‘Strategische rechtszaken tegen publieke participatie’

Dit wetsvoorstel implementeert EU-Richtlijn 2024/1069 dat als doel heeft het beter beschermen van personen en organisaties die betrokken zijn bij publieke participatie tegen kennelijk ongegronde vorderingen of misbruik van procesrecht. In het Engels worden deze strategische rechtszaken aangeduid als SLAPPs. Een SLAPP is een juridische procedure die wordt gebruikt om bijvoorbeeld journalisten, activisten of onderzoekers, te intimideren en het zwijgen op te leggen. Het doel van een SLAPP is niet noodzakelijk om de rechtszaak te winnen, maar om de aangeklaagde partij te dwingen tot hoge juridische kosten en hen te ontmoedigen, zelfs als die rechtszaak geen kans van slagen heeft.

Met dit wetsvoorstel worden diverse procedurele waarborgen en maatregelen geïntroduceerd waarop personen en organisaties die betrokken zijn bij publieke participatie zich kunnen beroepen om zich te (laten) beschermen tegen SLAPPs. SLAPPs worden ingezet om deelname van personen of organisaties aan het publieke debat te voorkomen, te beperken of te bestraffen. De richtlijn omvat de volgende procedurele waarborgen:

• - 

  Zekerheidstelling: de rechter kan de eiser verplichten om geld opzij te zetten voor de verwachte proceskosten. Dit zorgt ervoor dat het slachtoffer van een SLAPP-procedure na afloop van de rechtszaak een schadevergoeding kan krijgen;
• - 

  Vroegtijdige afwijzing: de rechter kan, als het slachtoffer van een SLAPP-procedure daarom vraagt, de vordering al vroeg in de rechtszaak afwijzen als deze duidelijk ongerechtvaardigd is;
• - 

  Vergoeding van kosten: de rechter kan de eiser die een SLAPP-zaak is begonnen verplichten om de proceskosten van de tegenpartij te betalen, of kan de eiser een andere straf of maatregel opleggen.

Daarnaast moeten lidstaten potentiële SLAPP-doelwitten ondersteunen. Onder andere door hen informatie aan te bieden over de procedurele waarborgen, over de mogelijkheid van rechtsbijstand en financiële en psychologische ondersteuning en over bewustmakingscampagnes. De richtlijn moet uiterlijk 7 mei 2026 zijn geïmplementeerd in Nederlandse wetgeving. Het Nederlandse procesrecht kent al de mogelijkheid van ‘Vroegtijdige afwijzing’ en ‘Vergoeding van kosten’. Dat betekent dat enkel implementatie nodig is voor de maatregel van ‘Zekerheidstelling’.

Deze samenvatting is gebaseerd op het wetsvoorstel en de memorie van toelichting zoals ingediend bij de Tweede Kamer.

Het voorstel is in behandeling bij de Tweede Kamer.

ingediend

11 april 2025

titel

Wijziging van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering ter implementatie van Richtlijn (EU) 2024/1069 betreffende bescherming van bij publieke participatie betrokken personen tegen kennelijk ongegronde vorderingen of misbruik van procesrecht (‘strategische rechtszaken tegen publieke participatie’)

schriftelijke voorbereiding

ondertekening

inwerkingtreding

Op een bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip dat voor de verschillende artikelen of onderdelen daarvan verschillend kan worden vastgesteld.