Verslag van de vergadering van 10 november 2020 (2020/2021 nr. 9)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 13.54 uur
De heer Van Gurp i (GroenLinks):
Voorzitter, dank u wel. De coronacrisis en de manier waarop we daarop reageren, hebben enorme maatschappelijke en economische gevolgen. Dat gaat nog veel verder dan wij op dit moment kunnen overzien. In onze ogen zouden wij daar veel vaker en grondiger met elkaar over moeten praten. In het kabinet gebeurt dat regelmatig. Als mijn bronnen zich niet vergissen, gebeurt dat af en toe stevig. Dan knallen de deuren zo hard dat ze bij ons in Tilburg te horen zijn. Dat vind ik een compliment waard. Je mag daar niet alleen over botsen, je móet hier zelfs flink over botsen en flink over spreken met elkaar. Ik zou ons toewensen dat wij dat debat ook publiekelijk wat meer met elkaar zouden voeren. Dat debat gaan we nu niet voeren, maar ik wil dat wel graag gezegd hebben.
Vandaag hebben we het "slechts" over het steunpakket banen en economie. Voor dat steunpakket wil ik graag mijn grote waardering uitspreken aan het kabinet. Die waardering geldt het hele kabinet voor de inzet en het tempo waarin een behoorlijk goed functionerend systeem uit de grond is gestampt. Mijn complimenten gelden deze minister in het bijzonder. De staatssecretaris ken ik nog niet zo goed, maar laat ik die uit coulance meenemen in het compliment aan de minister.
Dat neemt niet weg dat er natuurlijk nog wel het een en ander te bespreken is. Juist als de basis gelegd is, moeten we weer vooruitkijken. Ik heb drie punten. Twee daarvan zijn al door de heer Kox aangehaald. Het eerste is de voorgenomen afschaling van de NOW. Het tweede is een versterkte inzet op banen en inkomen. Bij het derde gaat de blik iets verder vooruit. Zetten we nou in op terugkeer van hetzelfde of versnellen we naar een transitie naar een veel duurzamer model?
Ik begin met de NOW. Daar ga ik kort over zijn, omdat ik me grotendeels aansluit bij wat de SP daarover gezegd heeft. Er is per 1 januari een afschaling voorzien. Toen deze regel ontworpen is, leek dat misschien ook wel logisch. Men dacht: dan zijn we misschien wel over de bult heen en kan het allemaal weer gaan draaien. We zien nu dat dat niet zo is. We zitten in een tweede golf. Dan kunnen die cijfers, gelukkig, misschien wel weer wat gunstiger zijn, maar dat neemt niet weg dat de economische effecten daarvan nog lang doorijlen. We hoeven ook niet blind te zijn voor een derde golf. Die zou er zomaar in de winter weer aan kunnen komen. Kortom, is het nou wel verstandig om die NOW af te schalen vanaf 1 januari? Wat ons betreft is de vraag stellen hem beantwoorden. Maar veel belangrijker dan ons antwoord is het antwoord van de minister.
Dat brengt mij op het tweede punt. Kunnen we niet veel offensiever inzetten op het bieden van bestaanszekerheid aan mensen die door de crisis getroffen worden of getroffen gaan worden? Bestaanszekerheid betekent zekerheid van inkomen en dat natuurlijk bij voorkeur door middel van betaald werk. We doen al veel om banen te behouden, maar dat zijn natuurlijk heel generieke maatregelen en we zien dat die hier en daar werken, maar hier en daar ook niet werken. De samenleving is gelukkig altijd de overheid vooruit. Zo hoort het ook. In den lande zien we prachtige initiatieven ontstaan waarin mensen die tijdelijk zonder werk zitten gematcht worden met sectoren die al dan niet tijdelijk mensen tekortkomen. Ik kom uit Tilburg. Ik kom eigenlijk uit Breda. Ik zie in Breda met buitengewoon veel genoegen hoe Surplus Welzijn en Zorg met de horeca deals maakt. Ik weet dat het kabinet dit ook steunt. Dat kwam ik ook tegen. Maar ontwikkelt u zulke dingen ook? Is de overheid in de lead? Graag wat reflecties daarop in eerste termijn. Ik denk namelijk dat we dat soort dingen nodig hebben en dat we zo misschien wel tienduizenden banen kunnen scheppen. Waar tijdelijke banen niet voor iedereen in het verschiet liggen, is een garantie op voldoende inkomen nodig. Een hoop mensen kunnen terugvallen op WW of mogelijk op bijstand, maar een hoop mensen kunnen daar ook niet op terugvallen of vallen inmiddels, na een halfjaar WW, verder terug. Daar hebben we een pakket voor opgetuigd en dat pakket zou wel een beetje aangekleed mogen worden.
Kortheidshalve noem ik drie punten. Die zijn alle drie al eerder in politiek debat geweest. Wij zijn buitengewoon blij dat de Tweede Kamer op initiatief van mijn partijgenoot Paul Smeulders heeft uitgesproken dat de mogelijkheden voor jongeren onder de 27 jaar in de bijstand verruimd worden. Dat is een goede stap, denk ik. Het tweede punt is een partnertoets in de Tozo. Ik verwijs daarvoor naar wat de SP daarover gezegd heeft. De partnertoets zou wat ons betreft afgeschaft moeten worden of niet ingevoerd moeten worden. Het derde punt is een vraag waar met name de heer Van Rooijen in deze Kamer vaak over heeft gesproken. Zijn er geen mogelijkheden om het WW-regime te verlengen? Dat zijn allemaal varianten op één thema: zorg dat mensen niet individueel door de bodem zakken. Iedereen moet individueel op z'n minst een inkomen op voldoende niveau hebben tot pakweg 1 juli 2021. Is het niet door een crisisbaan, dan is het door een crisisinkomen.
Voorzitter. Tot slot een paar korte opmerkingen over de tijd die wat verder weg ligt. Waar bouwen we nu eigenlijk aan? We zijn de economie ontzettend aan het stutten en dat is ook nodig. Je moet stutten wat gestut moet worden. Maar met stutten alleen komen we er niet. Er zal ook verbouwd moeten worden. De huidige arrangementen van voor de crisis, zijn gebaseerd op roofbouw. Er is sprake van roofbouw in sociaal opzicht. De commissie-Borstlap getuigt daar nog het beste van. Massa's mensen hebben buitengewoon penibele flexibele contracten. We zeggen allemaal dat we zo niet verder kunnen gaan; dat is hier een- en andermaal uitgesproken. Gebruiken we de huidige situatie — waarin dit alleen maar meer helder wordt — om deze contracten te verbouwen naar meer sociaal duurzame arrangementen?
Ook is sprake van roofbouw in ecologisch opzicht. Hiervoor geldt hetzelfde. Gebruiken we deze tijd om te zeggen: beste mensen, we willen jullie steunen om er weer bovenop te komen, maar dan zal je echt duurzamer moeten produceren? Durven we voor de bedrijven die dit niet doen de bedrijvensteun te verschuiven naar individuensteun? Ik denk dat dit nodig is voor de middellange termijn. Ik ben buitengewoon benieuwd naar wat de minister hiervan gaat zeggen, maar ik ben nog meer benieuwd naar wat de minister hieraan gaat doen.
Dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Van Gurp. Dan geef ik graag het woord aan mevrouw Moonen namens de fractie van D66.