Impressie Algemene politieke beschouwingen 2015

In de Eerste Kamer hebben op dinsdag 13 oktober 2015 de Algemene politieke beschouwingen (Apb) plaatsgevonden. Hierbij was vrijwel het voltallige kabinet aanwezig. Tijdens de beschouwingen werden de hoofdlijnen van de Rijksbegroting 2016 met de regering besproken en werd het regeringsbeleid door de minister-president verdedigd. Hoofdthema's waren de vluchtelingencrisis, de internationale veiligheidsproblematiek en de arbeidsmarkt. Er werden 11 moties ingediend, waarvan er 3 werden aangehouden, 7 aanvaard en 1 verworpen.

Moties

Over en weer respectvol

Senator Brinkman (CDA) stelde in het debat dat de politiek zich moet blijven inzetten voor een over en weer respectvolle en niet elkaar verketterende, werkzame samenleving. Hij pleitte voor het verdedigen van vrijheid, veiligheid en vrede en voor een humane opvang van vluchtelingen. "Opvang van ontheemden moet gestoeld worden op vooruitzicht van veilige terugkeer naar eigen huis en haard." De senator vroeg onder andere hoe Nederland gaat bijdragen aan het bestrijden van terrorisme en onrust in het Midden-Oosten en vreedzamer co-existeren met Rusland. Brinkman pleitte ook voor extra financiële ondersteuning voor defensie, het Openbaar Ministerie en de rechterlijke macht.

Brinkman stelde dat zijn fractie niet zit te wachten op een "langwerpige, virtuele studie naar de juridische en electorale fundamenten van ons staatsbestel." Het echte probleem in Den Haag is volgens de senator dat de politiek de eigen verantwoordelijkheid van bedrijven, instellingen en burgers serieuzer moet nemen en de uitvoering van overheidsbeleid zorgvuldiger moet doen. Brinkman stelde dat het kabinet-Rutte II een aantal noodzakelijke maatregelen heeft genomen, maar nog onvoldoende een agenda voor de toekomst presenteert. "Nieuwe tijden vragen een ander lichtbaken."

Problemen oplossen

Senator Hermans (VVD) haalde aan dat veel burgers zich zorgen maken over de grote toestroom van vluchtelingen. "De problemen benoemen is geen enkele kunst. De problemen oplossen: daarin ligt de taak van de overheid." De senator betoogde dat het plan van Tweede Kamerlid Azmani om vluchtelingen uitsluitend in de regio op te vangen vorig jaar sterk werd bekritiseerd, terwijl het tegenwoordig nationaal en Europees beleid is. Er moet volgens Hermans alles aan gedaan worden om de toestroom van vluchtelingen zoveel mogelijk te beperken. Als er geen voorwaarden worden gesteld aan de mensen die Nederland binnenkomen, gaat dat vo9lgens de senator ten koste van de sociale verzorgingsstaat.

Verder betoogde Hermans dat werkgevers dusdanig veel verplichtingen hebben, dat zij belemmerd worden om (met name oudere) mensen in dienst te nemen. Hij pleitte voor meer flexibiliteit en dynamiek in de arbeidsmarkt. Daarvoor moeten de randen van de Europese wetgeving worden opgezocht. De sleutel voor de Nederlandse welvaart ligt echter in onderzoek, onderwijs en innovatie.

De senator haalde verder aan dat hij vorig jaar een aanzet heeft gedaan voor het opzetten van een onderzoek naar het parlementair stelsel. Hermans betoogde dat burgers assertiever zijn geworden en via social media allemaal een platform hebben gekregen om hun mening te uiten. De politiek moet zich volgens Hermans aanpassen om mee te gaan met haar tijd.

Actief beleid voor de toekomst

Senator De Graaf (D66) stelde dat de maatregelen van het kabinet uit de eerste jaren soms pijnlijk waren, maar ook nuttig en nodig. De uitvoering hiervan vraagt weliswaar aandacht, maar beleidsmatig lijkt het kabinet volgens de senator klaar. Volgens De Graaf kunnen er gezien de grote onzekerheden in de wereldeconomie vraagtekens worden gezet bij een generieke lastenverlichting zonder economische structuurversterking. Hij vroeg de minister-president om in te gaan op vergelijkbare kritiek van de president van De Nederlandsche Bank. De Graaf pleitte verder onder andere voor extra aandacht voor de positie van zzp'ers.

Over de vluchtelingencrisis merkte de senator op dat directe noodopvang alleen grootschalig kan zijn als daar fysiek en mentaal ruimte voor is. Hij sprak grote waardering uit voor alle vrijwilligers die zich voor deze opvang onvermoeibaar inzetten. Eén fundamentele grens mag volgens De Graaf nooit worden overschreden: "Mensen die hier met recht zijn toegelaten, kunnen nooit worden behandeld als tweederangsburgers in het woningaanbod, sociale zekerheid, de arbeidsmarkt of de gezondheidszorg." Om het vluchtelingenvraagstuk aan te pakken, is volgens de senator eenduidig Europees beleid nodig. Verder pleitte de senator voor actief kabinetsbeleid voor het versterken van de internationale en nationale rechtsorde.

Samenleving van de toekomst

Senator Barth (PvdA) haalde aan dat er hard wordt gewerkt aan de eerste opvang van vluchtelingen en vroeg of het kabinet even hard zal werken om te zorgen dat vluchtelingen hun draai vinden in ons land en dat angst en onbegrip over en weer vermindert. Het conflict in het Midden-Oosten kan volgens Barth alleen worden beëindigd door een gezamenlijk gedragen internationale politieke agenda. Zij stelde dat Nederland haar traditionele voortrekkersrol moet nemen bij het formuleren van eenduidig Europees beleid.

De senator stelde ook dat de overheid ervoor moet zorgen dat alle Nederlanders gaan profiteren van het economisch herstel. "Wat kan het kabinet nog meer doen om blijvende kansenarmoede bij aanzienlijke groepen landgenoten te voorkomen?"  Barth vroeg onder meer of het onderwijs in Nederland wel voldoende aansluit op de samenleving van de toekomst en stelde dat de economische zelfstandigheid van vrouwen in toenemende mate onder druk staat. "Wat zou het kabinet kunnen doen om de combinatie van arbeid en zorg in alle fasen van ons leven verder te verbeteren en gemakkelijk te maken?"

Meer dan bed, bad en brood

Senator Faber-van de Klashorst (PVV) stelde dat migranten meer eisen dan alleen bed, bad en brood. Volgens de senator bestaat de huidige instroom uit economische gelukszoekers, die op zoek zijn naar een plek waar zij kunnen meeprofiteren van de welvaart. De opvang van asielzoekers is volgens Faber-van de Klashorst funest voor de Nederlandse verzorgingsstaat. "Voor dit kabinet zijn asielzoekers belangrijker dan onze ouderen." Volgens de senator verzet het merendeel van de Nederlandse samenleving zich tegen de komst van asielzoekers. Zij zullen de samenleving volgens Faber-van de Klashorst ontwrichten. De senator pleitte er dan ook voor dat de stroom van asielzoekers wordt stopgezet.

Sociale samenhang, gelijkwaardigheid en duurzaamheid

Senator Kox (SP) betoogde dat voorstellen voor sociale samenhang, gelijkwaardigheid en duurzaamheid in de Miljoenennota wederom onvoldoende aan bod komen. Over de druk op de Nederlandse samenleving als gevolg van de vluchtelingencrisis merkte de senator op dat deze 101 jaar geleden (ten tijde van de Eerste Wereldoorlog) vele malen groter was. "Dat onze bevolking toen die klus wist te klaren, mag ons trots doen zijn op onze grootouders en overgrootouders." Kox pleitte voor transparante en kleinschalige opvang en voor begrip voor diegenen die zich getroffen voelen door de instroom van vluchtelingen. Ook pleitte hij voor het afbouwen van sancties tegen Rusland, aangezien deze contraproductief zijn en tegenstellingen vergroten. Kox vroeg ook aandacht voor belastingfraude, de invloed van vrijhandelsverdragen met de VS en de kabinetsinzet op de VN-klimaatconferentie eind december in Parijs.

Kox riep de Eerste Kamer op om haar tweede parlementaire onderzoek te laten gaan over de staat van de rechtsstaat, gezien de zorgwekkende ontwikkelingen rondom het politieapparaat en de toegang tot de rechter. Verder merkte de senator op dat zijn fractie geen voorstander is van een grootscheepse verbouwing van het Binnenhof, waardoor de Staten-Generaal voor het eerst sinds 1588 genoodzaakt worden om te verhuizen. Hij stelde wel voor dat het standbeeld van Johan van Oldenbarnevelt verhuist van de Hofvijver naar het Binnenhof.

Waarden van de EU

Senator Strik (GroenLinks) stelde dat het EU-Voorzitterschap in 2016 een unieke kans is om te laten zien voor welke waarden de EU staat. Zij merkte op dat de klimaatconferentie in Parijs cruciaal is om iets te doen aan klimaatverandering en vroeg wat het kabinet op deze conferentie gaat uitdragen. Nederland haalt volgens Strik ook haar eigen klimaatdoelstellingen niet. Zij pleitte ervoor dat de huidige economische meevallers ingezet hadden kunnen worden voor de natuur en de kwaliteit van ons leefmilieu.

Verder pleitte de senator ervoor dat Nederland zich solidair opstelt in de opvang van vluchtelingen. De waarborgen voor asielzoekers gelden volgens Strik pas als ze het Europees grondgebied hebben bereikt, terwijl dit hen moeilijk mogelijk wordt gemaakt. "Omdat wij de brug ophalen voor vluchtelingen, worden hun routes langer, duurder en gevaarlijker." Strik stelde dat het terugsturen van vluchtelingen naar het Midden-Oosten in strijd is met de waarden van de Europese Unie en het Vluchtelingenverdrag. Zij vroeg de minister-president om zich sterker in te zetten voor de begeleiding van vluchtelingen.

Waarden op kritieke momenten

Senator Kuiper (ChristenUnie) betoogde dat de Nederlandse verwevenheid met de rest van de wereld maakt dat wij niet en geïsoleerd antwoord kunnen geven op de uitdagingen die voor ons liggen. De vluchtelingen crisis draait volgens Kuiper om wat recht en billijk is, en wat onze waarden zijn op kritieke momenten. "Mijn fractie wil aan de kant staan van die Nederlanders, die zich inzetten voor anderen, zorg verlenen, op hun plek wereldburger willen zijn, niet wegtrekken uit gemengde wijken, maar het goede zoeken voor de samenleving."

Volgens Kuiper toont het kabinet te weinig ambitie voor een robuuste rechtsorde. "Terwijl het kabinet bezig is zijn economische zegeningen te tellen, loopt het in de samenleving spaak." De senator vroeg om meer aandacht voor informele zorg en de groeiende kloof tussen werkenden en niet-werkenden. Hij vroeg ook om extra uitgaven voor defensie, zodat dit meer in lijn is met de NAVO-norm.

Groei- en schuldverslaving

Senator Koffeman (PvdD) stelde dat de Miljoenennota in zijn optiek het gevolg is van een mislukte samenwerking tussen PvdA en VVD en puur gericht is op het stijgen in de peilingen. Er is volgens Koffeman niets gedaan aan de groei- en schuldverslaving. "De Europese en Nederlandse economie herstellen niet omdat het echt beter gaat, maar omdat Brussel 1150 miljard aan extra eurobiljetten als smeerolie in de haperende economie pompt." Ook de miljoenen Nederlanders die zich zorgen maken over dieren, natuur en milieu voelen zich volgens Koffeman niet gehoord door dit kabinet. Economische groei is volgens de senator niet de oplossing, maar het probleem. Hij stelde ook dat het TTIP-verdrag een grote bedreiging is voor de Nederlandse soevereiniteit. "Handel mag nooit ten koste gaan van milieu, dierenwelzijn, voedselzekerheid, mensenrechten en privacy." Tot slot betoogde de senator dat het kabinet de vleesindustrie zoveel vlees en zuivel heeft laten produceren, dat er meer dieren zijn dan er aan vlees of zuivel gekocht wordt. Hij riep het kabinet op om een einde te maken aan dit systeem.

De maat der dingen

Senator Schalk (SGP) vroeg welke vervolgstappen het kabinet gaat zetten om de begroting voor defensie op orde te brengen. Hij vroeg ook hoe het kabinet de aanpak van antisemitisme gaat agenderen tijdens het EU-Voorzitterschap in 2016. Schalk riep op tot een evenwichtige benadering van de vluchtelingencrisis en vroeg of de regering bereid is om de Marechaussee hiervoor in te zetten. De senator betoogde dat een vrije, democratische rechtsstaat weliswaar tot dankbaarheid stemt, maar dat dit niet mag doorschieten tot een situatie waarin vrijheid de maat der dingen is.  Verder vroeg de senator aandacht voor de rechten van ongeboren kinderen en de toenemende ongelijkheid tussen een- en tweeverdieners.

Passende bijdrage

Senator Nagel (50PLUS) betoogde dat Nederland zijn bijdrage moet leveren aan de opvang van vluchtelingen.  Hier moeten echter wel voorwaarden aan gesteld worden. Het moet in verhouding zijn met wat een klein, dichtbevolkt land aan kan. Er mogen volgens Nagel geen begrotingsoverschrijdingen zijn en er moet voldoende draagvlak zijn onder de bevolking. "Ook als men niet behoort tot degenen die in alle omstandigheden roepen: eigen volk eerst, moet men begrip hebben voor de mensen die zelf moeilijk aan betaalbare zorg kunnen komen of die al jaren op de wachtlijst voor een woning staan." Volgens Nagel hebben ouderen de afgelopen crisis jaren onevenredig meebetaald aan de belastingverhogingen. Ook met de werkgelegenheid voor deze groep is het slecht gesteld. Volgens de senator is de visie van het kabinet hier onvoldoende op gericht.  

Grote problemen

Senator Ten Hoeve (OSF) haalde aan dat de aardbevingen in Groningen en Drenthe tot grote problemen hebben geleid en dat ondanks de beperking van de gaswinning onverminderd doorgaan. De senator voorziet dat hier in de toekomst hoge kosten mee gemoeid zijn en vroeg hoe ver de plannen van de regering (waaronder de nieuwe mijnwet) zijn. Ten Hoeve merkte verder op dat het hem onacceptabel voorkomt dat bedrijven die de mijnbouw in Limburg hebben uitgevoerd, niet meebetalen aan de schade. Ook vroeg de senator naar de nieuwe structuur voor regionale omroepen. Volgens Ten Hoeve is de staatssecretaris voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zich onvoldoende bewust van de bijzondere verantwoordelijkheid van de Omrop Fryslân voor het verzorgen van uitzendingen in de Friese taal. Tot slot vroeg de senator aandacht voor de toegenomen complexe internationale veiligheidssituatie. Ten Hoeve stelde dat het beter zou zijn als de Nederlandse overheid alleen zou samenwerken met die partijen die uitsluitend hun eigen volk of geloofsgenoten verdedigen en geen alternatieve agenda hebben.

Rust bewaren in de vluchtelingencrisis

Minister-president Rutte betoogde dat het zowel politiek als maatschappelijk belangrijk is om rust te bewaren in de vluchtelingencrisis. Er moet volgens Rutte voorkomen worden dat er een beeld ontstaat dat vluchtelingen de voorkeur krijgen bij sociale voorzieningen. Voor de noodopvang op korte termijn worden er per provincie afspraken gemaakt, zodat mensen niet noodgedwongen hoeven te verhuizen. Voor de termijn daarna (vanaf circa 6 maanden) komen er speciale zelf-zorgarrangementen voor opvang. Na 5 jaar wordt er gekeken of het veilig is om terug te keren. Is dat niet het geval, dan komen zij terecht in het systeem van sociale voorzieningen. Er kunnen aan vluchtelingen volgens de minister-president geen garanties voor opvang worden gegeven. Door te werken aan veilige opvang in de regio kan in elk geval het verdienmodel van mensensmokkelaars worden gedwarsboomd. Het budget voor de opvang van vluchtelingen is voornamelijk afkomstig van het budget voor ontwikkelingssamenwerking. Bij de najaarsnota zullen de financiële implicaties van de vluchtelingenopvang verder worden besproken. 

Over de begroting voor Defensie merkte de minister-president op dat hier weliswaar forse stappen in zijn gezet, maar dat er wordt gekeken wat er nog verder mogelijk is. Dit wordt ieder jaar opnieuw vastgesteld. Tijdens het EU-Voorzitterschap zal er aandacht worden besteed aan de rol van de EU in het versterken van internationale veiligheid. Nederland zet zich hier actief voor in binnen de EU, maar ook binnen de VN.

Oplossing voor werkloosheid

De belangrijkste opdracht van dit kabinet is het terugdringen van de nog steeds hoge werkloosheid. De minister-president betoogde dat er gericht aandacht wordt besteed aan dit probleem onder zowel jeugd als ouderen. Hij stelde dat het kabinet het grootste hervormingsprogramma sinds de Tweede Wereldoorlog heeft doorgevoerd. Om die reden staat Nederland er economisch beter voor. Er is gekeken naar mogelijkheden voor verschuiving van de lasten op arbeid, maar hier was helaas onvoldoende politiek draagvlak voor. In het najaar komt het kabinet met een plan voor hervorming van het pensioenstelsel.

Deel dit item: