De Eerste Kamer hield dinsdag 30 oktober haar jaarlijkse debat met de minister-president in het kader van de Algemene Politieke Beschouwingen over de plannen van het kabinet voor 2019.
De woordvoerders van de twaalf fracties in de Eerste Kamer hadden veel vragen aan minister-president Mark Rutte over onder meer vluchtelingenbeleid, investeringen in de publieke sector, vestigingsklimaat (naar aanleiding van de discussie over de dividendbelasting), gaswinning in Groningen, klimaatbeleid, pensioenen, de arbeids- en de woningmarkt.
Verder was er kritiek van onder meer de fracties van SP, PvdA en GroenLinks over de ongelijkheid in de samenleving. Vanuit de fracties van VVD, CDA, D66, ChristenUnie en SGP was er in grote lijnen steun voor de kabinetsplannen. Een motie van wantrouwen van de PVV naar aanleiding van de Nederlandse opstelling bij het VN-migratieverdrag werd verworpen. Alleen de fractie van PVV stemde voor.
Aanvankelijk werden in tweede termijn zeven moties ingediend, waarvan uiteindelijk vier in stemming zijn gebracht. Behalve de motie van wantrouwen, diende PVV-senator Faber ook een motie in over het onthouden van verblijfsvergunningen aan Syriërs die vijf jaar in Nederland zijn. Ook deze motie werd verworpen. Alleen de PVV-fractie stemde voor.
Senatoren Strik (GroenLinks) en Sent (PvdA) verzochten het kabinet in hun motie snel duidelijkheid te verschaffen over de positie van kwetsbare zzp-ers en flexwerkers op de arbeidsmarkt. Deze motie werd verworpen. De fracties van PVV, SP, PvdA, GroenLinks, PvdD, 50PLUS en OSF stemden voor, de fracties van VVD, CDA, D66, ChristenUnie en SGP stemden tegen. De motie van senator Koffeman (PvdD) over de kosten van klimaatschade werd verworpen. De fracties van SP, PvdA, GroenLinks, PvdD, 50PLUS en OSF stemden voor, de fracties van VVD, CDA, D66, PVV, ChristenUnie en SGP stemden tegen.
Aangehouden zijn de motie-Kox (SP) over armoede onder kinderen en de motie-Strik (GroenLinks) over evenredige lastenverdeling bij de klimaatmaatregelen. De leden Kuiper (ChristenUnie) en Sent (PvdA) besloten hun motie over een toekomstgerichte beschouwing over brede welvaart in te trekken naar aanleiding van de beantwoording door de minister-president. Zij vonden deze afdoende.
Voor enkele fractievoorzitters waren dit hun laatste Algemene Politieke Beschouwingen. Senatoren Brinkman (CDA), Engels (D66) Kuiper (ChristenUnie), Nagel (50PLUS), Strik (GroenLinks) en Ten Hoeve (OSF) maakten onlangs bekend zich niet opnieuw te kandideren voor lidmaatschap van de Eerste Kamer. Premier Rutte dankte hen voor de altijd boeiende debatten. Tot besluit sprak hij zijn waardering uit voor Eerste Kamervoorzitter Ankie Broekers-Knol voor wie dit eveneens de laatste Algemene Politieke Beschouwingen waren.
Op dinsdag 20 november a.s. worden de Algemene Financiële Beschouwingen gehouden, waarbij de Kamer in debat gaat met minister Hoekstra van Financiën.
Impressie Algemene Politieke Beschouwingen 2018
Senator Faber (PVV) opende als grootste oppositiepartij het debat met de stelling dat het in het land van Rutte alleen gaaf is als je hoort tot zijn elitaire kliek. Volgens Faber merken veel huishoudens niets van de economische groei. Ze was tevens van mening dat de voorgestelde klimaatmaatregelen een nog grotere, financiële, belasting zullen zijn voor veel mensen. De PVV-fractie vond het vervolgens ongehoord dat op grote schaal bijstandsfraude plaatsvindt door o.a. Poolse en Turkse migranten. Ook maakte Faber zich zorgen over NGO's die subsidie krijgen van de overheid en vervolgens Nederlands beleid ondermijnen. Tot slot riep de PVV-senator het kabinet op in december het VN-migratiepakket niet te tekenen. Ze vroeg de minister-president op deze punten te reageren.
Volgens senator Jorritsma (VVD) gaat het goed met Nederland, maar betekent dit niet dat Nederland af is. Een goede opleiding en een mooie baan zijn nog niet voor iedereen vanzelfsprekend, aldus Jorritsma. De VVD-senator riep de regering op de arbeidsdeelname van mensen die lang aan de kant hebben gestaan te bevorderen. Ook zijn er volgens de VVD-fractie al genoeg regels, en moet de regering daar waar het kan regels wegnemen. Jorritsma keek ook naar de toekomst. Als Nederland wil blijven investeren in de publieke sector, zal het geld ervoor eerst verdiend moeten worden. Daarom pleitte zij voor een goed vestigingsklimaat. De VVD-senator vroeg de minister-president tot besluit hoe hij het draagvlak in de samenleving voor het klimaat- en het vluchtelingenbeleid denkt te vergroten.
SP-senator Kox stelde de vraag of de begroting wel van ons allemaal en voor ons allemaal is, zoals de titel luidt. De begroting vergroot juist de tegenstelling, aldus de SP. Volgens Kox blijken banken tien jaar na de crisis nog steeds levensgevaarlijk. Hij vroeg of de premier kan toezeggen dat de Kamer de voorgenomen verlaging van de vennootschapsbelasting los van het Pakket Belastingplan kan beoordelen . De SP-senator vroeg de minister-president vervolgens hoever het kabinet is in de aanpak van armoede onder kinderen. De SP-fractie deed tevens een klemmend beroep op de regering om stelling te nemen tegen de teloorgang van internationale verdragen, zoals het kernwapenverdrag. Volgens Kox kunnen we ons in één generatie geen tweede koude oorlog, laat staan een derde wereldoorlog permitteren.
Senator Brinkman (CDA) liet weten dat zijn fractie de begroting op hoofdlijnen steunt, maar dat de leden wel hopen dat het niet bij cijfers en plannen blijft. Hij maakte zich zorgen over de armoede onder kinderen. Vorig jaar deed de Kamer al een oproep en Brinkman vroeg zich af waarom het kabinet zich niet wil binden aan een taakstelling om bijvoorbeeld één of twee derde van de 300.000 toekomstarme kinderen te helpen. Brinkman vroeg de minister-president hoe hij het beeld van gezagsondermijnende activiteiten, en tegelijk een haperende Belastingdienst en UWV, overdreven privacybescherming en een te traag rechtssysteem denkt te keren. De CDA-senator riep het kabinet op om de klimaat doelstellingen om te zetten in concreet voor burgers en bedrijven meetbare, betaalbare en haalbare maatregelen om te zetten. Tot besluit vroeg hij de premier wat het kabinet nu echt wil ten aanzien van de Europese samenwerking rond de vluchtelingenproblematiek.
PvdA-senator Sent stelde dat in een beschaafd land iedereen mee zou moeten profiteren, maar dat dat niet het geval is. Volgens Sent laten financiële instellingen blijken weinig geleerd te hebben van de crisis. Voor een goed vestigingsklimaat is het belangrijk dat in een land goede scholen zijn, goede gezondheidszorg is en dat het veilig is op straat, aldus Sent. Daarom vroeg de PvdA-fractie de minister-president om de bijdrage van rechters, leraren, politiemensen, militairen en zorgmedewerkers aan het vestigingsklimaat te onderzoeken. Wonen is een grondrecht volgens Sent. Zij vroeg wat kabinet doet om dat grondrecht te garanderen. Ook wilde zij weten welke aandacht de eerlijke verdeling van de lasten van verduurzaming van het kabinet krijgt en hoe de minister-president denkt het pensioenstelsel financierbaar te houden en de race naar beneden in arbeidsvoorwaarden tegen te gaan.
Senator Engels (D66) stelde dat voor een herstel van vertrouwen in de vertegenwoordigende democratie snel en serieus werk moet worden gemaakt van een modernisering van de bestaande politieke structuur en cultuur. Anders dreigt verdergaande politieke instabiliteit en toenemend verlies van maatschappelijk vertrouwen in de representatieve instellingen, aldus Engels. Hij vroeg de minister-president of hij met democratiseringsagenda wil komen. Volgens D66 moet het voor jonge mensen aantrekkelijker worden om de publieke zaak te dienen, niet alleen qua financiële beloning, maar vooral ook wat betreft de aansprekendheid van het werk. Engels vroeg de premier of het kabinet daarmee aan de slag gaat. Over het Nationaal Programma voor een toekomstperspectief voor Groningen vroeg de D66-senator of de minister-president kon bevestigen dat dit project financieel een vervolg krijgt. Tot besluit riep Engels het kabinet op om niet alleen daadkracht uit te stralen, maar vooral ook aansprekende resultaten te laten zien.
GroenLinks-senator Strik stelde dat het voor haar fractie van belang is dat de waarden die het weefsel zijn van onze samenleving ook echt de basis vormen van het binnenlands en buitenlands beleid. Ze vroeg de premier of hij kan laten zien op welke wijze dat gebeurt, en of hij bereid is op te komen voor de fundamentele waarden van de Europese Unie. Ten aanzien van de recente sluiting van een viertal ziekenhuizen zonder interventie vanuit de overheid stelde Strik dat dit zorgverleners en patiënten onzeker maakt. De GroenLinks-senator wilde weten waarom het kabinet ervoor kiest om de groep alleenstaande ouders rond het minimumloon er het minst op vooruit te laten gaan. Volgens haar verdienen ze juist steun om werk en zorg te kunnen combineren. Tot besluit vroeg Strik welke toekomst het kabinet voor de EU ziet. Aan de premier vroeg ze hoe hij als een van de langstzittende leiders zijn krediet gaat inzetten om cohesie en solidariteit binnen de EU te versterken.
Senator Kuiper (ChristenUnie) wees op het advies van de Raad van State bij de begroting. Daarin stelt zij het brede welvaartsbegrip centraal. De Raad van State stelt de vraag of onze samenleving sterk genoeg is om onze welvaart ook in de toekomst te verzekeren. Daarom vroeg Kuiper hoe het kabinet bezig is de internationale opdracht om de duurzame ontwikkelingsdoelen te implementeren. De ChristenUnie-senator vroeg vervolgens de aandacht van het kabinet voor de gebrekkige handhaving van wetten en regels. Kuiper stelde dat de ondermijning van de rechtsstaat en de openbare orde ook het vertrouwen in het politieke systeem ondermijnen. Volgens de ChristenUnie is de overheid er om veiligheid en openbare orde te handhaven.
PvdD-senator Koffeman is van mening dat de menselijke neiging onze eigen groep een buitengewoon belang toe te kennen ervoor zorgt dat de korte termijnbelangen van de mens prevaleren boven al het andere. De mens heeft en verwoestende invloed op de rest van het leven, met geld als grootste drijfveer, aldus Koffeman. Hij vroeg daarom wat je aan geld hebt als de ijskap smelt. Volgens de senator van de Partij voor de Dieren weten we dat met de Urgenda-uitspraak het kabinet alle zeilen zal moeten bijzetten om de klimaatdoelstellingen te halen. Koffeman zei dat het kabinet het verkeerde voorbeeld geeft door in hoger beroep te gaan tegen deze uitspraak. Volgens de PvdD zouden met name partijen die zeggen aan de kant van de boeren te staan ervoor moeten kiezen die boeren perspectief te bieden. Hij vroeg aan de minister-president wanneer brandpreventie verplicht wordt in stallen. Tot slot vroeg hij of de premier bereid is de koninklijke weg te volgen en het kroondomein open te stellen in lijn met de wens van de Tweede Kamer.
Senator Schalk (SGP) ging in verder in op het breed welvaartsbegrip. In de samenleving lijkt het te draaien om het eigen perspectief, voor zelfontplooiing, voor zelfontwikkeling, aldus Schalk. Volgens de SGP-fractie zou de regering juist hier moeten inzetten op participatie, niet vanuit betaald werk, maar in het kader van een breed welvaartsbegrip. Schalk vroeg de premier of het mogelijk is om waarde toe te kennen aan mantelzorg, of aan zorg in het gezin. De SGP-senator wees op het belang dat wordt gehecht aan gelijke behandeling. Daarom wilde hij weten wanneer de eenverdieners aan de beurt zijn. Ook vroeg Schalk waarom het kabinet niet heeft gekozen voor aflossen van de staatsschuld nu de dividendbelasting gehandhaafd blijft. Ook vroeg hij de minister-president te reageren op zijn zorgen over het beëindigen van het voltooide leven en de recidive bij abortussen. Aan dat probleem zou gewerkt worden, aldus Schalk. Hij wilde weten of de minister-president kan aangeven of er al stappen zijn ondernomen en wat het effect daarvan is.
Senator Nagel (50PLUS) vond het terecht dat werkenden profiteren van de toegenomen welvaart, maar het minstens zo gerechtvaardigd dat gepensioneerden naast de elk jaar verder oplopende gemiste indexatie in die welvaart delen en zeker niet in hun pensioenen gekort gaan worden. Nagel vroeg het kabinet wat zij gaat doen om het verschil met de werkenden de komende jaren niet groter te laten worden en om de koopkracht van de gepensioneerden te repareren. Hij wees ook op de initiatiefwet die 50PLUS-Tweede Kamerlid Van Rooijen ingediend heeft om onnodige pensioenkortingen te voorkomen. Ook vroeg de 50PLUS-senator ervoor te zorgen dat AOW'ers, die geen 8% vakantiegeld krijgen, volgend jaar mei niet benadeeld maar schadeloos gesteld worden. Nagel hoopte op een toezegging van het kabinet.
OSF-senator Ten Hoeve ging door op de discussie over het vestigingsklimaat. Hij vroeg of dit niet nog meer vraag oplevert naar werknemers die er niet zijn, het aantrekken van werknemers van buiten en nog meer vraag naar huizen die er niet zijn. Ten Hoeve stelde voor in plaats daarvan de winstbelasting niet extra te verlagen en dat geld aan nuttige dingen te besteden of het niet uitgeven en zo het houdbaarheidssaldo verbeteren en de staatsschuld verlagen. Ten Hoeve sprak zijn zorgen uit over de manier waarin China wordt omgegaan met Tibet en Oost-Turkestan en ook de positie van de bevolking in Noord-Kosovo gaat. Hij vroeg de minister-president om een reactie. Ten Hoeve bepleitte een landbouw die maximaal bijdraagt aan de gezondheid van ons eigen land en bodem, in plaats van een landbouw die maximaal exporteert. Volgens de OSF lijkt vertrouwen op goede bedoelingen of afspraken mooi, maar garandeert minder succes dan overheidsmaatregelen. Zonder verplichtingen tot omschakeling lijkt het niet mogelijk om het gebruik van Gronings aardgas te verminderen, aldus Ten Hoeve.
Beantwoording minister-president Rutte
In antwoord op de opmerkingen en vragen van de senatoren zei premier Rutte dat het kabinet in alles tegelijk investeert, maar dat bedrijven naar Nederland worden gehaald omdat wij geen grote bevolkingsgroei meer kennen. Het kabinet komt binnenkort met het Wetsvoorstel arbeidsmarkt in balans om de arbeidsmarkt te moderniseren: vast minder vast, flex minder flex, en aanpassing van de transitievergoeding. Volgens Rutte is het de tijd er niet naar om een soort van Akkoord van Wassenaar te sluiten. Het kabinet kiest daarom voor deelakkoorden.
In antwoord op senator Schalk zei de premier dat volgens de koopkrachtplaatjes voor dit jaar eenverdieners gelijk zijn getrokken met tweeverdieners. Op de vraag van Nagel zei hij dat in 2019 97% van de gepensioneerden er op vooruit zal gaan. Ten aanzien van de meetbare doelstelling om arme kinderen te helpen, een vraag van senator Brinkman, antwoordde Rutte dat staatssecretaris Van Ark hiermee bezig is. Het concrete doel van het kabinet is om dit aantal te verlagen.
Rutte is het met de Kamer eens dat maatregelen om de klimaatdoelstellingen te realiseren uiteindelijk moeten gebeuren met een breed draagvlak. Wat betreft Europese samenwerking rond migratie stelde de minister-president dat de soevereiniteit van lidstaten voorop moet staan, maar dat het kabinet wel verantwoordelijkheid neemt. In antwoord op de vraag van senator Faber zei Rutte dat het Verdrag van Marrakesh geen juridisch bindend document is, en dat het in lijn is met het migratiebeleid van dit kabinet.
Naar aanleiding van de vraag van senator Kuiper, antwoordde de premier dat de ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's) structureel worden meegenomen. Nederland loopt voorop in de wereld waar het gaat om coherentie van beleid waarin de SDG's worden meegenomen, aldus Rutte. Met betrekking tot de vraag van senator Ten Hoeve zei hij dat Nederland de schending van de collectieve rechten aan de orde zal blijven stellen. Dat heeft de premier ook gedaan bij het recente bezoek van de Chinese premier aan Nederland.
In antwoord op de zorgen van veel senatoren over de bijstandsfraude zei de minister-president dat minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid bezig is met een intensief plan van aanpak bijstandsfraude. Volgens Rutte houden we in Nederland onze rechtsstaat goed overeind en bestaat er volstrekte duidelijkheid welke normen en waarden wij in onze samenleving hanteren.
De premier liet weten dat zorgverzekeraars snappen dat ze moeten bijdragen aan stelsel om het goed te houden. In antwoord op de vraag van Schalk over de interpretatie van een breed welvaartsbegrip zei Rutte dat mantelzorgers en vrijwilligers van onschatbare waarde zijn voor de samenleving. Het past volgens hem niet om daar financiële vergoeding tegenover te stellen, hoe sympathiek hij de gedachte ook vindt. Wat betreft abortus zet het kabinet in op preventie en ondersteuning bij (onbedoelde) tienerzwangerschap.
Over de schadeafhandeling en het herstel in Groningen zei de premier in antwoord op senator Engels dat er in totaal 1,15 miljard euro beschikbaar is, mogelijk aangevuld met cofinanciering door andere publieke en private partijen. Het vertrouwen heeft een enorme deuk opgelopen. Rutte en minister Wiebes zijn zich daarvan zeer bewust. Daarom is hun ambitie om het probleem van de schade en het herstel eerst op te lossen, omdat het vertrouwen zo snel niet is hersteld.
Wat betreft de woningmarkt zei de minister-president dat er allereerst meer woningen moeten worden gebouwd en dat de betaalbaarheid moet worden vergroot. Daarvoor neemt het kabinet maatregelen door versnelling van de bouw te steunen en het middenhuursegment te vergroten.
In antwoord op de vraag van senator Engels over de stand van de democratie, verwees Rutte naar de staatscommissie die eind dit jaar met het eindrapport komt. Tot die tijd onthoudt het kabinet zich van inhoudelijke oordelen.
Over het kroondomein (vraag van senator Koffeman) zei de premier dat het niet zo is dat als de Tweede Kamer zegt dat het openbaar belang is dat dat zo is. Dat bepaalt de minister-president vanwege de ministeriele verantwoordelijkheid. Op de andere vraag van Koffeman, de brandveilige stallen, zei hij dat het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit momenteel onderzoek doet en er binnenkort vervolgstappen komen.
De opmerking van senator Faber over het NGO-netwerk dat niet langer gesubsidieerd zou moeten worden, zei Rutte dat dat 'Orbanisering' van de Nederlandse politiek is waar hij tegen is. Met betrekking tot Servië en Kosovo (vraag van senator Ten Hoeve) heeft Rutte heeft gesproken met de Kosovaren. Volgende de premier is het aan de partijen om tot een oplossing te komen. Maar hij heeft niet gezegd tegen een afscheiding te zijn.
Deel dit item: