Verslag van de vergadering van 8 juli 2025 (2024/2025 nr. 38)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 16.01 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
Mevrouw Kluit i (GroenLinks-PvdA):
Dank, voorzitter. Welkom aan de minister. Ons land zucht jaarlijks onder 15 miljard euro schade als gevolg van de stikstofcrisis, hoorden we een aantal weken geleden. Dat is schade die wordt betaald door mensen die gezondheidsproblemen hebben, door natuur die niet herstelt en door bedrijven die niet kunnen verduurzamen, en dus ook niet meer mee kunnen komen in de wereldeconomie, die heel snel elektrificeert en klimaatvriendelijker produceert. Het grootste probleem dat we met deze begroting hebben, is dat die geen enkele oplossing biedt, noch voor de PAS-melders, noch voor een duidelijke duurzame route naar een natuurinclusieve landbouwsector die maatschappelijk en economisch een toekomst heeft in Nederland. Ook de natuur heeft het nakijken. Daarover later meer.
We hebben eerst een aantal vragen. In de begroting zit een regeling die gaat over de adoptie en opschaling van robotisering. Die wordt opengesteld voor agrarische ondernemingen. De vraag is of de minister ook kan toezeggen dat deze regeling wordt opengesteld voor de achterban van Cumela, dus de grondbewerkers. Die werken namelijk ook veel in het buitengebied. Als die middelen alleen voor agrarische bedrijven beschikbaar komen, krijg je ook een vorm van oneerlijke concurrentie op de markt. Dat hebben we eerder gezien bij de regeling voor de elektrificatie van agrarische landbouwbedrijven. De vraag is dus of de minister ook deze regeling voor beide groepen open kan stellen.
Dan extensivering. De minister wil 600 miljoen steken in extensivering. Er ligt echter nog geen concreet voorstel voor de normering voor die extensivering, bijvoorbeeld een grootvee-eenheid. Hoe gaat de minister garanderen dat die extensivering structureel is, dat de extensivering rond Natura 2000-gebieden gebeurt, waar het een dubbel doel heeft, en dat we alleen investeren in extensivering op locaties waar boeren ook daadwerkelijk een toekomst hebben? Want we moeten toch uitsluiten dat boeren, zoals eerder gebeurd is, gebruikmaken van een regeling en zich vervolgens alsnog laten uitkopen?
Dan een derde vraag, die over de uitkoopregelingen gaat. Mijn partij is al jarenlang voor boeren die samenwerken met de natuur, mensen rechtvaardig behandelen en hun buren niet met landbouwgif overladen. We weten allemaal dat er onder de uitkoopregeling veel van dat soort boeren zitten en dat het landbouwbeleid al jarenlang richtingloos voortdobbert. Het resultaat is onder andere dat grond van uitgekochte bedrijven niet meer voor veeteelt gebruikt wordt, maar juist intensiever gebruikt wordt, vaak via kortlopende pachtcontracten, met grote vervuilingen op het perceel. Daardoor drijft het doel van de oorspronkelijke regeling, namelijk natuurherstel, alsnog weg. Hoe gaat de minister zorgen voor extensivering van het grondgebruik die daadwerkelijk bijdraagt aan natuurherstel? Met andere woorden, hoe garandeert het kabinet dat de externe milieudruk vanuit een perceel daadwerkelijk afneemt na gebruik van de extensiveringsregeling? Kan de minister toezeggen dat er bij deze nieuwe openstelling van de uitkoopregeling voorwaarden worden gesteld voor toekomstig grondgebruik om intensief gebruik te voorkomen? Welke inzet gaat zij komende zomer plegen richting de begroting van 2026 om tot een effectief plan te komen waarmee de natuur- en waterdoelen wel behaald gaan worden? Hoeveel geld heeft ze daarvoor nodig en is er enigszins zicht op beweging bij de minister van Financiën?
Vorige week hadden wij een mondeling overleg met de minister over de algemene en specifieke zorgplicht rond agrarische bedrijven. De Gezondheidsraad heeft kort daarna zijn eerste rapport over geitenhouderijen gepubliceerd. Hierin heeft de raad niet alleen aangegeven dat er ingegrepen moet worden om burgers te beschermen, maar ook dat het kabinet niet moet wachten tot het tweede rapport, dat dit najaar verschijnt. Onze vragen zijn dus de volgende. Wat gaat de minister doen? Komt het moratorium in de drie resterende provincies er bijvoorbeeld wel? Zij stelt in de brieven die we deze week kregen namelijk dat er vanwege stikstof geen uitbreidingen of nieuwe bedrijven komen, maar dat klopt volgens mij niet. De minister heeft namelijk ook de regeling voor 1 mol aangekondigd en iedereen die onder 1 mol blijft, kan wel degelijk uitbreiden of een nieuw bedrijf starten. Elk geitenbedrijf dat minder dan 1 mol toename oplevert, krijgt dus geen vergunningsproblemen. Klopt dit?
Daarnaast speelt een rol dat niet alleen de plaatsing van een geitenhouderij een probleem is: in Brabant alleen al worden er op dit moment 4.300 woningen gepland binnen de kritieke zones van bestaande geitenhouderijen. Dat zijn dus duizenden nieuwe mensen die, ondanks een moratorium, met onverantwoorde risico's worden opgezadeld. De vraag is dan ook of er, naast het voorkomen van nieuwe bronnen, ook maatregelen nodig zijn om problemen rond bestaande bronnen aan te pakken. Om hoeveel woningen gaat het landelijk? Wat gaat de minister doen om haar zorgplicht na te komen? Welke begrotingsposten wil zij inzetten om de gezondheidsproblemen rond geitenhouderijen dit jaar al aan te pakken? Is dat voldoende? Ik herhaal nog maar even wat de Gezondheidsraad heeft gezegd: er moet nu al gehandeld worden.
Dan de PAS-melders. De minister wil deze beknelde boeren verder in de problemen jagen met een juridisch zeer kwetsbare regeling in de hoop dat het goed komt, ook al zeggen al haar adviseurs dat dit een heel slecht idee is en worden er tegen de bestaande PAS-melders al honderden rechtszaken voorbereid. Wat is nu de komende maanden het spoor voor de PAS-melders die in de knel komen bij de rechter? Het is niet waarschijnlijk dat alle PAS-melders gebruik kunnen maken van de uitkoopregeling zoals die is aangekondigd, omdat die zich focust op de Natura 2000-gebieden. Welke andere regelingen staan tot de beschikking van de PAS-melders als ze in grote problemen komen?
Voorzitter. Het kabinet stelt extra middelen ter beschikking. Deze zijn niet alleen volstrekt onvoldoende om het doelbereik van natuurherstel en waterkwaliteit te realiseren, ze schieten vooral ook enorm tekort bij het schetsen van een eerlijker toekomstbeeld voor zowel de natuur en het water als de boeren in Nederland. Als gevolg hiervan kunnen wij ook heel slecht inschatten wat de effectiviteit van die maatregelen is. We besteden zo meteen miljarden en geven boeren valse hoop, terwijl we ook aan normeren en gericht stimuleren hadden kunnen doen, en daarmee vertrouwen hadden kunnen herwinnen.
Ik zeg het niet snel, maar ik kan niet anders dan vernietigend oordelen over het beleid van deze minister, dat ook weer in deze begroting wordt voortgezet. De natuur wordt niet hersteld. De economische crisis en de wooncrisis als gevolg daarvan worden ook niet opgelost. Ook de PAS-melders wordt geen enkel perspectief geboden. Die staan zo meteen in hun eentje voor de rechter, terwijl de minister Den Haag weer achter zich zal laten. En of de bestaande PAS-melders niet genoeg zijn: met die 1 molgrens komen er nog honderden en misschien wel duizenden nieuwe PAS-melders bij. Dat is echt onverantwoord bestuur. Daar houden wij ons verre van.
Daarmee sluit ik mijn inbreng af. Ik ben benieuwd naar de reactie van de collega's en de minister.
De voorzitter:
Dank u wel mevrouw Kluit. Dan is het woord aan mevrouw Van Aelst namens de SP.