Dinsdag 11 maart 2025, commissie Digitalisering (DIGI)

Beslispunt

• - 

  Kan de commissie instemmen met het ambtelijk voorstel over de status van toezeging T03659?

Toelichting

Op 8 januari 2025 heeft de staatssecretaris van BZK, Digitalisering en Koninkrijkrelaties , de Kamer een brief gezonden waarbij de Kamer niet alleen wordt geïnformeerd over de stand van zaken van de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS), maar ook over de stand van zaken van een aantal gedane toezeggingen.

Tijdens de commissievergaderingen van 21 januari 2025 en 11 februari 2025 heeft de commissie reeds een besluit genomen over de status van afdoening van toezeggingen T03926, T03927, T03924, T03669, T03667 en T03664.

De commissie besloot de bespreking van toezegging T03659 - Onderzoek ondergrens opensourcecommunities en financiële ondersteuning (VVD en ChristenUnie) opnieuw aan te houden bij afwezigheid van de leden van de fractie van de ChristenUnie en op verzoek van de VVD (Van de Sanden). De commissie kan over de status daarvan thans een besluit nemen.

Reactie staatssecretaris m.b.t. T03659

De staatssecretaris geeft onder verwijzing naar de toezegging in de brief van 8 januari 2025 het volgende aan:

“In het debat over de Wet digitale overheid (Wdo) op 21 februari 2023 hebben de leden Van den Berg (VVD) en Talsma (ChristenUnie) gevraagd of een ondergrens kan worden gedefinieerd voor opensourcecommunities en zo ja, hoe dit juridisch kan worden verankerd. Tevens is gevraagd of financiële ondersteuning van communities mogelijk is. Uw Kamer is toegezegd dat te onderzoeken en uw Kamer daarover te informeren. Ik ben tot de conclusie gekomen dat regulering of financiering van opensourcecommunities niet opportuun is. Het belang van een open source community is dat een breed publiek kan meekijken op de broncode van software die openbaar is gemaakt. Dat biedt vertrouwen omdat onafhankelijke personen, dat wil zeggen personen die geen belang hebben bij de werking van de software, van buitenaf kunnen zien hoe software werkt. Opensourcecommunities waarover we het in dit verband hebben zijn naar de aard vrijwillig en niet strikt georganiseerd. Zij zijn geen verantwoording schuldig aan wie dan ook, niet alleen juridisch maar ook niet financieel. Dat maakt hen breed toegankelijk en biedt hen onafhankelijkheid in hun functioneren. Te veel regelen en sturen in de wens naar zekerheid gaat ten koste van deze brede toegankelijkheid en de onafhankelijkheid, en schiet daarmee het doel voorbij. Hiermee acht ik de toezegging afgedaan.”

Ambtelijk voorstel:

De toezegging ziet niet alleen op een onderzoek naar de mogelijkheden van financiële ondersteuning van opensourcecommunities, maar ook op het uitvoeren van een onderzoek naar een ondergrens van opensourcecommunities en de juridische verankering daarvan. Deze toezegging is eerder meegegaan met een rappel toezeggingen aan de minister van BZK, die toen heeft laten weten dat het onderzoek naar een ondergrens voor opensourcecommunities naar verwachting in de eerste helft van 2025 zou worden uitgevoerd. De commissie BIZA besloot tijdens een commissievergadering op 5 december 2023 de toezegging als openstaand te blijven aanmerken en de deadline te verschuiven naar 1 januari 2026. De staatssecretaris verwijst in de brief van 8 januari 2025 enkel naar de financiële ondersteuning van opensourcecommunities. De staatssecretaris geeft aan dat regulering of financiering van opensourcecommunities niet opportuun is en acht de toezegging afgedaan. Voorgesteld wordt om, gelet op de motivering van de staatssecretaris, de toezegging als deels voldaan aan te merken en de huidige deadline van 1 januari 2026 te handhaven, in afwachting van informatie over het onderzoek naar een ondergrens voor opensourcecommunities.

Beslispunten

• - 

  Hoe wenst de commissie te besluiten ten aanzien van de toezeggingen T03665 en T03506?

Toelichting

Op 22 oktober 2024 is een halfjaarlijks rappel uitgegaan naar de minister van BZK met een lijst van openstaande of deels voldane toezeggingen met rappeldatum 1 juli 2024. Om de uitvoering van aangenomen moties systematischer te gaan monitoren is op diezelfde datum ook een rappel aan de minister van BZK gezonden voor niet en gedeeltelijk uitgevoerde moties.

Op 9 januari 2025 heeft de minister van BZK, mede namens de staatssecretaris Koninkrijksrelaties en Digitalisering en de staatssecretaris Herstel Groningen, schriftelijk gereageerd en de stand van zaken weergegeven met betrekking tot zowel de afdoening van de moties als de toezeggingen van de commissies BIZA, KOREL en DIGI.

Tijdens de commissievergadering van 11 februari 2025 heeft de commissie reeds een besluit genomen over de status van afdoening van de moties en toezeggingen T03662, T03663, T03658, T03652, T03670 en T03668.

De commissie besloot de bespreking van toezegging T03665 - Toezegging Informeren Kamer na onderzoek cookieregeling en data-eigenaarschap (D66) en T03506 - Toezegging Toesturen digitale werkagenda (VVD) aan te houden bij afwezigheid van de leden van de fractie van D66 en op verzoek van de VVD (Van de Sanden). De commissie kan over de status daarvan thans een besluit nemen.

Reactie minister m.b.t. T03665

De minister geeft onder verwijzing naar toezegging T03665 (D66) in de brief van 9 januari 2025 het volgende aan:

“Voldaan. De Eerste Kamer is op 22 december 2023 per brief geïnformeerd (Kamerstuk I 2023/24, 26643, nr. C).”

Ambtelijk voorstel:

De commissie besloot tijdens de commissievergadering van 13 februari 2024 de toezegging als deels voldaan aan te merken in afwachting van de resultaten van het onderzoek over cookies. In het halfjaarlijks toezeggingenrappel van maart 2024 gaf het ministerie aan dat de Kamer – conform toezegging – voor 1 juli 2024 zou worden geïnformeerd. Tot op heden heeft de Kamer geen aanvullende informatie ontvangen. Daarom wordt voorgesteld om de status van deze toezegging ongewijzigd te laten (‘deels voldaan’), te rappeleren m.b.t. nog te ontvangen informatie en de deadline te verschuiven naar 1 juli 2025.

Reactie minister m.b.t. T03506

De minister geeft onder verwijzing naar toezegging T03506 (VVD) in de brief van 9 januari 2025 het volgende aan:

“Voldaan. De Eerste Kamer heeft de Startbrief Digitalisering op 28 november 2024 ontvangen (Kamerstuk I, 2024/25, 26.643 / 36.382, G)”

Ambtelijk voorstel:

Op 22 december 2023 heeft de Kamer de Werkagenda Waardengedreven Digitalisering voor 2024 ontvangen. De commissie besloot tijdens een commissievergadering van 16 april 2024 de toezegging als deels voldaan aan te merken, aangezien de agenda jaarlijks zal worden bijgewerkt. Inmiddels is een nieuw bewindspersoon aangetreden en heeft de Kamer de Startbrief Digitalisering ontvangen, waarin de staatssecretaris de Nederlandse Digitaliseringsstrategie aankondigt. De toezegging kan mogelijk als legisprudentie worden aangemerkt wegens de jaarlijkse aanbieding van kabinetsbrede digitaliseringsplannen. Graag oordeel commissie.

Beslispunt

• - 

  Wenst de commissie de brief van 4 maart 2025 van staatssecretaris van BZK, Digitalisering en Koninkrijkrelaties, voor kennisgeving aan te nemen of ziet de commissie aanleiding om in schriftelijk overleg te treden? Zo ja, op welke termijn?
• - 

  Hoe wenst de commissie te oordelen over de status van toezegging T03668?

Toelichting

Tijdens de commissievergadering van 13 februari 2024 besloot de commissie toezegging T03668 - Toezegging Regelmatig evalueren ongewenste effecten algoritmische besluitvorming wordt onderdeel van implementatiekader (CXLVII) - als deels voldaan aan te merken op basis van de brief van de staatssecretaris van BZK van 22 december 2023 (26643, nr. C), waarin werd verwezen naar een volgende versie van het implementatiekader (inmiddels hernoemd tot ‘algoritmekader’). In afwachting van nadere evaluaties en nadere invulling van het algoritmekader besloot de commissie tijdens de commissievergadering van 28 mei 2024 en 11 februari 2025 de toezegging als deels voldaan te blijven beschouwen.

Bij brief van 4 maart 2025 informeert de staatssecretaris u over de nieuwe versie van het algoritmekader. Wenst de commissie de toezegging T03668 thans als voldaan aan te merken?

Beslispunten

• - 

  Wenst de commissie de brief van 3 maart 2025 van staatssecretaris van BZK, Digitalisering en Koninkrijkrelaties , voor kennisgeving aan te nemen of ziet de commissie aanleiding om (nogmaals) in nader schriftelijk overleg te treden? Zo ja, op welke termijn?
• - 

  Hoe wenst de commissie te oordelen over de uitvoeringsstatus van de motie-Veldhoen (GroenLinks-PvdA) c.s. over codering van algoritmen binnen het wetgevingsproces (CXLVII, F)?

Toelichting

Tijdens het plenaire debat over grip op algoritmische besluitvorming dat op 21 maart 2023 in de Kamer is gehouden is de Motie-Veldhoen (GroenLinks-PvdA) c.s. over codering van algoritmen binnen het wetgevingsproces (CXLVII, F) aangenomen. Bij deze motie werd de staatssecretaris van BZK verzocht een nieuwe werkwijze van het wetgevingsproces te onderzoeken waarbij in geval van wetgeving die door of met behulp van algoritmen wordt uitgevoerd, de kaders voor de daaraan ten grondslag liggende codes door de wetgever zelf worden uitgeschreven en zo onderdeel zijn van de parlementaire behandeling.

Bij brief van 4 maart 2024 (CXLVII, P) is de commissie geïnformeerd over de resultaten en vervolgstappen inzake de ontwikkeling van een werkmethode waarbij, wanneer wetgeving door of met behulp van ICT wordt uitgevoerd, de digitale uitvoering onderdeel is van het wetgevingsproces. De commissie heeft n.a.v. de brief van 4 maart 2024 aan de staatssecretaris van BZK enkele vragen gesteld. Het antwoord hierop is op 28 juni 2024 ontvangen en het verslag van dit schriftelijk overleg (CXLVII, R) gaf aanleiding enkele nadere vragen te stellen.

Op 3 maart 2025 heeft de staatssecretaris van BZK schriftelijk gereageerd op de brief van 18 september 2024 met nadere vragen van de fractie van GroenLinks-PvdA (CXLVII, T) en daarbij tevens voorgesteld een technische briefing te organiseren, met als doel om u nader te informeren over meerdere thema’s rondom algoritmen.

NB: Meer informatie omtrent deze technische briefing vanuit ministerie BZK, gepland op 25 maart 2025, vind u onder mededelingen/informatie. Tevens biedt de Belastingdienst aan de week daarna, op 1 april 2025, een technische briefing te verzorgen over het onderwerp 'wendbare wetsuitvoering'. Zie hiervoor het volgende agendapunt.

Beslispunt

• - 

  Wenst de commissie in te gaan op het aanbod vanuit de Belastingdienst om op 1 april 2025 een technische briefing te verzorgen over wendbare wetsuitvoering en de methodische aanpak van Wetsanalyse?
• - 

  Zo ja, wenst de commissie tevens de commissie Financiën uit te nodigen voor deze bijeenkomst?

Toelichting

De Belastingdienst heeft de commissiestaf benaderd met het volgende voorstel:

Wendbare wetsuitvoering bij de Belastingdienst

Wendbare wetsuitvoering kent als uitgangspunt dat de Belastingdienst als uitvoeringsorganisatie aan burgers en bedrijven inzichtelijk kan maken welke beslissingen genomen zijn, welke concrete bedrijfsregels, gegevens en processen daaraan ten grondslag liggen en dat deze aantoonbaar en rechtstreeks te herleiden zijn tot vastgestelde juridische bronnen.

Naarmate we verder komen met de inrichting hiervan, neemt het inzicht toe op de uitwerking van wet- en regelgeving. Zodoende draagt wendbare wetsuitvoering bij aan begrijpelijkere, transparantere en beter uitlegbare interactie met burgers en bedrijven.

De aantoonbare aansluiting van wetgeving op de uitvoering wordt vergroot met de binnen de Belastingdienst ontwikkelde methodische aanpak van Wetsanalyse. Door deze aanpak voor de explicitatie van gegevens en uitvoeringsregels schaalbaar te maken, is de verwachting dat uitvoeringsprocessen uiteindelijk volledig herleidbaar zullen zijn tot wet- en regelgeving.

Met dezelfde aanpak kan de interpretatie van de wetgeving in de vorm van herleidbare uitvoerprocessen onderdeel worden van de parlementaire behandeling van nieuwe wetgeving of wetswijzigingen. Denk hierbij aan uitvoeringsscenario’s en het opstellen van uitvoeringstoetsen.

De analyse op en vertaling van wet- en regelgeving naar herleidbare gegevens en uitvoeringsregels is een methode welke we graag willen toelichten aan de commissie Digitalisering.

We willen de commissie meenemen in welke bijdrage een doorontwikkeling van de methodische aanpak Wetsanalyse kan leveren bij de democratische besluitvorming en het vergroten van transparantie op de uitvoering van zowel bestaande, als nieuwe wet- en regelgeving.

Indien de commissie op dit aanbod ingaat kan de briefing plaatsvinden op 1 april 2025, van 15.30 - 16.30 uur.

Inventarisatie

Wenst de commissie aanvullingen of aandachtspunten mee te geven aan de griffie?

Zo ja, op welke termijn?

Toelichting

In de instellingsbrief van de commissie Digitalisering is als focusgebied genoemd het ontwikkelen van toetsingscriteria (CXLVII, N). Conform het voorstel van de werkgroep start Digitalisering heeft de staf in de afgelopen periode een inventarisatie gemaakt van toetsingscriteria uit relevante rapporten, waaronder ‘Grip op algoritmische besluitvorming bij de overheid. Rol van de Eerste Kamer’ van het Rathenau Instituut (CXLVII, A) en ‘Digitalisering. Wetgeving en bestuursrechtspraak' van de Afdeling Advisering van de Raad van State. Onlangs is de ‘Factsheet digitale uitvoering van wetgeving’ aangeboden aan de Tweede Kamer. Deze rapporten en de factsheet hebben mede als basis gediend voor een ambtelijk werkdocument.

Ter bespreking is dit werkdocument ‘conceptlijst met vragen en aandachtspunten bij de beoordeling van wetgeving met een digitaliseringscomponent’ bijgevoegd. De commissie wordt uitgenodigd hierop te reflecteren en eventuele aanvullingen of aandachtspunten aan de staf door te geven. Deze kunnen ook op een later moment aan de staf worden gemaild. Hier kan een termijn voor worden bepaald.

Vervolgstappen

De commissie zou kunnen bespreken of het werkdocument eerst nog in de andere commissies voorgelegd zou moeten worden om ook daar input op te halen. Een vast te stellen document kan aan het College van Fractievoorzitters worden voorgelegd, waarna de vastgestelde lijst gedeeld kan worden met alle leden van de Kamer. Na vaststelling van de lijst met vragen en aandachtspunten zou deze als bijlage toegevoegd kunnen worden aan de "Aandachtspunten voor wetgevingskwaliteit".

Inventarisatie

Wenst u naar aanleiding van de kennismakingsbijeenkomst van 18 februari 2025 bevindingen te delen met de commissie?

Toelichting

Op 18 februari 2025 heeft de tweede kennismakingsbijeenkomst plaatsgevonden met Hoge Colleges van Staat, diverse adviesorganen en het CBS. Mocht u de bijeenkomst hebben gemist, dan kunt u deze terugkijken.

Na afloop van de bijeenkomst heeft het CBS de griffie verzocht het volgende onder uw aandacht te brengen:

Indien u behoefte heeft aan feitelijke informatie, vragen heeft over CBS-informatie of over meer wilt weten over het CBS, kunt u te allen tijde gebruikmaken van de speciaal voor Kamerleden ingestelde helpdesk die bereikbaar is via binnenhof@cbs.nl. Daarnaast biedt het CBS desgewenst de mogelijkheid een technische briefing te verzorgen.

• - 

  Technische briefing BZK 25 maart 2025

  Op 25 maart 2025 van 15.30 tot 16.30 uur verzorgen de ambtenaren van het ministerie van BZK een technische briefing over verschillende initiatieven binnen BZK die raken aan het thema AI en algoritmische besluitvorming. De volgende drie onderwerpen zullen aan bod komen:

  De beleidslijnen op het gebied van AI en algoritmegebruik;

  Digitale uitvoering van wetgeving;

  Algoritmische besluitvorming en de Awb.

  Deze onderwerpen raken aan een aantal openstaande moties en toezeggingen uit een debat dat in de voorgaande zittingsperiode is gevoerd met de ambtsvoorganger van de staatssecretaris van BZK, Van Huffelen, over parlementaire grip op algoritmische besluitvorming bij de overheid en het debat over de wet implementatie open data richtlijn, waaronder de motie-Veldhoen (CXLVII, F), de motie-Fiers (36.382, D), T03670, T03662, T03663 en T03668.

  De technische briefing wordt georganiseerd in de aanloop naar de dialoog tussen het parlement, de uitvoering, de rechtspraak en het toezicht om de waarborgen bij geautomatiseerde besluitvorming aan de orde te stellen en vanuit de praktijk te zoeken naar manieren om hierop meer grip te krijgen. De dialoog is destijds toegezegd door staatssecretaris Van Huffelen (CXLVII, K) naar aanleiding van het debat ‘Grip op algoritmische besluitvorming door de overheid’ dat op 21 maart 2023 in de Kamer heeft plaatsgevonden (CXLVII).

  De staatssecretaris van BZK heeft tijdens het kennismakingsgesprek op 22 oktober 2024 toegezegd dat de dialoogsessie na de technische briefing zal worden georganiseerd. De leden Veldhoen (GroenLinks-PvdA), Van Gasteren (BBB) en Prins (CDA) hebben zich tijdens de commissievergadering van 13 februari 2024 bereid verklaard om namens de commissie aan de dialoog deel te nemen. De technische briefing kan behulpzaam zijn om daarna in commissieverband te bepalen welke accenten er gelegd zouden moeten worden in de dialoogsessie.

• - 

  Organisatie eerste deskundigenbijeenkomst

  De commissie Digitalisering heeft in oktober 2024 besloten tot het organiseren van een serie deskundigenbijeenkomsten met commissieoverstijgende invalshoeken. De eerste bijeenkomst - op voorstel van het lid Prins (CDA) n.a.v. het boek van Marietje Schaake, de tech coup - zal in het voorjaar zal worden georganiseerd. Thema is

  'De weerbaarheid van de democratische rechtsstaat in tijden van digitale transformatie' . Gezien het commissieoverstijgende karakter van dit thema, wordt op korte termijn een gezamenlijke commissievergadering uitgeschreven ter voorbereiding van de bijeenkomst. Daarbij stelt de staf voor de commissies BIZA, J&V en BDO te betrekken en vervolgens in werkgroepverband te komen tot een voorstel van uit te nodigen deskundigen, datum en duur van de bijeenkomst.

  Ter voorbereiding op de deskundigenbijeenkomst is een informatiedossier over AI en mensenrechten en democratie aangemaakt, deze vindt u ook als (besloten) bijlage hieronder aan.

• - 

  Rathenau Instituut 'bericht aan het parlement'

  De staf vestigt uw aandacht op een onlangs verschenen 'bericht aan het parlement' van het Rathenau Instituut ''Gegevens verzamelen, gedachten lezen? Grenzen stellen aan neurotechnologie voor de consument".

Hieronder is een overzicht van de openstaande correspondentie weergegeven.