdag 27 november 2007 hebben minister Bos en staatssecretaris De Jager van Financiën de hoofdlijnen van het financiële beleid van het kabinet Balkenende IV verdedigd in de Eerste Kamer. De ministers kregen in het tweedaagse debat steun van de regeringspartijen CDA, PvdA en CU. Oppositiepartij VVD toonde zich het meest kritisch, o.a. over de nivellering van inkomensverschillen die het kabinet zou willen doorvoeren. Minister Bos zei dat hij de term nivelleren niet gebruikt, omdat deze besmet is geraakt. Volgens hem is het kabinet ook niet bezig om de inkomensverschillen te verkleinen. Over de topinkomens zei de minister, dat het er niet zozeer om gaat deze te verlagen, maar dat het er in de eerste plaats om gaat inzicht te krijgen in de totstandkoming ervan. Dat moet transparanter, zei Bos. Hij kondigde eventueel maatregelen aan als zelfregulering via de raden van commissarissen niet tot meer openheid zou leiden.
Investeren
In antwoord op kritische opmerkingen van de senatoren Terpstra (CDA), Biermans (VVD) en Reuten (SP) beloofde minister Bos dat het kabinet de term 'investeren' zorgvuldiger zal gaan gebruiken. De kritiek vanuit de senaat was dat het woord zo veelvuldig wordt gebruikt in de financiële stukken van het kabinet dat het net lijkt of elke uitgave van de overheid ook een investering is. CDA'er Terpstra vond dat het kabinet de term 'te ruim uitlegt'.
Verschil met vorige kabinet
Opvallend in dit verband was de discussie tussen oppositiepartijen VVD en SP over waar dit kabinet nu verschilt van de vorige kabinetten Balkenende. Zo oordeelde VVD-senator Biermans dat Balkenende IV wel heel veel geld uitgeeft, maar nauwelijks investeert, bijvoorbeeld in infrastructuur. Volgens SP-senator Reuten toonden de cijfers van het CPB aan dat de uitgaven van dit Kabinet zo goed als hetzelfde zijn als die van de vorige kabinetten Balkenende: afgezien van de relatief dikke plus bij internationale samenwerking en infrastructuur (plus 0,2 respectievelijk plus 0,1 procent van het Bruto Binnenlands Product) zijn de wijzigingen in de uitgaven niet spectaculair, zo vatte de SP-senator de CPB-cijfers in eigen woorden samen. Reuten concludeerde in zijn inbreng dat als hij de definitie van de term investeren volgt van het CPB, de totale overheidsinvesteringen in 2008 zelfs licht afnemen vergeleken met 2007.
Vergroten productieve vermogen
Volgens minister Bos gaat het het kabinet vooral om het houdbaar maken van de overheidsfinanciën en om het vergroten van het productieve vermogen van de samenleving als geheel. Dat kan volgens Bos ook gebeuren door binnen begrotingen van departementen andere prioriteiten te kiezen, zoals nu gebeurt bij onderwijs om de salarissen van leraren te kunnen verhogen. Op een vraag van senator Laurier (GroenLinks) of dergelijke verschuivingen vaker zullen gaan voorkomen zei minister Bos: Reken er maar op. De ministers weten precies wat hun speelruimte is. Daarbinnen kunnen ze herprioriteren en heralloceren. Met instemming onderstreepte minister Bos in dit verband een door ChristenUnie-senator De Boer aangehaald citaat van de CDA'er Goudszwaard: Leven binnen grenzen is niet benauwd. Sonnetten leveren de mooiste poëzie op.
Aan het slot van het debat haalde minister Bos met instemming woorden aan van wijlen de Amerikaanse politicus Robert Kennedy over de betrekkelijkheid van begrotingscijfers: cijfers zeggen uiteindelijk niets over wat het leven de moeite waard maakt.
Noodremprocedure
De SP zag 'ongelukken' komen van de noodremprocedure als er als gevolg van een recessie een toename dreigt van het overheidstekort. Dit kabinet volgt een trendmatig begrotingsbeleid en dat steunt de SP, maar wanneer er een recessie dreigt die de signaalwaarde van 2 procent overschrijdt, dan worden er maatregelen getroffen die de stabiliteit van een trendmatig begrotingsbeleid juist doorkruisen. Dat is absurd. De uitgaven moeten dan omlaag en/of de belastingen omhoog en dat leidt ertoe dat de recessie wordt verergerd. Europa hanteert de norm van 3 procent en Nederland die van 2 procent. Ik zie niet in waarom wij moeten afwijken van Europa, meende de SP-senator.
Niet voorspellen
Volgens Bos is het huidige begrotingsbeleid van het kabinet pro- noch anticyclisch. Het is op zijn best neutraal aan de cyclus. Reden daarvoor is dat ministers van Financiën nu eenmaal economische cycli niet kunnen lezen of voorspellen. Als ik dat wel kon, dan was ik rijk geweest en had ik misschien niet hier gestaan. Het is onmogelijk om die cyclus te voorspellen; dat kan niemand, aldus Bos. De tweede reden die de minister gaf is dat is afgesproken om aan het begin van de kabinetsperiode op grond van veronderstellingen met betrekking tot groei en daaraan gerelateerde saldo-ontwikkeling onze uitgaven- en inkomstenkaders vast te stellen en daar dan ook niet meer vanaf te wijken, ongeacht wat er in de economie gebeurt. Bos zei verder dat de signaalnorm van 2 procent het kabinet de mogelijkheid geeft op tijd te reageren en in alle redelijkheid met een gezond tijdpad de nodige maatregelen te treffen. Als je wacht totdat je bij min 3 procent bent, zit je voor je het weet misschien bij min 4 procent of nog lager, aldus de PvdA-minister in reactie op de kritiek van de SP.
Hervormingen
Senator Biermans (VVD) zei dat het kabinet van CDA, PvdA en ChristenUnie niet hervormt en zelfs hervormingen terugdraait van het vorige CDA-VVD-kabinet, zoals de versoepeling van de keuringen van arbeidsongeschikten tussen 45 en 50 jaar en het laten vervallen van de sollicitatieplicht van bijstandsmoeders. Naar het oordeel van de VVD-senator is het CDA 180 graden gedraaid en wordt deze partij via de PvdA gemangeld door de Socialistische Partij. In de ogen van de VVD regeert de SP mee zonder echt verantwoordelijkheid te dragen.
Toezegging
Biermans hekelde ook het belastingbeleid. Dit kabinet gebruikt de belastingheffing meer dan ooit is gebeurd als instrument om het gedrag van met name hardwerkende Nederlanders te beïnvloeden, aldus Biermans. De VVD-senator incasseerde in het debat de toezegging van staatssecretaris De Jager dat in de lopende kabinetsperiode per saldo de belastingdruk niet zal stijgen: als er belastingtarieven omhoog gaan, staan daar verlagingen elders tegenover.
Houdbaarheid ABWZ
Senator Terpstra (CDA) kreeg de toezegging dat het kabinet zich buigt over de houdbaarheid van de AWBZ zodra het advies van de Sociaal-Economische Raad daarover binnen is. Terpstra prees de aanscherping van de begrotingsregels door de rente-uitgaven niet mee te tellen bij de uitgavenkaders. Deze verbetering werkt echter averechts indien de rente-uitgaven zouden gaan stijgen, zei de CDA-senator. Terpstra wees erop dat de staatsschuld volgend jaar onder de 45% van het BBP daalt. Daarmee doen we het in Europa goed. Alleen Finland, Ierland, Luxemburg en Spanje doen het nog beter.
ABN-AMRO
De CDA-fractie zou voor een fusie van ING en ABN-AMRO zijn geweest. Tot onze spijt is dat niet gelukt, zei Terpstra. Minister Bos verdedigde zich tegen de suggestie van het CDA dat hij in deze te passief kan zijn geweest. Hij zou te weinig Seelenmassage hebben toegepast. De minister zei dat de door het CDA gewenste fusie wel eens tot een groter verlies aan arbeidsplaatsen zou hebben kunnen leiden dan nu het geval is bij de overname van ABN-AMRO door het trio banken (Royal Bank of Scotland, Banco Santander en Fortis).
Pensioenindustrie
Senator Van Driel (PvdA) zei dat er onder dit kabinet een andere wind waait dan onder het vorige. Volgens Van Driel was het uitgangspunt van ex-minister Zalm dat alles wat niet geld kan worden uitgedrukt niet bestaat. De PvdA voelt zich meer thuis bij de dichtregel Alles van waarde is weerloos (Lucebert). Van Driel pleitte voor versterking van Nederland als Financieel Centrum, o.a. door de pensioenindustrie te faciliteren. Hij hekelde De Nederlandsche Bank die het eigen pensioenfonds een miljard euro elders heeft laten beleggen. De PvdA-senator vroeg het kabinet om concrete maatregelen om de pensioenindustrie voor Nederland te behouden en ervoor te zorgen dat buitenlands pensioenvermogen in Nederland beheerd gaat worden en dat Nederlandse pensioenvermogens die nu in het buitenland worden beheerd weer in Nederland beheerd zullen worden. Van Driel wil een BTW-vrijstelling voor pensioenfondsen.
Hogere vennootschapsbelasting
Op een suggestie van de PvdA om de BTW-verhoging van 1 procent vanaf 2009 te vervangen door een verhoging van de vennootschapsbelasting antwoordde staatssecretaris De Jager (CDA) dat het kabinet dit niet wil, onder meer omdat een verhoging van de winstbelasting het vestigingsklimaat voor bedrijven in Nederland ongunstig zou beïnvloeden. Over de extra belasting voor AOW'ers deed Van Driel het voorstel om de AOW-premie geleidelijk te verlagen en de inkomstenbelasting navenant te verhogen. Dan wordt op een elegantere manier bereikt dat ook AOW'ers meebetalen aan de kosten van de vergrijzing. Van Driel: Ook dan dragen de sterkste schouders de zwaarste lasten. Minister Bos zag bezwaren, omdat in dit geval er geen onderscheid meer wordt gemaakt tussen oude en nieuwe AOW'ers.
Inkomensontwikkeling gezinnen
Namens de fracties van CU en SGP maakte senator De Boer zich zorgen over de inkomensontwikkeling vooral bij gezinnen met maar een modaal inkomen. Vanaf 2009 gaan deze gezinnen er 0,5% op achteruit als gevolg van een fiscale maatregel. Ook de verhoging van de energieprijzen zal de koopkracht aantasten. De Boer meende dat deze ontwikkeling op gespannen voet staat met het streven van het kabinet om armoede te voorkomen onder het motto 'voorkomen is beter dan genezen'.
Veehouderij
Senator Koffeman van de Partij voor de Dieren hield weer een pleidooi voor het sterker belasten van de veehouderij. Deze zou meer milieuschade aanrichten dan automobilisten met hun uitlaatgassen. Koffeman kreeg de toezegging van staatssecretaris De Jager dat deze nog eens nagaat hoe het begrotingsgeld voor de representatieve jacht van leden van het Koninklijk Huis wordt besteed.
Vergroening
GroenLinks-senator Laurier sloot zich aan bij het pleidooi van PvdA-collega Van Driel om invoering van de vennootschapsbelasting voor woningbouwcorporaties voorlopig niet in te voeren. Ook pleitte hij voor een leeftijdsbewust personeelsbeleid. Senator Laurier drong ook sterk aan op verdere vergroening van het beleid. Daarbij doelde hij niet alleen op vergroening bij de belastingheffing. Ook bij investeringen en overheidsuitgaven zou meer gelet moeten worden op de effecten op milieu en klimaat. Minister Bos reageerde welwillend op deze wens en zei dat het kabinet al voor een deel voor deze insteek kiest.
Deel dit item: