Debat samengevat: Algemene Europese Beschouwingen

Sinds 1996 houdt de Eerste Kamer jaarlijks een debat over Europa: de Algemene Europese Beschouwingen. Tijdens dit debat wisselen de Kamerleden van gedachten met de minister (en eventueel de staatssecretaris) van Buitenlandse Zaken over de ontwikkelingen in en aspecten van het Europese integratieproces.

De regering levert een bijdrage aan het parlementaire debat over Europa door middel van het rapport 'Staat van de Europese Unie' dat sinds 1999 jaarlijks rond februari uitgebracht wordt. In dit rapport wil de regering verantwoording afleggen over haar inbreng in de Europese Unie.

Er is een motie ingediend:

• - 

  De motie-Hartog over het opstarten van een intergouvernementele conferentie voor EU-verdragswijzigingen. De minister heeft de motie ontraden.

GroenLinks-PvdA: 'Aanzien Nederland verzwakt'

Senator Karimi zei dat de Europese Unie van een gemeenschap van waarden is veranderd in een gemeenschap van belangen. De Europese begroting kraakt onder de ambities. Ze wilde weten wat de inzet van de minister is bij het MFK? En hoe kijkt hij aan tegen eurobonds? Ook vroeg ze of Van Weel wilde ingaan op de gewijzigde politieke verhoudingen. Nederland praat mee, maar niet meer dan dat. Het aanzien van Nederland is onder Schoof verzwakt, concludeerde Karimi.

BBB: Concentreren op kerntaken

Senator Panman zei dat zijn fractie pal staat voor het subsidiariteitsbeginsel, waarbij besluiten op een zo laag mogelijk niveau worden genomen. De EU moet zich concentreren op kerntaken en het overige zo dicht mogelijk bij de burger laten. Toetreding tot de EU is geen eindpunt, maar een begin van wederzijdse verplichtingen. Hij vroeg herwaardering van onze strategische landbouw. Europa moet niet afhankelijk worden van andere landen voor basisbehoeften. De BBB is kritisch over eurobonds.

CDA: Europese samenwerking versterken

Senator Bovens wees op de zeventigste verjaardag van het Beneluxparlement deze week. Kan de Benelux een voorbeeld zijn voor een hogere snelheid binnen de EU, vroeg hij. Ook vroeg hij de minister zich sterk te maken voor het lidmaatschap van de EU van de Raad van Europa. Het CDA wil de samenwerking binnen de EU versterken, bijvoorbeeld door het veto op te geven voor buitenlandbeleid. Bovens zei over eurobonds dat zijn partij bereid is erover na te denken voor bijvoorbeeld investering in grotere autonomie voor de Europese Unie, onder strenge voorwaarden.

VVD: Goede voornemens en wensdenken

Volgens senator Van Ballekom bestaat veel in de Staat van de Europese Unie uit goede voornemens en wensdenken. Hij vroeg waarom de afdrachten aan de EU niet bepaald worden op basis van het bruto nationaal inkomen. De VVD is nog niet overtuigd van de plannen van de Europese Commissie, zoals de Clean Industrial Deal . Dat moet nog helemaal worden uitgewerkt, en is een geheel andere aanpak dan onder de vorige Commissie. Het uitvoeren van de klimaatagenda blijft van cruciaal belang, aldus Van Ballekom.

D66: Weerbaarheid is meer dan tanks

Senator Aerdts zei dat het tijd is dat Europa stevig op eigen benen komt te staan. Weerbaarheid is meer dan tanks en vliegtuigen, maar gaat ook over mentale weerbaarheid. Civiele betrokkenheid is geen bijzaak. Helaas ziet ze dat de Green Deal steeds verder wordt uitgekleed. Ze vroeg hoe Nederland zich inzet om het Europees onderzoeksbudget substantieel te vergroten. Hoe pleit Nederland actief voor bescherming van fundamentele vrijheden, vroeg ze tot besluit.

PVV: Begin niet aan eurobonds

Volgens senator Van Hattem geeft de minister een wisselend beeld van het MFK, terwijl de plannen heel negatief kunnen uitpakken voor Nederland. De rekening van de klimaattax komt bij de consument te liggen. Hij vroeg wat de minister in Brussel bij de onderhandelingen over het MFK doet om extra afdrachten voor Nederland te voorkomen. Aan eurobonds wil de PVV al helemaal niet beginnen, zeker niet gezien de financiële positie van Frankrijk.

SP: Europese waarden met voeten getreden

Volgens senator Van Apeldoorn heeft de Europese Unie de eigen waarden met voeten getreden ten aanzien van Gaza. Hierdoor is de EU minder goed in staat om onze waarden te verdedigen. Onafhankelijk worden betekent ook op sommige punten meer samenwerken, zoals bij defensie. Maar wat de SP betreft geen Europees leger en geen wapenwedloop. Er kan geen sprake zijn van een nieuwe uitbreidingsronde zolang intern de zaken nog niet op orde zijn. En altijd op basis van de Kopenhagencriteria.

ChristenUnie: Veiligheid is langetermijnproject

Ook senator Huizinga-Heringa ging in op investeren in eigen veiligheid, niet alleen in materieel, maar ook om de weerbaarheid tegen cyberaanvallen te vergroten. Binnen de EU kan het verleidelijk zijn de belangen van de nationale defensiebedrijven boven het Europese belang te laten gaan. Veiligheid is een langetermijnproject en vraagt om onafhankelijkheid van landen die hun economische macht gebruiken om Europa onder druk te zetten. De fractie heeft tot slot zorgen over het afzwakken van de Green Deal .

FVD: Crises gebruikt voor overdracht macht naar EU

Senator Dessing zei dat Nederland in 1992 in Maastricht monetaire soevereiniteit in. In 2005 stemde 61% van de mensen tegen meer overdracht van macht naar Brussel. Dat werd vervolgens genegeerd. Daardoor groeide de Nederlandse ontevredenheid over de Europese Unie. Vandaag zien we de gevolgen van een unie die crises gebruikt om steeds meer macht naar zich toe te trekken. Zoals het voorstel voor eurobonds en de terugkeerverordening. FVD wil een 'intelligente uittreding' uit de EU.

SGP: Keuzes durven maken

Senator De Vries vroeg waar de inzet van kunstmatige intelligentie werkelijk toegevoegde waarde heeft. Hij vroeg welke rol voor de EU de minister ziet, ook rekening houdend met het hoge energieverbruik van AI. De SGP heeft sterke twijfels bij de bereidheid van de EU tot het maken van keuzes. Welke inzet levert de regering om het landbouwbudget daadwerkelijk voor landbouw beschikbaar te houden? Hij was kritisch over de cohesiefondsen: landen die financiën op orde hebben geven geld aan landen die het niet op orde hebben.

Volt: EU-buitenlandbeleid faalt

Volgens senator Hartog kijkt de Europese Unie grotendeels toe of weg bij Gaza. Als Europa zijn wij niet in staat om zelfstandig onze grenzen te verdedigen. Op het hoogste ambitieniveau staat het vervolmaken van de vier pijlers en verder een verdragswijziging of tenminste verdragstoewijzing. In afwachting van daarvan kan al wel iets worden gedaan aan de blokkerende unanimiteit op buitenlandbeleid. Het huidige EU-buitenlandbeleid faalt. Lidstaten mogen zich hier niet langer achter verschuilen, aldus Hartog.

50PLUS: EU is een monument in wording

Senator Van Rooijen wees op de oorsprong van de Europese samenwerking die ligt in het einde van de Tweede Wereldoorlog. Hij vroeg of de minister ook vond dat de EU een monument aan het worden is. De vrede toen en de unie nu zijn hoofdstukken van hetzelfde boek. Er is veel vooruitgang geboekt op het punt van eenwording. Maar, zo zei hij, besluitvorming duurt veel te lang, en bij veel ontwikkelingen loopt de EU achter de feiten aan. Meer nadruk op economische effectiviteit zou 50PLUS op prijs stellen.

JA21: Migratie- en asielpact geen oplossing

Volgens senator Nanninga is het Europees migratie- en asielpact niet de oplossing. Lidstaten krijgen het opgelegd. Het is niet alleen de vraag of het pact wenselijk is, maar ook of het haalbaar is als het door een deel van de EU wordt genegeerd. Het is een bureaucratisch raamwerk en geen grenshek. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens is een groot goed, maar de manier waarop het wordt uitgelegd roept vragen op. Het is de taak van de wetgever om te bepalen binnen welke kaders de rechter opereert.

OPNL: Benelux proeftuin voor EU

Senator Van der Goot noemde de Benelux als proeftuin voor de EU. De Benelux kan direct nut brengen en tegelijk werken als katalysator voor Europese hervorming. Hij pleitte ervoor om de ene schaal in te zetten om de andere te versterken, bijvoorbeeld door een Beneluxfonds op te richten. Is de minister bereid om de mogelijkheden te verkennen voor het oprichten van zo'n fonds? Het is geen keuze tussen Benelux of Europese Unie, maar om slim gebruik van verschillende schalen, aldus Van der Goot.

Fractie-Walenkamp: Europa is ziek

Volgens senator Walenkamp is Europa ziek. Vrede en veiligheid moeten prioriteit zijn. Meer investeren in Frontex is nodig. Hij is geen voorstander van een Europees leger. Hij vroeg de minister of de regering per provincie drie tot vijf significante tradities of voedsel kan identificeren en zo te waarderen én de economie te stimuleren. Schoenmaker blijf bij je leest, zei hij over de kritiek op landen als Polen en Hongarije. De regeringen van deze landen zijn democratisch gekozen, aldus Van Walenkamp.

Fractie-Van de Sanden: Urgentie mist

Senator Van de Sanden mist urgentie in de Staat van de Europese Unie. Volgens hem winnen rapporten geen oorlogen, daden wel. Onze regering miste de afgelopen twee jaar daadkracht. De Europese wapenindustrie moet verder nieuw leven worden ingeblazen. De EU moet minder afhankelijk van derden worden. Hij vroeg of de minister bereid is om de voortgang van Resource EU te versnellen. We moeten weer geloven in onze eigen ideeën, aldus Van de Sanden.

Demissionair minister Van Weel van Buitenlandse Zaken

Van Weel zei dat het demissionaire kabinet op dit moment geen grote beleidsinitiatieven gaat nemen in EU-verband. Op terreinen waaraan het kabinet belang hecht, is het zeer actief en aangehaakt bij de grote landen. Als voorbeelden noemde hij het MFK, concurrentiekracht, versterking van de Europese defensie-industrie en migratie.

Bij het migratiepact houdt het kabinet rekening met de asielwetsvoorstellen die nu bij de Eerste Kamer liggen (Twee statusstelsel en Asielnoodmaatregelenwet). Van Weel hoopt dat het kabinet de implementatiewet nog voor het einde van het jaar naar de Kamer kan worden gestuurd. 12 juni 2026 gaat het Migratie- en asielpact in.

Over het Meerjarig Financieel Kader zei de minister dat het kabinet wist dat de Europese Commissie ambitieus was, maar over de omvang die er nu ligt, bijna € 2000 miljard zei hij: 'Dat gaan wij niet meemaken.' Het kabinet kan zich wel vinden in de richting die wordt gekozen. Het gaat de onderhandelingen in met het streven om het totaalbedrag naar beneden te krijgen, maar wel met behoud van urgentie zoals geld voor defensie en migratie.