Algemene Financiële Beschouwingen 2025: debat samengevat

Er zijn twaalf moties ingediend:

• - 

  De motie-Crone over meevallers gebruiken om voorgenomen bezuiniging op ontwikkelingssamenwerking te beperken.
• - 

  De motie-Aerdts over opnemen van een generatietoets in de Miljoenennota.
• - 

  De motie-Van Strien over niet sluiten van conventionele energiecentrales tot kerncentrales beschikbaar zijn.
• - 

  De motie-Holterhues over instandhouding van infrastructuur en waterveiligheid.
• - 

  De motie-Kemperman over reduceren van overheidsuitgaven.
• - 

  De motie-Kemperman over het niet verhogen van het eigen risico.
• - 

  De motie-Kemperman over het behouden van de hypotheekrenteaftrek.
• - 

  De motie-Kemperman over een migratiesaldo van ten hoogste 60.000 mensen per jaar.
• - 

  De motie-Kemperman over uitbreiden van energieopwekking door middel van kernenergie.
• - 

  De motie-Schalk over eenvoudige kindregeling.
• - 

  De motie-Van Rooijen over een onafhankelijke adviescommissie voor herziening en vereenvoudiging stelsel van belastingen en toeslagen.
• - 

  De motie-Walenkamp over verruimen van de erf- en schenkbelasting.

Elf moties zijn ontraden, de motie-Kemperman over kernenergie is overbodig, aldus staatssecretaris Heijnen.

GroenLinks-PvdA: Benut investeringsmogelijkheden

Senator Crone: 'De moderne overheid heeft investeringsmogelijkheden die zij zou moeten benutten. Dat doet dit kabinet niet. Het kabinet ageert tegen alles wat ze lastig vindt, zoals tegen scherpe normen. De fondsen groeien wel, maar maatwerkafspraken.zijn er niet gekomen. Met onrealistische bezuinigingen komt u er niet. Je kunt de markt niet eenvormig maken zonder eurobonds. U kunt beter niet ageren tégen eurobonds, maar meedoen. De kosten gaan voor de baten uit. Als we onze belastingen met 0.1 procent verhogen, hebben we miljarden extra. De Eerste Kamer heeft een motie aangenomen om voor de bijdrage aan ontwikkelingssamenwerking om terug te gaan naar 0,7% van het BNP. Het kabinet wil dat niet. Nederland loopt nu echt achter bij andere landen. Kunnen we niet bij eventuele meevallers bij de Najaarsnota zeggen: daarvan reserveren we een deel?'

BBB: Bezuinig land niet kapot

Senator Griffioen: 'Nederland heeft onvoldoende geïnvesteerd in de toekomst. Laten we die fout niet opnieuw maken. Bezuinig dit land dus niet kapot. Hoe zorgen we ervoor dat er meer wordt geïnvesteerd? Wat gaat de regering doen om de planningshorizon meer in lijn te brengen met die van de industrie? Hoe gaat het kabinet invulling geven aan de wens van het bedrijfsleven om te komen tot stabiliteit, continuïteit, duidelijkheid en voorspelbaarheid? Heeft het kabinet exact in beeld welke heffingen, belastingen en regels zorgen voor een ongelijk speelveld voor onze industrie? Wat is het kabinet bereid te doen aan dit ongelijke speelveld? Investeringen in defensie en de strategische industrie, inclusief de voedselproductie, zijn cruciaal voor ons land, ook om ons land veilig en weerbaar te houden. Het innovatieve mkb is van grote waarde hiervoor. Kleine bedrijven kunnen wendbaarder en efficiënter zijn. Nederland is een mooi land. We doen het goed.'

CDA: Optimistisch, realistisch én pessimistisch

Senator Bovens: 'Drie termen zijn van toepassing: optimistisch, realistisch én pessimistisch. Optimistisch omdat er nog nooit zo veel mensen aan het werk waren, er sprake is van een historisch lage staatsschuld, verbeterde koopkracht en dalende armoede. Het realistische beeld betreft de toekomst bij ongewijzigd beleid en het pessimistische deel betreft wat daar nog bovenop komt. Het CDA vraagt meer ruimte voor de samenleving: heb vertrouwen in de kracht van de burgers. Meer ruimte voor medeoverheden: het kabinet denkt nog in verdiepingen bij het Huis van Thorbecke. Bijvoorbeeld bij de bezuinigingen op het Gemeentefonds, terwijl het veel meer een gelijkvloerse bungalow is. Scoort deze Miljoenennota beter op uitvoerbaarheid dan die van vorig jaar? De CDA-fractie wil meer ruimte voor de Europese interne markt waaraan we onze groei te danken hebben. Meer ruimte voor ontwikkelingssamenwerking: de regering voert de motie van de Eerste Kamer niet uit. Terwijl een investering in ontwikkelingssamenwerking ook bijdraagt aan versterking van onze weerbaarheid.'

VVD: 'Meer investeren en harder werken'

Senator Van Ballekom: 'Nederland staat in de rapporten altijd bij de eerste 10. Door de bank genomen gaat het niet slecht met Nederland. We moeten ons niet verschuilen achter slechtere cijfers van andere Europese lidstaten. Er zijn terechte zorgen over de schuldhoudbaarheid, en niet alleen in Frankrijk. Gelukkig dat de kaders zijn gehandhaafd en dat is belangrijk. Innoveren is de enige manier om de noodzakelijke productiviteitsgroei, die achterblijft, te bevorderen. Er is ook meer geld nodig voor onderzoek en ontwikkeling, innovatie en onderwijs. We hebben te maken met een gematigde groei van de arbeidsactiviteit. We hopen van harte dat de lasten voor burgers en bedrijven niet verder worden verhoogd. Meer investeren en harder werken is het enige realistische vooruitzicht.'

D66: 'Richtingloos'

Senator Aerdts: 'Het is onze verantwoordelijkheid om steeds te beoordelen wat effecten van financieel beleid zijn op de brede welvaart, op het leven van mensen. De stappen die dit kabinet zet, zijn klein. Waarom maakt de minister brede welvaart niet leidend? Beleidsarm hoeft niet richtingloos te betekenen. Nergens wordt het gebrek aan richting zo zichtbaar als bij onderwijs en onderzoek. Hoe kijkt de minister naar duurzaam en intergenerationeel begroten? Het gebrek aan realisme komt het sterkst naar voren bij asiel. Een motie van de Eerste Kamer om bij begroten hiermee rekening te houden, wordt niet uitgevoerd. Gemeenten zijn onzeker over hun inkomsten voor de komende jaren. Om aan de eis van een sluitende begroting te voldoen, hebben zij gekozen voor een andere systematiek, waardoor belangrijke voorzieningen uit beeld verdwijnen, zoals zwembaden en bibliotheken. Hoe kunnen we dit voorkomen?'

PVV: Meer compromis dan beleid

Senator Van Strien: 'Dit is een compromisbegroting, met meer compromis dan beleid. De teruggedraaide btw-verhoging op kunst en cultuur is een extra subsidie die vooral gaat naar de hogere inkomens, en dan vooral in de Randstad. De verschillen met de buurlanden worden nog groter door accijnsverhogingen. Wat kunnen de ondernemers in de grensgebieden nog meer verwachten van deze regering? Brussel zoekt met het Meerjarig Financieel Kader naar meer geld, zowel rechtstreeks van de lidstaten als via belastingheffing bij bedrijven, en naar meer macht om deze middelen naar eigen inzicht in te zetten. Hoe verhoudt dit zich met onze eigen meerjarenbegroting? Staat de minister achter de ideeën om het verbod op verbrandingsmotoren op te heffen? Hoe staat de minister tegenover de koppeling van het gereedmaken van kerncentrales aan het sluiten van kolencentrales? Dus niet sluiten voordat er een veilige alternatief van de kerncentrale is.'

SP: 'Dom en kortzichtig'

Senator Van Apeldoorn: 'Onder grote druk is het afschaffen van de kansenregeling gelukkig teruggedraaid, maar alle andere bezuinigingen op het onderwijs zijn gebleven. Dom en kortzichtig. Net als de bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking. De armoede daalt licht, toch kiest het kabinet ervoor de armoede te laten stijgen. Dat is te zien aan de zogeheten armoedeintensiteit en de kinderarmoede. Dat is een zorgwekkende ontwikkeling. Erkent de minister dat de regering de motie die het kabinet vraagt om meer te doen aan het terugdringen van kinderarmoede niet heeft uitgevoerd? Waarom blijft het kabinet weigeren om deze moties uit te voeren? Boodschappen worden nog steeds duurder en de energierekening blijft voor veel mensen te hoog, terwijl winsten van bedrijven blijven stijgen. Waarom doet het kabinet niets om de prijs-winstspiraal te doorbreken? Kapitaal wordt minder belast dan arbeid. Kan de minister hierop reflecteren? Het kabinet wil immers ook dat werken moet lonen.'

ChristenUnie: Hypotheek genomen

Senator Holterhues: 'Het kabinet is dan wel demissionair, het land is dat niet. Dit kabinet schuift constant de echte grote beslissingen voor zich uit. Het niet herstellen van de koppeling van het budget voor ontwikkelingssamenwerking aan het bruto nationaal product leidt tot een aanvullende bezuiniging. Wat is de visie van dit kabinet op ontwikkelingssamenwerking? Waarom heeft het gekozen om de versoberde koppeling in stand te houden? Dit kabinet kijkt niet alleen naar de korte termijn, maar neemt ook een hypotheek op de middellange termijn. Kan de minister inzichtelijk maken hoe de aanname tot stand is gekomen dat het budget zo sterk gereduceerd kan worden?'

FVD: Rendement moet leidend zijn

Senator Kemperman: 'Een ruime meerderheid van Nederland kiest voor rechts beleid. Toch bestaat de vrees dat deze proteststem van de kiezer - dit is de meest democratische afspiegeling van wat Nederland wil - opnieuw wordt gesmoord door compromissen, door handjeklap van een handvol mensen achter gesloten deuren. FVD betwist klimaatverandering niet, we betwisten dat de klimaatverandering komt door toedoen van mensen. Helaas wordt het Europees belang boven het Nederlands belang gesteld. Focus op het verdienen van geld, niet op het uitgeven ervan. Ambitie moet weer lonen, er moet meer ruimte komen voor ondernemerschap, en de belastingen moeten omlaag. Een helder en gelijk belastingtarief voor iedereen. Hiermee maken we het overzichtelijk en maken we verdienen en sparen weer aantrekkelijk. Rendement moet leidend zijn.

JA21: Overheid investeert meer in zichzelf

Senator Baumgarten: 'De overheid investeert steeds minder in de burger, en steeds meer in zichzelf. De Nederlandse burger vraagt zich af: waar gaat al dat belastinggeld naar toe? Het kabinet koos voor hogere lasten op mobiliteit, hogere energieheffingen en een tijdelijke accijnsverlaging die telkens net op tijd weer wordt verlengd. Alles voor de dekking van de uitdijende overheidsuitgaven.Er zijn significante uitgaven aan ontwikkelingshulp en asiel en migratie. Die zouden ook besteed kunnen worden aan bijvoorbeeld veiligheid en woningbouw. Hoe is het kabinet van plan om de voorgenomen taakstelling van 22% apparaatsuitgaven te realiseren? Leidt dit tot minder ambtenaren? Hoe zorgt de regering ervoor dat in 2026 niet opnieuw een groei is in het aantal ambtenaren? De eigen luchtvaartsector krijgt een lastenverzwaring vanaf 2027 met de extra vliegbelasting. Bovendien erkent het kabinet dat het vlieggedrag van mensen niet echt verandert ondanks de belasting. Nederland ondermijnt haar eigen welvaart terwijl die nodig is om de verzorgingsstaat op peil te houden. De Algemene Financiële Beschouwingen zouden moeten gaan over echte welvaart en lange termijn, niet over papieren stabiliteit.'

SGP: Gezin komt er bekaaid af

Senator Schalk: 'Het gezin komt er weer bekaaid af in de Miljoenennota. Kan de kinderopvangtoeslag ook betrokken worden bij de verkenningen van het toekomstige toeslagenstelsel om zo een gelijker beeld te krijgen? Eenverdieners betalen nog altijd tot meer dan acht keer meer belasting. Wat is uw oordeel over deze ongelijkheid? Wat is uw oplossing hiervoor? Marginale druk op eenverdieners is opnieuw gestegen. Welke structurele maatregelen worden verkend om de marginale druk op eenverdieners te verminderen? Een kabinet dat niet levert, laat geld liggen. Dat blijkt nu verscheidene investeringen niet zijn gerealiseerd, waardoor er sprake is van onderschrijding. Hoewel er van tevoren nooit met volle zekerheid kan worden voorspeld welke ambities er kunnen worden gerealiseerd, is een dergelijke boeggolf wel onwenselijk. Wat is de stand van zaken van de uitvoering van de 1,5 en 3,5 procent voor defensie? De asielketen kan door bezuinigingen niet investeren voor de lange termijn.'

Volt: Fundamentele herziening nodig

Senator Hartog: 'Er is een fundamentele herziening van het belasting- en toeslagenstelsel nodig. Vandaag wordt vooral gesproken over marginale wijzigingen. Wat zijn de plannen om voortgang te houden in de reflectie op het stelsel? We geven op verschillende niveaus belastinggeld uit: Europese Unie, rijksoverheid en gemeenten. Dat zijn communicerende vaten. Daar moeten we als parlement op letten. Wat zou een adequaat uitgavenniveau zijn voor de EU? Denk bijvoorbeeld aan het gezamenlijk inkopen van materieel voor defensie. Er is ook een hallucinante discussie over eigen middelen versus nationale bijdragen. Ik hoor sommige fracties in deze Kamer zeggen dat ze eigenlijk het liefst de Europese begroting voeden via nationale bijdragen. Maar in dezelfde paragraaf klagen ze dan dat het Nederlandse aandeel te groot is. Bij directe eigen middelen voor de EU valt dit allemaal weg, en dus begrijp ik deze posities niet helemaal.'

50PLUS: Geen evenwichtig inkomensbeleid

Senator Van Rooijen: 'Met afstand hebben wij de grootste pensioenreserves ter wereld opgebouwd. Met de nieuwe pensioenwet is een keuze gemaakt voor schijnzekerheden. De koopkracht van werknemers, van ondernemers en van mensen in de bijstand is gestegen, maar de koopkracht van gepensioneerden daalde. Is dat dan het evenwichtige inkomensbeleid van het kabinet? Dat kan toch niet waar zijn? Met gezamenlijke schulden wordt enkel de kredietwaardigheid van Nederland overgedragen aan de usual suspects. Houdt de minister de rode lijn vast? Is er besef wat er voor ons land op het spel staat? In het nieuwe regeerakkoord moeten de Wet betaalbare huur en het knotsgekke box 3-tarief worden geschrapt. Ik vraag de minister dit te regelen. Nederland gaat penny wise pound foolish om met mensen met vermogen.

OPNL:

Senator Van der Goot: 'Het gaat pas goed in NL als het overal in NL goed gaat. Dat is helaas niet het geval.' Dat was in 2023 de reactie van het kabinet op het rapport 'Elke regio telt'. De boodschap lijkt ondergesneeuwd te zijn onder allerlei plannen. Deze Kamer heeft een motie aangenomen om een regioparagraaf op te nemen in de Voorjaarsnota. Het resultaat: in 2025 niet gelijktijdig met de voorjaarsnota maar later naar aanleiding van Kamervragen. In 2026 is er een nieuwe ronde met nieuwe kansen. Zowel werkgevers als werknemers in de Benelux dringen al jaren aan op aanpassing van de regels zodat binnen een zekere bandbreedte van gemiddeld een of twee dagen per week grensoverschrijdend flexwerken wordt toegestaan zonder consequenties voor de fiscale behandeling. Het Benelux-parlement heeft tijdens de plenaire zitting in maart 2025 een aanbeveling aangenomen om de fiscale regels van flexwerken aan te passen. Is het kabinet bereid deze aanbevelingen in 2026 actief aan te pakken?'

Fractie-Walenkamp: Niet ongegeneerd schulden delen

Senator Walenkamp: 'Ik ben kritisch over eurobonds, we moeten niet ongegeneerd schulden delen. De energieaccijnzen voor consumenten verschillen zeer van die voor de multinationals. Moeten we die voor de consumenten niet ook verlagen? Want ze zijn al veel hoger in Nederland dan in de ons omringende landen. Over erfbelasting is al belasting betaald. Geef onze inwoners de kans om die som waarover al belasting is betaald te investeren in de samenleving. Bent u bereid om de onderste grens binnen de erfbelasting te verhogen? En bent u ook bereid de termijn te verlengen. Want het is onrechtvaardig dat mensen al belasting betalen terwijl ze het geld door alle administratie nog niet eens in handen hebben. Ben je goed voor een schoon milieu, dan ben je voor kernenergie. Doen wij wel genoeg aan andere, realistische bronnen?'

Beantwoording minister Heinen

'Het demissionaire kabinet kiest met deze Miljoenennota voor een verantwoorde begroting. Het is een begroting die geen grote beleidswijzigingen bevat, maar we hebben wel een aantal acute problemen aangepakt. Nederland staat voor grote uitdagingen, er zijn aanzienlijke geopolitieke verschuivingen gaande. Het kabinet investeert daarom ook fors in veiligheid en in defensie. Er zijn moeilijke keuzes nodig om onze welvaart te behouden en te versterken, ook richting de toekomst. Bovenal zullen we moeten samenwerken. Dat moeten we in de politiek doen, in het land en in Europa.'

Beantwoording staatssecretaris Heijnen

'Er komt veel kijken bij een belastingplan, maar ik wil graag kort stilstaan bij één specifiek aspect. Naast het belastingplan en box 3 ga ik mij de aankomende tijd inzetten voor de uitvoerbaarheid. Ik vind dat belastingheffing eenvoudig en uitvoerbaar moet zijn voor burger en voor ondernemer, maar ook voor de uitvoerende diensten, de Douane en de Belastingdienst. Dat betekent wat mij betreft dat er altijd oog moet zijn voor de impact en uitvoerbaarheid van wetsvoorstellen.'