De Eerste Kamer heeft dinsdag 11 juli met algemene stemmen een wetsvoorstel aangenomen van demissionair staatssecretaris De Vries (Toeslagen en Douane) over een wetsvoorstel dat de Wet hersteloperatie toeslagen uitbreidt met compensatie voor ex-toeslagpartners van gedupeerde aanvragers van kinderopvangtoeslag.
Een dag eerder debatteerde de Kamer met De Vries over het wetsvoorstel. De zorgen van de aan het debat deelnemende fracties betroffen met name de uitvoerbaarheid van het wetsvoorstel en de rechtsongelijkheid die mogelijk wordt gecreëerd. Aan de andere kant wilde de Kamer dat de hersteloperatie geen verdere vertraging in de afhandeling oploopt en dat alle gedupeerden gecompenseerd worden. Vlak voor het begin van het debat stuurde staatssecretaris De Vries een brief naar de Kamer waarbij zij inging op de gevolgen van een in de Tweede Kamer aangenomen amendement. Volgens de staatssecretaris kan de wet zoals die is gewijzigd door het amendement niet in werking treden vanwege mogelijke uitvoeringsproblemen. Ze kondigt in de brief aan dat het kabinet een aanvullende wetswijziging voorbereidt. Een aantal woordvoerders vond dit ongelukkig omdat zij de brief niet goed tot zich hadden kunnen nemen. Zij waren aan het debat begonnen vanuit de overtuiging dat het over het oorspronkelijke wetsvoorstel ging met daarin opgenomen het betreffende amendement. De Vries vroeg de Kamer toch in te stemmen, zodat andere delen van de wet al wel kunnen worden uitgevoerd.
Met het voorstel ontvangen ex-partners een vooraf vastgestelde compensatie van € 10.000 en indien nodig een aanvullende compensatie voor de werkelijke schade. Daarnaast wordt een aanpak voor (een deel van de) schulden voorgesteld. Ook wordt voorgesteld de kindregeling uit te breiden naar kinderen en (voormalig) pleegkinderen van ex-partners. Verder wordt voorgesteld om de Wet hersteloperatie toeslagen uit te breiden met maatregelen voor bepaalde nabestaanden in het geval een overleden gedupeerde aanvrager of overleden kind bij leven recht zou hebben gehad op compensatie of op de tegemoetkoming van de kindregeling. Ten slotte wordt een bredere toepassing van de vooraankondiging in de integrale beoordelingen voorgesteld en de zienswijzetermijn bij de vooraankondiging aangepast.
SP en PvdD: Komt nu aan op de uitvoering
Senator Van Apeldoorn (SP, mede namens PvdD) zei dat het herstel van de toeslagenaffaire volledig is vastgelopen en dat het voor sommige ouders schandalig lang duurt. De val van het kabinet is in dat licht slecht nieuws, volgens hem. Verdere vertraging mag er nu niet komen. Er komt nu voor iedere gedupeerde de mogelijkheid voor een persoonlijk gesprek. Op basis daarvan volgt een besluit over de uitkering. Dat is een hele stap vooruit, zei Van Apeldoorn. Het komt nu aan op de uitvoering. Het blijft spijtig dat er wat betreft de bedragen geen maatwerk kan worden geleverd. Voor sommige ex-partners zal het te weinig zijn en voor anderen is het overcompensatie. Hij wees verder op de ongelijkheid tussen compensatiebedragen voor aanvragers van de toeslag en de ex-partners. Het uitbesteden van het werk van de hersteloperatie aan een commerciële partij is een zwaktebod, omdat zij er geld aan gaan verdienen, zei Van Apeldoorn. De hersteloperatie mag toch geen verdienmodel worden, vroeg hij aan de staatssecretaris. Het blijft een dure plicht om de bestaande achterstanden zo snel mogelijk weg te werken, ook al is de regering demissionair, besloot hij.
D66: Zorgvuldigheid geboden
Volgens senator Moonen(D66) biedt het wetsvoorstel een kans op een nieuwe start voor de betreffende personen die ook gedupeerden zijn van de toeslagenaffaire. De schade van de affaire is breder, en deze mensen verdienen het om hun leven opnieuw op te kunnen bouwen. Ook Moonen had vragen over de uitvoerbaarheid. Ze wilde net als Van Apeldoorn meer weten over de externe commerciële uitvoerder. Het is ook belangrijk dat zorgvuldig wordt omgegaan met persoonsgegevens, zei Moonen. Ze vroeg de minister hoe dat wordt geborgd. De mensen moeten snel weer hun leven op kunnen pakken, in het bijzonder de kinderen. Ze vroeg de staatssecretaris of de daadwerkelijke groep ex-partners bekend is en of de ex-partner de medewerking van de aanvrager nodig heeft om in aanmerking voor compensatie te komen. Volgens Moonen is het belangrijk dat het leed wordt gezien en erkend. Dat zal behulpzaam zijn bij de verwerking en mogelijk kan het leed zo worden verzacht.
GroenLinks-PvdA: Rechtsongelijkheid door maatregelen
Senator Karimi (GroenLinks-PvdA) vroeg de staatssecretaris toe te zeggen dat de val van het kabinet geen negatieve gevolgen zal hebben voor de hersteloperatie. Het is heel erg belangrijk dat deze maatregelen voor liggen, zei Karimi. Ze vroeg op basis waarvan het bedrag van 10.000 euro is gekozen. Sommige ouders hebben een deel van de 30.000 euro al gedeeld met de ex-partners. Dat levert ongelijkheid op met de ex-partners die nu 10.000 euro krijgen en de aanvragers die 30.000 euro ontvingen. Ook wilde Karimi weten of de staatssecretaris een schuldenregeling voor kinderen gaat invoeren. GroenLinks-PvdA maakt zich net als SP en D66 zorgen om de externe marktpartij die wordt ingehuurd om de hersteloperatie uit te voeren. Karimi vroeg de staatssecretaris waarom de uitgave aan de inhuur van die marktpartij niet worden besteed aan de UHT (Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen). Tot slot riep zij de staatssecretaris op om de mensen, hun gezin en hun verhalen centraal te stellen. In plaats van hardvochtig wantrouwen verdienen zij vertrouwen van de overheid, aldus Karimi.
CDA: Verbinden leefwereld en systeemwereld
Senator Bakker-Klein (CDA) hield haar maidenspeech. Het wetsvoorstel gaat om de verbinding tussen de leefwereld van mensen en de systeemwereld van de overheid. Het is goed dat er voor deze groepen een specifieke regeling komt, zei zij. Het CDA kan zich vinden in het doel achter dit wetsvoorstel. Ook Bakker had vooral zorgen over de uitvoerbaarheid. Er moet een balans worden gevonden tussen snelheid die we allemaal willen en tegelijk ook een zorgvuldig proces dat rechtdoet aan de handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid. Burgers die niet voldoende gecompenseerd worden, kunnen een aanvullende regeling krijgen. Er is ook sprake van het benutten van de mogelijkheid tot aanvullende ondersteuning en maatwerkoplossingen vanuit gemeenten. Ook het tijdpad dat kan worden gevolgd bij de opschaling en de vraag of er bij de UHT voldoende capaciteit kan worden aangetrokken zijn nog onzekere factoren bij de uitvoering zei Bakker. Het vertrouwen van burgers in de overheid hangt nauw samen met de manier waarop de overheid in staat is om in de relatie met burgers te doen wat werkelijk voor hen van betekenis is, besloot zij haar eerste plenaire bijdrage.
ChristenUnie: Balans zorgvuldigheid en snelheid
Senator Holterhues (ChristenUnie) hield eveneens zijn maidenspeech. Aan de basis van de affaire lag een algemeen systeemdenken waardoor de mensen niet meer werden gezien. Daarmee wordt onterecht mensen een label opgeplakt. De ChristenUnie heeft de insteek het wetsvoorstel te steunen, maar heeft nog wel vragen aan de staatssecretaris. Hij vroeg of met deze nieuwe categorieën de laatste groepen zijn toegevoegd, of moeten over een tijdje weer nieuwe categorieën worden toegevoegd. Holterhues bepleitte een goede balans tussen zorgvuldigheid en snelheid. Met generieke maatregelen kun je de werkelijkheid niet beheersen, zei hij. Hij vroeg verder of de gemeenten geen grotere rol kunnen spelen. De in de Tweede Kamer aangenomen motie-Leijten zorgt voor een opening naar een meer menselijke maat. Holterhues vroeg de staatssecretaris hoe zij hieraan handen en voeten geeft. Tot besluit wilde ook hij weten hoe de staatssecretaris de rechtsongelijkheid ziet waarbij gebroken huishoudens 2x een bedrag (30.000 en 10.000 euro) krijgen en hele huishoudens 1x een bedrag (30.000 euro).
SGP: Voorstel maakt afhandeling nog complexer
Senator Schalk (SGP) zei dat de afhandeling van de hersteloperatie maar duurt en duurt. In plaats van snelheid en effectiviteit ligt er nu een wetsvoorstel dat de zaak alleen maar complexer kan maken. De afhandeling van de toeslagenaffaire gaat langzaam. De SGP maakt zich zorgen of deze uitbreiding van de hersteloperatie niet veel tijd gaat kosten. Schalk vroeg aan de staatssecretaris hoe de regering de kans inschat dat er opnieuw termijnen worden overschreven. 413 betrokken kinderen zijn overleden en ook hun nabestaanden krijgen met dit voorstel compensatie. De SGP waardeert het verder dat de regering ook de pleegkinderen en de voormalige pleegkinderen betrekt bij de compensatie. Door dit aspect wordt het voor de SGP-fractie moeilijk om tegen dit wetsvoorstel te stemmen, ondanks de zorg dat de afhandeling nog langzamer zal zijn.
Beantwoording staatssecretaris De Vries
Demissionair staatssecretaris De Vries (Toeslagen en Douane) schetste de dilemma's waar het demissionaire kabinet tussen balanceert: tussen snelheid en zorgvuldigheid en tussen generieke maatregelen en maatregelen op maat. Het kabinet heeft keuzes moeten maken vanwege de uitvoerbaarheid. Daarom zijn bijvoorbeeld geen hardheidsclausules opgenomen. Over de rechtsongelijkheid zei De Vries dat het kabinet dit ook heeft afgewogen en dat ze het slecht uitlegbaar vonden als de ex-partner niet ook zou worden gecompenseerd. De definitie van de toeslagpartner is breder dan partner in de relationele sfeer, dus een relatie hoeft niet te worden aangetoond. Ook ten aanzien van de uitvoerbaarheid heeft het kabinet zo goed mogelijk de uitvoerbaarheid meegewogen bij het maken van deze wet. De staatssecretaris zei verder dat zij de uitvoering liever in eigen handen zou houden, maar dat ze tegelijk van mening is dat alles gedaan moet worden om het voor elkaar te krijgen. Daarvoor is nu hulp van buiten binnengehaald.
Deel dit item: