De Eerste Kamer wil dat de regering bij de Sociaal Economische Raad advies inwint over de vraag hoe de aansluiting tussen leren, werken en ondernemerschap optimaal kan worden benut. De Senaat heeft daarbij het oog op de kenniseconomie, werkgelegenheid en de lange termijnpositie van het Midden en Kleinbedrijf. Dit advies van de SER moet zich niet alleen richten op afgestudeerden van HBO en WO, maar ook van Regionale Opleidingcentra. De regering zou de eventuele financiële consequenties van dit advies geheel of gedeeltelijk moeten dragen.
De wens van de Eerste Kamer is neergelegd in een motie van senator De Boer (CU) die mede werd ondersteund door de fracties van PvdA, CDA, VVD, SP, GroenLinks en D66. De motie werd dinsdag 3 november ingediend bij de Algemene financiële beschouwingen over de Rijksbegroting 2010 (32.123). Minister Bos van Financiën verzette zich niet tegen de motie.
Dat deed de minister wel tegen een motie van D66-fractievoorzitter Schouw, waarin wordt gevraagd om ook de publieke omroep te betrekken bij de grote heroverwegingsoperatie. De motie Schouw wordt gesteund door VVD, GroenLinks en SP. Over beide moties wordt dinsdag 10 november gestemd. Minister Bos ontraadde de motie-Schouw, omdat hij voor het schrappen van een net bij de publieke omroep geen ingewikkelde heroverwegingsoperatie nodig denkt te hebben. Hij staat open voor alle voorstellen die tot besparingen in het overheidsbudget kunnen leiden.
Staatsschuld
De Algemene financiële beschouwingen stonden in het teken van de gevolgen van de kredietcrisis die ruim een jaar geleden in de VS begon. Senator Biermans wees er namens de VVD-fractie op dat Nederland nu wordt geconfronteerd met een crisis in de rijksfinanciën doordat de staatsschuld met 35 miljard euro extra toeneemt. “De staat is een reus op lemen voeten geworden”, oordeelde Biermans. Hij pleit voor verkleining van het tekort, het verlichten van de lasten voor burgers en bedrijven en een wijziging van het financiële stelsel. Volgens de VVD heeft het kabinet zichzelf in de ‘slaapstand’ gezet door 19 werkgroepen eerst naar mogelijke bezuinigingen te laten zoeken. “Er gaan negen maanden verloren door het treuzelen van het kabinet”, aldus Biermans. Hij wees er op dat Nederland net als andere EU-landen bij lange na niet voldoet aan de eisen van het Groei- Stabiliteitspact. Hij voorspelt dat het alleen maar slechter zal gaan als de overheid zich teveel met de economie blijft bemoeien. “Deze planeconomie is gedoemd te mislukken. Daarmee is de staat een van de mede-veroorzakers van de crisis”, aldus senator Biermans. De VVD vindt verder dat de staat geen eigenaar van banken moet zijn. Wel wilde hij van minister Bos van Financiën weten wat deze vindt van de plannen om ING te splitsen in een bank en een verzekeringsbedrijf. Zou Nederland nog wel een rol spelen op het internationale speelveld als banken, verzekeraars en pensioenuitvoerders te klein worden?
Ook CDA-senator Terpstra plaatst vraagtekens bij de ontwikkelingen in de banksector. Hij stelt dat het communistische China in wezen het kapitalistische stelsel mee in stand heeft helpen houden, o.a. door het Amerikaanse begrotingstekort te financieren. Senator Terpstra informeerde naar de positie van de Nederlandse banken in de wereld en de rol van het Holland Financial Centre. Ook wilde hij van minister Bos een toelichting op het veranderde toezicht op de banken en de rol van overheidscommissarissen bij deze instellingen. In antwoord op een interruptie van SP-senator Reuten zei Terpstra dat het CDA geen onderscheid wil maken tussen ‘gewone’ werklozen en mensen die werkloos zijn geworden of worden als gevolg van de kredietcrisis. De CDA-fractie in de Eerste Kamer pleit voor een solidariteitsheffing in de collectieve sector. Woordvoerder Terpstra merkt op dat ook in het bedrijfsleven wordt ingezet op loonmatiging. Hij keerde zich tegen een verhoging van de inkomstenbelasting alleen voor de rijken, zoals PvdA en ChristenUnie willen. “Dit is contraproductief”, zei Terpstra.
SP-senator Reuten noemde tijdens de Algemene financiële beschouwingen de mensen die werkloos zijn of worden ‘de grootste slachtoffers van de crisis’. Hij pleit voor een tijdelijke crisisbelasting op topinkomens om de inkomensachteruitgang van werklozen te compenseren. De SP schat dat een extra inkomstenbelasting van gemiddeld 5% bij de top 5% van de inkomens (meer dan 80.000 euro bruto jaarinkomen) een bedrag van vier miljard euro oplevert. Daarmee zou de extra rente over de toegenomen staatsschuld kunnen worden betaald. Meer in het algemeen stelt SP-woordvoerder Reuten dat “mensen die buitensporig hebben geprofiteerd voordat de kredietcrisis uitbrak, nu ook de zwaarste lasten moeten dragen”. Het vindt het niet aanvaardbaar dat de lasten van de crisis als gevolg van excessieve kredietverlening bij een groot deel van de bevolking terecht komt, dat de crisis niet heeft veroorzaakt. Staatssecretaris De Jager van financiën zegde SP-senator Reuten toe dat de commissie die studeert op een herziening van het belastingstelsel ook zal bekijken of invoering van een crisisvermogensbelasting voor topinkomens, zoals de SP wil, mogelijk is.
Toezicht
PvdA-senator Van Driel waarschuwt voor een eenzijdige aandacht voor de financiële crisis. “De aanpak die het kabinet nu kiest bij het bestrijden ervan kan er toe leiden dat budgetten voor onderzoek naar schonere technologie niet of onvoldoende beschikbaar komen en dat financiële tekorten als argument worden gebruikt om het energie- en voedselvraagstuk niet aan te pakken en het klimaat niet te redden”, aldus Van Driel. Volgens de PvdA-Senator zijn dit veel grotere problemen dan het begrotingsprobleem.
Over de oorzaken van de crisis sprekend wees Van Driel op de opleving van de bonuscultuur in de VS. Ook over het toezicht op de financiële sector is hij sceptisch. “In hoeverre is dit nu aanwijsbaar verbeterd? Op Europees niveau lijkt het toezicht niet op te schieten en op nationaal niveau worden er veel terechte vragen gesteld”, aldus Van Driel. De PvdA-senator wees ook op de verschuivende machtsbalans van VS en Europa naar Brazilië, India en China (de BIC-landen). Hij voorziet op termijn een discussie over de euro. “Is dit wel een houdbare munt?”, zo vroeg PvdA-senator Van Driel aan minister Bos.
Over de werkgroepen die zoeken naar besparingen tot 20% van de overheidsuitgaven zei Van Driel: “Kan het niet wat sneller?” Volgens hem kan er eind januari 2010 al meer inzicht zijn. De angst van de PvdA is dat het eerder een bezuinigingsoperatie wordt dan een vernieuwingsoperatie. Woordvoerder Van Driel roept het kabinet op ook ‘perspectief en hoop’ te bieden. De PvdA-senator deed een paar concrete suggestie voor bezuinigingen, met name in de zorg. Voor een periode tot 2015 vond hij een verhoging tot 60% van het hoogste tarief in de inkomstenbelasting verdedigbaar. Voorts suggereerde hij een lening tegen een lage rente van 1% uit te schrijven om mensen met grote vermogens te verleiden hun bijdrage te leveren met als stok achter de deur de dreiging om opnieuw een vermogensbelasting in te stellen.
Senator Böhler van GroenLinks ziet de crisis als een kans om een nieuw financieel stelsel te bouwen. Zij vond ook dat besparingen op het overheidsbudget niet alleen maar als bezuiniging moeten worden ingeboekt, maar ook moeten worden gebruikt om nieuw beleid te ontwikkelen. De bonussen van bankiers moeten van GroenLinks nog strenger worden aangepakt dan de regering al van plan is. “Bankiers op de nullijn”, bepleitte woordvoerder Böhler. Duurzaamheid zou een leidend motief moeten zijn bij de herstructurering van het bankwezen.
Kernkwaliteiten
Namens de fracties van ChristenUnie en SGP pleitte senator De Boer voor de ‘economie van het genoeg’. Hij vindt dat de overheid jongeren de helpende hand moet bieden bij het vinden van een plaats op de arbeidsmarkt, vooral als eigen ondernemer in het midden- en kleinbedrijf of als ZZP-er. De Boer stelt ook dat Nederland een aantal kernkwaliteiten moet kiezen waarop ons land ‘de beste van de wereld wil zijn’.
Fractievoorzitter Schouw van D66 vroeg of het niet tijd om betere planbureaus te installeren. Hij wees erop dat het Centraal Planbureau op geen enkele manier de crisis heeft zien aankomen. “Het moet betrouwbaarder en transparanter”, zei Schouw. Ook begreep hij niet waarom de publieke omroep bij voorbaat van bezuinigingen wordt uitgesloten. Net als de fractie van de SP nam senator Yildirim (eenmansfractie) het op voor de werklozen die, zo stelt Yildirim, het gelag van de crisis betalen. “De schulden zijn verhuisd van de banken naar de overheid”.
Deel dit item: