De Eerste Kamer debatteerde dinsdagmiddag 21 april over twee vanwege de coronacrisis door de regering ingediende incidentele supplementoire begrotingen. Minister Koolmees en staatssecretaris Van Ark verdedigden een suppletoire begroting voor 2020 van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), staatssecretaris Vijlbrief een van het ministerie van Financiën voor 2020. De Kamer stemde diezelfde avond met algemene stemmen in met beide aanvullende begrotingen. Over twee door senator Van Rooijen (50PLUS) ingediende moties bij de suppletoire begroting van SZW wordt tijdens de eerstvolgende plenaire vergadering van de Kamer gestemd. Hetzelfde geldt voor de motie die senator Otten indiende bij de suppletoire begroting van FIN.
De suppletoire begroting voor SZW betrof een aantal aanpassingen van de noodmaatregelen die in het noodpakket banen en economie zijn genomen vanwege de uitbraak van het coronavirus. De suppletoire begroting voor Financiën betrof de crisismaatregel in verband met het herverzekeren van leverancierskredieten, een nieuwe garantie van de Staat als maatregel in de coronacrisis om te voorkomen dat de kortlopende kredietverlening in de private verzekeringssector stilvalt.
Impressie debat suppletoire begroting 2020 SZW
GroenLinks-senator Van Gurp sprak zijn respect uit voor de snelle en resolute wijze van aanpakken door het kabinet. Hij stelde wel dat heldere voorwaarden moeten worden verbonden aan overheidssteun: "Het gaat om heel veel geld dat door belastingbetaler moet worden opgebracht. De overheid wil bedrijven helpen voor de toekomst, maar dat moet wel onder voorwaarden gebeuren." Bij een verlenging van de noodmaatregelen zal de GroenLinks-fractie kritisch beoordelen of bedrijven voldoen aan voorwaarden van duurzaamheid, geen belastingontwijking en geen hoge bonussen.
Senator Sent (PvdA) vulde de voorwaarden van Van Gurp aan met een verplichte bijdrage van de aandeelhouders. Ze vroeg minister Koolmees waarom hij dergelijke voorwaarden niet met terugwerkende kracht wil instellen. Senator Sent wees op buitenwettelijke normen die aansluiten bij de geest van de wet: "Wat mijn fractie betreft, zijn dit regels en voorwaarden die voldoen aan de geest van de wet." Ten aanzien van de evaluatie van het gebruik van de regelingen, vroeg Sent de minister op welke termijn en met welke regelmaat de Eerste Kamer zal worden geïnformeerd.
50PLUS-senator Van Rooijen sloot zich bij Van Gurp en Sent aan ten aanzien van de voorwaarden voor toekennen van de regelingen. Hij vroeg of de minister bereid is na een evaluatie te komen tot aangepaste regelingen en aangepaste voorwaarden. Het gaat volgens hem ook om het behouden van onmisbare politieke draagvlak. Van Rooijen vroeg specifiek aandacht voor de duur van de WW: "De minister wijst het verlengen van de WW-duur met drie maanden af, maar ik vraag hem dit nogmaals te overwegen." Hij diende hierover ook een motie in. Tot slot vroeg Van Rooijen om AOW-gerechtigde zelfstandige ondernemers toegang te verlenen tot de zogenoemde Tozo-regeling en tot het leningdeel van de Tozo-regeling (Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers). Ook hierover diende Van Rooijen een motie in.
Senator Kox (SP) sprak zijn waardering uit voor deze regering in crisistijd. De bijnaam van de Eerste Kamer indachtig noemde hij het 'lastig reflecteren als je niet over alle informatie beschikt.' Kox stelde vast dat fouten zijn ingecalculeerd bij de noodmaatregelen en de SP billijkt dat. Maar dat betekent volgens de SP-senator niet dat zijn fractie niet alert is als de generieke maatregelen op een andere manier dan bedoeld worden gebruikt. Kox vroeg daarnaast aandacht voor de voedselbanken die een belangrijke rol spelen in de crisis. Hij vroeg de minister om een garantie dat de voedselbanken meer financiële ruimte krijgen, zonder bureaucratische rompslomp, als blijkt dat meer mensen hier meer een beroep op moeten doen.
Minister Koolmees antwoordde de Kamer dat geen enkel pakket de effecten van de crisis helemaal kan wegnemen: "Er zijn praktische grenzen aan wat de overheid vermag." Bij verlenging van de noodmaatregelen kunnen de voorwaarden worden gewijzigd, maar met terugwerkende kracht aanvullende voorwaarden stellen is volgens hem niet aan de orde. Er is een keus gemaakt voor generiek handelen, omdat de salarissen in maart en april moesten worden betaald. De uitvoerbaarheid van de regeling stond voorop. Koolmees zegde toe dat eind april een eerste overzicht wordt gegeven van het gebruik van de regelingen. De minister toonde zich vanuit het oogpunt van uitvoerbaarheid en rechtvaardigheid geen voorstander is van het verlengen van de WW-duur. Hij ontraadde de motie van senator Van Rooijen voor verlenging van de WW-duur.
Staatssecretaris Van Ark ging in haar beantwoording in op de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo). Volgens Van Ark kan de vermogenstoets niet buiten werking worden gesteld omwille van de uitvoerbaarheid, en kunnen AOW-gerechtigde zelfstandige ondernemers geen aanspraak maken op de regeling. Over de voedselbanken was zij het met senator Kox eens dat die maatschappelijk waardevol zijn, ook omdat ze kunnen opereren zoals ze doen. De staatssecretaris ontraadde de motie van senator Van Rooijen om AOW-gerechtigde zelfstandige ondernemers toegang tot de Tozo te geven.
Impressie van het debat over de suppletoire begroting FIN
Senator Vendrik (GroenLinks) sprak zijn steun uit voor de keuze van het kabinet om een volledige overheidsgarantie af te geven op dit type verzekeringen. Het nu voorziene saldo wordt begroot op 1 miljard euro. Vendrik begrijpt dat de ramingen meer dan gebruikelijk onzeker zijn. Volgens de GroenLinks-senator moet de rekening bij de sector zelf worden gelegd, al lijkt de staatssecretaris de boot af te houden, aldus Vendrik. Hij vroeg duidelijkheid over welke uitgangspunten het kabinet zal hanteren: "Het vraagstuk 'wie betaalt de crisis' is van groot belang." Het kabinet heeft er voor gekozen maatregelen ruim en ruimhartig toe te passen. Maar nu de tijdelijkheid langer gaat duren en verlengd moeten worden, dan is aan de orde welke voorwaarden worden gesteld. De komende tijd moet het kabinet duidelijk maken hoe zij verder gaat in de komende maanden. Wat nu liquiditeitssteun heet, wordt onvermijdelijk in delen van de markt solvabiliteitssteun, aldus Vendrik.
SP-senator Van Apeldoorn heeft eveneens geen twijfel over doel van het wetsvoorstel omdat veel bedrijven afhankelijk zijn van kredieten. De SP-fractie is het ook niet oneens met het gekozen middel. De twijfel van Van Apeldoorn betreft de manier waarop het gebeurt: de rekening neerleggen bij de belastingbetaler: "Uiteraard steunen wij het doel van zoveel mogelijk werkgelegenheid te behouden. Er is hier echter sprake van publieke lasten, terwijl eerder de baten privaat waren." Hij vroeg de staatssecretaris waarom hij het niet redelijk vindt om de uiteindelijke rekening bij de private sector neer te leggen. Volgens Van Apeldoorn is het toch niet te veel gevraagd om hen dat in een later stadium terug te laten betalen. Tot slot vroeg de SP-senator of de staatssecretaris bij de evaluatie ook de positie van verzekeraars in het algemeen betrekt.
Senator Sent (PvdA) vroeg de staatssecretaris als eerste een toezegging om sop de kortst mogelijke termijn een beschouwing naar de Kamer te sturen over de publiek-private lastenverdeling en niet pas in het najaar. Verder wilde Sent weten wat de totale omvang van de garantstelling is, wanneer de checks voltooid zijn en de staatssecretaris de Kamer kan informeren. Tot slot, vroeg de PvdA-senator naar de fiscale prikkels aangaande het financieren van ondernemingen met vreemd vermogen en eigen vermogen, en de asymmetrie die daarin zit. Er is een Adviescommissie belastingheffing van multinationals die daarover advies heeft uitgebracht. De PvdA-senator: "In de antwoorden op onze vragen lees ik dat het kabinet voornemens is voor de zomer daarop te reageren. Kan de staatssecretaris ook daarover onze Kamer op de kortst mogelijke termijn informeren?"
Senator Otten (Fractie-Otten) is eveneens 'verheugd' met de maatregel: "Voorkomen moet worden dat leveranciers vooruitbetaling gaan vragen." Hij sprak wel zijn zorgen uit over het ontbreken van een exit-strategie. Volgens Otten is het kabinet alleen bezig met lapmiddelen. Hij pleitte ervoor te voorkomen dat het middel niet erger wordt dan de kwaal. Er is een helikopterview nodig om verzekering voor hele Nederlandse economie af te sluiten, aldus Otten. Hij stelde een groot voorstander van spaarzaamheid te zijn 'maar gezien de huidige situatie moeten we ons verzekeren voor 100 miljard' is zijn oproep aan het kabinet. Het zijn uitzonderlijke tijden en er komt nog een heleboel op ons af, volgens Otten. Daarom is een groter perspectief nodig, besloot hij zijn betoog. Otten diende tevens een motie in waarin de regering wordt verzocht de mogelijkheden te onderzoeken om tot een vorm van schuldtransitie te komen.
Staatssecretaris Vijlbrief van Financiën greep het debat aan om uit te leggen wat het kabinet doet. Leverancierskrediet is lastig te begrijpen, aldus Vijlbrief: "We worden getroffen door een enorme schok door marktfalen dat er normaal gesproken niet is." Het tweede probleem dat zich voordoet is dat de verzekeraar niet meer weet wat een goede winkel en goede leverancier is. Dan trekt verzekeraar zich terug van de markt en komt de economie piepend en krakend tot stilstand.
Volgens Vijlbrief moest het kabinet daarom ingrijpen. Het gaat om 12000 leveranciers en heel veel banen: "Het gaat niet om het redden van verzekeraars, maar om het redden van de banen van velen. De overheid kon niet anders dan heel erg stevig in te grijpen. Het kabinet wacht nu op een akkoord van de Europese Commissie. Vijlbrief verwacht dat binnen enkele weken. Hij zal dan een uitgebreid overzicht van de regeling naar de Kamer sturen.
Verder werkt het kabinet aan een kader voor steun aan ondernemingen in het algemeen. Het betreft een breder steunkader, met daarin ook welke voorwaarden worden gesteld bij steun. Een brief hierover wordt binnenkort aan de Kamer gestuurd. Met betrekking tot het risico voor de verzekeraars en de vraag van Sent, en ook senator Vendrik, om daar eerder dan het najaar over te berichten, zei Vijlbrief dat daarvoor een goede analyse van de verzekeraarsmarkt nodig is. Daar heeft hij tijd nodig.
Vijlbrief zei te verwachten dat als er vervolg op het noodpakket komt, dat toekenning op basis van voorwaarden zal zijn. Hij zegde toe dit met de overige leden van het kabinet te bespreken tijdens de ministerraad. Op vraag van Vendrik of hij daarover uiterlijk dinsdag 28 april 2020 de Kamer informeert, zegde Vijlbrief toe dit te doen. Aan Otten zegde de staatssecretaris toe dat hij gaat kijken naar het Nederlandse fiscale stelsel dat grote particuliere schulden tot stand doet komen en in stand houdt.
Ten aanzien van de motie van senator Otten, antwoordde Vijlbrief dat Otten "bediend wordt door de situatie: de staatsschuld loopt in een noodtreinvaart op." Hij ontraadde de motie omdat het kabinet niet van plan is over te gaan tot een bail out van private schulden.
Deel dit item: