De liberalisering van het laatste stuk van de postmarkt - geadresseerde brieven tot 50 gram (30.536) - krijgt volgende week de steun van de Eerste Kamer. Tijdens het debat over de postwet op dinsdag 17 maart spraken de fracties van CDA, PvdA en VVD zich uit voor de volledige liberalisering. Het monopolie van TNT op de bezorging van gewone brieven verdwijnt daardoor per 1 april 2009. Door toedoen van het zittende kabinet is tevens in de wet de mogelijkheid opgenomen om postbodes en bezorgers voor hun diensten op termijn het minimumloon te garanderen.
Enkele fracties zetten vraagtekens bij de snelheid van invoering van de liberalisering nu deze voor de Europese Unie pas is voorzien per 1 januari 2011. De fracties van D66, OSF, SGP, ChristenUnie en GroenLinks vonden uitstel van de liberalisering in Nederland met het oog op de economische crisis voor de hand liggend. Maar staatssecretaris Heemskerk van Economische Zaken wees erop dat juist door de wet nu aan te nemen de basis wordt gelegd voor fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden in de sector.
De staatssecretaris verzette zich niet tegen een motie van de kleinere fracties, waarin de regering wordt gevraagd om een herijkte visie over het beleid rond de verhouding markt en overheid (EK 30.536, U). Indiener Schouw (D66) zei dat het wenselijk is om een beter zicht te krijgen in maatregelen en instrumenten voor adequate borging en sturing van publieke taken en belangen. De motie werd gesteund door de fracties van GroenLinks, Partij voor de Dieren, Onafhankelijke Senaatsfractie en Fractie-Yildirim.
De SP-fractie vond liberalisering uit de tijd en zeer schadelijk voor de werknemers bij het postbedrijf.
De VVD oordeelde dat de liberalisering niet ver genoeg gaat, omdat het kabinet de mogelijkheid houdt om in te grijpen in de overeengekomen arbeidsvoorwaarden tussen werkgevers en werknemers. Deze 'stok achter de deur' is voor de liberale fractie in de Tweede Kamer reden geweest om tegen het voorstel te stemmen, zei senator Asscher. De Eerste Kamerfractie maakte op dit punt een eigen afweging en wees daarbij op de effecten die de veel te hoge prijs voor de post tot 50 gram heeft gehad zowel op de beloningsstructuur van de postmedewerkers van TNT als op het bedrijfsresultaat van TNT. Naar schatting van de VVD zouden burgers en bedrijven tweehonderd miljoen euro per jaar teveel betaald hebben voor hun gewone brieven. Staatssecretaris Heemskerk zegde toe alleen van de stok achter de deur gebruik te zullen maken als marktpartijen zich niet aan hun eigen afspraken zouden houden. Dit was voor de VVD-fractie aanleiding om in de Eerste Kamer wel voor de liberalisering te gaan stemmen.
De VVD-senator wees er voorts op dat TNT intussen een geheel nieuw distributiekanaal in gebruik heeft: het Netwerk VSP dat is gericht op lagere tarieven en lagere beloningen voor medewerkers. Hij wees ook op de situatie in buurlanden als Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, waar de regeringen respectievelijk Deutsche Post en Royal Mail - in de praktijk de gevestigde monopolisten - steunen met o.a. BTW-vrijstelling en het voorschrijven van een minimumloon.
"De postmarkt wordt vrij en de postbodes worden vogelvrij": zo begon senator Elzinga van de SP-fractie zijn betoog. Hij wees erop dat de ideologie van de vrije markt tegenwoordig nog maar door een minderheid wordt aangehangen. Volgens Elzinga moeten we goed bedenken dat nutsvoorzieningen niet voor niets zijn uitgevonden. "De postmarkt is indertijd gestandaardiseerd en onder overheidscontrole gebracht, omdat hij oorspronkelijk niet slaagde te voorzien in wat we nu een universele postdienst noemen", zei de SP-senator. Elzinga verwees naar Zweden waar de postmarkt volledig is geliberaliseerd en het voormalige staatsbedrijf is geprivatiseerd, zoals in Nederland. Maar in Zweden maakt het geprivatiseerde staatsbedrijf verlies, terwijl het eerder winstgevend was en dat terwijl de postzegels 30 tot 70 procent meer kosten dan elders in Europa.
Ook in Nederland dreigt verlies volgens de SP. De vakbonden hebben er al vaak op gewezen dat het bezorgen van dezelfde afnemende voorraad brievenpost geenszins efficiënter wordt als er in dezelfde straat drie postbodes actief zijn. Een postbode is dan echt veel doelmatiger, betoogde senator Elzinga.
De SP-senator verweet TNT-topman Bakker dat hij met zijn kritiek op concurrenten Sandd en Select Mail, die met hun stukloon het minimumloon in Nederland ondermijnen, gelijk heeft, maar dat TNT het zelf ook doet met dochteronderneming Netwerk/VSP.
Senator Sylvester van de PvdA-fractie herinnerde eraan dat de beslissing om PTT Post te privatiseren al jaren geleden onder het kabinet Lubbers II is genomen en dat de PvdA nog steeds staat achter het opheffen van de private monopoliepositie van TNT. Maar senator Sylvester vond ook dat concurrentie op basis van arbeidsvoorwaarden koste wat het kost moet worden voorkomen. Daarom moeten de OVO's (overeenkomsten van opdracht, waarbij de bezorger opdraait voor alle lasten tegen een stukloon) worden afgeschaft, of in elk geval moet het minimumloon inclusief vakantiegeld worden gegarandeerd. Zij was daarom juist ingenomen met de stok achter de deur die de regering heeft om desnoods fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden af te dwingen. Ook vroeg senator Sylvester hoe de regering wil voorkomen dat postbedrijven in de toekomst alleen studenten en gepensioneerden gaan inzetten voor een aantal uurtjes per week om de werkzaamheden te verrichten. Zij eiste namens de PvdA-fractie de garantie dat in 3,5 jaar overal bij de postbezorging een cao is ingevoerd en wordt nageleefd met een gegarandeerd minimumloon.
Woordvoerder Van den Berg van de fracties van SGP en ChristenUnie wees erop dat in Nederland de privatisering van het postbedrijf zo voortvarend is aangepakt, dat TNT vandaag het enige Europese postbedrijf is dat volledig is geprivatiseerd. Op de zakelijke markt ondervindt TNT concurrentie van o.a. Sandd en Select Mail (dochter Deutsche Post), die in vijf jaar tijd 13% van de zakelijke markt tot zich hebben getrokken. En dat terwijl de consumentenmarkt onder andere door de opmars van email en telefoonverkeer verder inzakt. Toch blijft de universele dienstverlener verplicht om zes dagen per week de post huis aan huis te bezorgen. SGP en ChristenUnie zijn dan ook beducht dat de arbeidsvoorwaarden het kind van de rekening worden. Verbazingwekkend noemde senator Van den Berg het dat de regering een groeimodel hanteert, waarbij het uitgangspunt is dat 80% van de postbezorgers 3,5 jaar na de volledige opening van de postmarkt werkzaam zal zijn op basis van een arbeidsovereenkomst krachtens een cao. Volgens senator Van den Berg is elk ander bedrijf in Nederland gehouden volgens een cao te werken en is het wettelijke geregeld dat een arbeidsovereenkomst van kracht is zodra iemand tegen betaling (loon) voor een ander persoonlijke werkzaamheden verricht, ongeacht of deze arbeidsovereenkomst is opgesteld, en in ieder geval de wet vermoedt dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst indien iemand gedurende drie maanden wekelijks dan wel 20 uur per maand tegen betaling werkzaam is. Van den Berg zette dan ook grote vraagtekens bij de invoeringsdatum van 1 april 2009 van de volledige liberalisering van de postmarkt. "In het huidige tijdsgewricht, waarin de economische spanning oploopt, en grote bedrijven naar warmte en beschutting zoeken, wordt door deze wet een belangrijke speler in de gure wind gezet, zowel internationaal als nationaal gezien", meende senator Van den Berg.
Ook zijn GroenLinks-collega Laurier vond het niet verantwoord om in de gegeven economische omstandigheden het laatste stuk van de postmarkt nu al te liberaliseren. "Waarom moet Nederland altijd het braafste meisje in de Europese klas zijn?", vroeg Laurier zich af. Hij was uitermate kritisch over de mogelijkheid om tot fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden te komen en vond de termijn van 3,5 jaar om daartoe over de hele linie te komen 'merkwaardig'. Laurier wees er ook op dat de universele dienstverlening nu aan een particulier bedrijf wordt overgelaten en dat dit bedrijf de vrijheid heeft om dit wel of niet te doen.
Senator Doek van de CDA-fractie zette het standpunt van zijn fractie uiteen over marktwerking. "Voor het CDA is niet de eerste vraag: hoe moet de economie zijn ingericht? Maar: wat voor samenleving is gewenst en welke waarden dienen daarin bepalend te zijn? Het gaat het CDA niet om markt of overheid, maar om een zodanige wijze van handelen dat een evenwicht ontstaat, waarin mensen en bedrijfsleven zo kunnen functioneren dat welvaart en welzijn niet te koste van de samenleving en haar omgeving gaan. In het geval van de Postwet is volgens de CDA-fractie gestreefd naar maatwerk, o.a. op het gebied van de arbeidsvoorwaarden. Ook van groot belang noemde senator Doek de verzorging van de universele postdienst, waardoor brieven op tenminste zes dagen per week zullen worden besteld. Dit is volgens het CDA goed geregeld in de wet.
Wat betreft het level playing field constateerde senator Doek dat in ieder geval per 1 januari 2010 de BTW-heffing in Duitsland vergelijkbaar zal zijn met die in Nederland en dat naar verwachting het Europees Hof van Justitie dit in het Verenigd Koninkrijk zal bewerkstelligen.
Over de 'stok achter de deur' wat betreft de arbeidsvoorwaarden zei senator Doek dat in sectorale wetten eigenlijk geen bepalingen over arbeidsvoorwaarden thuishoren, maar gezien door concurrenten van TNT gehanteerde overeenkomsten van opdracht valt het te billijken dat de mogelijkheid van ingrijpen door de overheid is opgenomen in het wetsvoorstel. Overigens betreurde de CDA-senator het dat partijen alleen met 'stokken achter de deur' tot overleg over een cao waren te bewegen.
Namens de fracties van D66 en Onafhankelijke Senaatsfractie (OSF) pleitte senator Schouw voor uitstel van de inwerkingtreding van de wet, omdat het Europese speelveld lang niet voor iedereen toegankelijk is. Hij verwees naar Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, waar de eigen markt wordt afgeschermd met drempels als BTW-vrijstelling voor Deutsche Post en Royal Mail. Schouw: "De markt is juridisch wel open, maar marktwerking? Ho, maar". Ook moeten nieuwkomers op de Duitse postmarkt de lonen betalen die Deutsche Post betaalt, omdat de cao algemeen verbindend is verklaard. Over de situatie in Nederland stelde senator Schouw de vraag: "Kunnen bedrijven in de postmarkt wel concurreren met elkaar als de cao voor postbezorging gelijk is?" Senator Yildirim ging in op de grote onrust als gevolg van de financiële crisis. Volgens hem kunnen burgers langzamerhand niet meer rekenen op hun eigen overheid, maar zijn zij afhankelijke geworden van de nukken van het bedrijfsleven.
Deel dit item: