Dinsdag 9 juli 2019 debatteerde de Eerste Kamer op de laatste vergaderdag voor het zomerreces met staatssecretaris Van Ark van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) over het wetsvoorstel Verhoging inkomensgrens kindgebonden budget voor paren. Dezelfde dag nog stemde de Kamer over het voorstel. Het wetsvoorstel werd unaniem aanvaard, mede dankzij de toezegging van de staatssecretaris aan het eind van het debat om publicatie van de wet en inwerkingtreding na behandeling van de reparatiewet te doen plaatsvinden.
Tijdens het debat bleek er al ruime steun te zijn voor het verhogen van de inkomensgrens voor het kindgebonden budget voor paren. Eerdere onvrede van onder andere de fracties van PvdA en SP was door de staatssecretaris weggenomen door middel van een brief die zij de dag voor het debat aan de Kamer stuurde, waarin het kabinet terugkwam op een eerder standpunt om het budget niet te indexeren. Deze wijziging leidde tot een discussie of het wetsvoorstel niet zou moeten worden aangehouden tot er een reparatiewet voorligt.
Daarnaast spitste het debat zich toe op een fout van de Belastingdienst waardoor gezinnen die in aanmerking kwamen voor het kindgebonden budget sinds 2012 geen toelage hadden gekregen. Daarover hadden de staatssecretarissen van SZW en Financiën de Kamer eerder al geïnformeerd. De Leden vroegen de staatssecretaris toe te zeggen dat door de aangekondigde hersteloperatie niet opnieuw gezinnen gedupeerd zouden raken.
Vanwege deze vragen van de Kamer volgde later op de dag een derde en vierde termijn waarin de Kamer met de staatssecretaris verder sprak, naar aanleiding van een nieuwe brief op verzoek van de Kamer, over de noodzaak van de inwerkingtreding van de wet voor 1 september 2019. Uiteindelijk kon de gehele Kamer instemmen met de toezegging van de staatssecretaris om publicatie van de wet en inwerkingtreding na behandeling van de reparatiewet te doen plaatsvinden.
Impressie van het debat
Stelselherziening
Senator Sent (PvdA) opende het debat en zei dat als de verhoging van de inkomensgrens het enige voorstel was, het op de 'warme steun van de PvdA had kunnen rekenen'. Omdat er in eerste instantie geen sprake van indexering kon zijn volgens het kabinet, was dit debat nodig, aldus senator Sent. Daarbij kwam de fout van de Belastingdienst. De PvdA-senator stelde blij verrast te zijn met de brief van 8 juli jl., maar vroeg de staatssecretaris wel waarom de brief zo laat kwam. Ook hoopte Sent op een herziening van het gehele toeslagenstelsel. Die blijft nu achterwege. Terugbetalen van te veel ontvangen van toeslagen leidt tot schulden, stelde Sent. Zij wilde weten op welke wijze de staatssecretaris voornemens is herziening van het stelsel onderdeel te maken van de schuldenaanpak. De PvdA-senator pleitte ervoor de uitvoerbaarheid niet alleen voor de belastingdienst maar ook voor de burgers te verbeteren.
Terugwerkende kracht
VVD-senator De Bruijn-Wezeman is verheugd dat het kabinet met onder meer dit wetsvoorstel de middeninkomens wil steunen, de groep die meer onder druk staat dan andere. Met betrekking tot de ontwerpfout in het systeem bij belastingdienst, vroeg senator De Bruijn of deze nu met terugwerkende kracht wordt hersteld. Ook wilde zij weten in hoeverre de staatssecretaris er vertrouwen in heeft dat de hersteloperatie vlekkeloos gaat verlopen. Of is de uitvoering toch complexer dan op papier wordt voorgesteld, aldus de VVD-senator. Omdat actuele gegevens van ouders ontbreken, worden zij per brief benaderd. De Bruijn vroeg of dit eenmalig is. Zij vroeg de staatssecretaris waarom dit niet jaarlijks kan worden herhaald. De Bruijn: "Daarmee is er beter toezicht op uitvoering van de wet."
Geen negatieve effect nabetaling
Senator Van Gurp (GroenLinks) sloot zich aan bij het pleidooi van Sent voor een brede aanpak van de schuldenproblematiek. De GroenLinks-fractie is blij met de brief van 8 juli. Van Gurp wilde van de staatssecretaris wel de toezegging dat het uitgesloten is dat mensen die door het teruggestorte bedrag boven de vermogensgrens voor andere toeslagen uitkomen, zoals bijstandsuitkeringen en huurtoeslag. "Die worden dan op een uiterst curieuze manier getroffen. Dat kan niet de bedoeling zijn, " aldus Van Gurp. Toen de staatssecretaris dat in eerste instantie niet wilde doen, diende hij een motie in waarin de regering wordt opgedragen ervoor te zorgen dat de nabetaling geen negatief effect zal hebben. Vervolgens zegde de staatssecretaris toe met een brief te komen waarin ze hierop beloofde in te gaan. Daarop besloot Van Gurp de motie aan te houden.
Visie op toeslagenstelsel
ChristenUnie-senator Ester die ook namens de SGP sprak, zei dat beide fracties blij zijn dat het drempelbedrag is verhoogd en het grootste effect zichtbaar is bij de middeninkomens. Ester: "Wij constateren met enige tevredenheid dat de marginale druk verkleind wordt." Deze warme gevoelens werden volgens Ester fors getemperd door de brief van de staatssecretarissen Van Ark (SZW) en Snel (Financiën) over de ontwerpfout bij de belastingdienst. Hij vroeg welke veiligheidsprocedures zijn ingebouwd om herhaling te voorkomen. Verder vroeg Ester aan de staatssecretaris of zij wilde reflecteren op de lappendeken van toeslagen die alleen al vanwege de complexe aard in de uitvoering problemen kunnen geven. De ChristenUnie-senator wilde dat Van Ark zou toezeggen met een verkennend visie-document hierover te komen. Tot besluit zei Ester verheugd te zijn dat middeninkomens meer financiële armslag krijgen omdat van eenmalig indexeren niet langer sprake is.
Koninklijke weg
Senator Kox (SP) zei blij te zijn met de aankondiging van een novelle. Wel vond hij het vreemd dat dat op het allerlaatste moment gebeurde. Volgens Kox moet "iets dat zo'n rommeltje is geworden, hersteld worden." Hij vroeg de staatssecretaris zo snel mogelijk een voorstel in te dienen bij de Tweede Kamer waarin staat dat de indexering toch door moet gaan. Vervolgens kunnen beide Kamers dat in september afhandelen. Hij noemde dit de 'koninklijke weg'. Hij deed een beroep op de Kamer om te hechten aan de afspraken die normaal gelden ten aanzien van een novelle. Kox besloot met enkele woorden over de fout bij de Belastingdienst: "Dit is geen toeval. De belastingdienst blundert aan de lopende band." Volgens de SP-senator is het fout gegaan op het moment van de 'belastingophalingsdienst' een 'belastinguitkeringsdienst' werd gemaakt.
Twijfel bij uitvoering terugbetaling
De CDA-fractie is blij met dit wetsvoorstel, aldus senator Oomen-Ruijten. Het CDA vraagt al jaren aandacht voor steun voor samenlevingsverbanden met kinderen, aldus Oomen. De CDA-senator: "Normaal gezien zouden we zeggen 'ga aan de slag', maar dat is in dit geval niet zo makkelijk gezien de fout bij de Belastingdienst." Zij vroeg de staatssecretaris uit te leggen waarom het uitkeren van de toeslag wel geregeld is voor de inkomenstoets, maar niet voor de vermogenstoets. Oomen zei twijfels te hebben of de terugbetaling wel zo voorspoedig zal verlopen als de staatssecretaris heeft voorgeschoteld. De CDA-fracties is blij met de aangekondigde novelle. Zij vroeg de minister of het nodig is de wet nu goed te keuren of dat er gewacht kan worden op de novelle. Oomen zelf wilde liever geen tijd verliezen.
Zorgen over uitvoeringsorganisaties
D66-senator Moonen noemde de verhoging van de inkomensgrens 'rechtmatig'. Haar fractie is blij met de novelle over de indexering. Moonen maakte zich wel zorgen over de uitvoerbaarheid van het wetsvoorstel. "De SVB, het UWV en de Belastingdienst hebben een grote rol in deze uitvoering maar we zien dat zij bij bestaande uitvoering al veel fouten maken," aldus Moonen. Ze vroeg de staatssecretaris of er voorstellen zijn gedaan voor vereenvoudiging van het stelsel naar aanleiding van de recente beleidsdoorlichting.
Beantwoording staatssecretaris
Volgens staatssecretaris Van Ark van Sociale Zaken en Werkgelegenheid was de aanleiding voor wetsvoorstel dat mensen economische voorspoed gaan merken in hun portemonnee, met name gezinnen met kinderen. Daarom heeft het kabinet 500 miljoen euro extra hiervoor gereserveerd met ingang van 1 januari 2020. Veel mensen zullen dit in financieel opzicht gaan merken, aldus Van Ark. Ouders die nu reeds kindgebonden budget ontvangen, hoeven niets te doen. Ook niet ouders die al andere toeslagen ontvangen, zij zullen dit ook automatisch ontvangen. De ouders die nog geen toeslag ontvangen maar wel recht hebben en dus niet bekend bij de Belastingdienst, worden actief benaderd. Van Ark zegde toe de uitvoering goed te volgen.
Staatssecretaris Van Ark was het met senator Moonen eens dat meerdere uitvoerders voor grote uitdagingen staan. Daarom komt het kabinet in 2020 met een probleemanalyse en een bijbehorend scenario voor oplossingen, kondigde de staatssecretaris aan. Staatssecretaris Snel (Financiën) en zij betreuren de fout. De Belastingdienst zorgt voor hersteloperatie, aldus Van Ark. Volgens haar staat deze omissie uit het verleden los van dit wetsvoorstel.
Met betrekking tot de vragen van de senatoren over een bredere visie verwees Van Ark naar het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) over het toeslagenstelsel dat eind 2019 wordt verwacht. Het verzoek van senator Kox om met de verdere behandeling van het wetsvoorstel te wachten tot de reparatiewet er is, wees de staatssecretaris af omdat volgens haar aanvaarding van de wet uiterlijk per 1 september nodig is om te kunnen garanderen dat de wet in verband met alle voorbereidende werkzaamheden door de Belastingdienst in werking kan treden per 1 januari 2020.
De Kamer was hierdoor nog niet overtuigd en vroeg de staatssecretaris om dezelfde dag nog in een brief de noodzaak voor snelle aanvaarding van het wetsvoorstel. De gevraagde brief volgde later die middag. Daarop zette de Kamer het debat voort in een derde en vierde termijn. Uiteindelijk kon de Kamer instemmen met het voorstel - op voorzet van senator Kox - om publicatie van de wet en inwerkingtreding na behandeling van de reparatiewet te doen plaatsvinden.
Over het wetsvoorstel
Dit voorstel wijzigt de Wet op het kindgebonden budget en is een uitvloeisel van het regeerakkoord van het kabinet-Rutte III waarin is vastgelegd dat paren met kinderen extra ondersteund zullen worden. Het kindgebonden budget is een inkomensafhankelijke tegemoetkoming voor de kosten van kinderen, bedoeld om gezinnen met lage- en middeninkomens te ondersteunen. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt naar huishoudtype. Alleenstaande ouders krijgen een hoger kindgebonden budget dan paren, omdat zij aanspraak kunnen maken op een verhoging van het budget, de alleenstaande-ouderkop.
Om werkende ouders met middeninkomens verder te ondersteunen, stelt de regering voor om het punt waarop de inkomensafhankelijke afbouw van het kindgebonden budget begint voor paren te verhogen met € 16.500,-. Deze verhoging geldt alleen voor paren omdat alleenstaanden, ook die met middeninkomens, al een hoger kindgebonden budget ontvangen. Voor alleenstaanden blijft het punt waarop de inkomensafhankelijke afbouw van het kindgebonden budget begint rond het wettelijk minimumloon liggen. Paren met een gezamenlijk toetsingsinkomen tussen de huidige afbouwgrens en circa € 75.000,- krijgen door de verhoging een hoger kindgebonden budget of komen voor het eerst in aanmerking voor een kindgebonden budget. Dit betekent dat er in totaal bijna 500 miljoen euro extra aan kindgebonden budget bijkomt.
Deel dit item: