De Eerste Kamer heeft op dinsdag 13 december 2016 met staatssecretaris Wiebes (Financiën) gedebatteerd over zes wetsvoorstellen:
Tijdens het debat werden drie moties ingediend. Senator Van Rij (CDA) diende een motie in die de regering verzoekt een spoedwet in te dienen die de spaar-vrijstelling van 25.000 euro met ingang van 1 januari 2017 verdubbelt naar 100.000 euro. Staatssecretaris Wiebes stelde dat de dekking van deze motie ondeugdelijk is en ontraadde de motie.
Senator Van Rooijen (50PLUS) diende een motie in die de regering verzoekt bij het Belastingplan 2018 te regelen dat de afbouw van de hogere naar de lagere ouderenkorting geleidelijk wordt en dat de inkomensgrens van 36.057 euro wordt verhoogd. Staatssecretaris Wiebes gaf aan dat hij geen beloftes kan doen over de periode van het volgend kabinet, maar zal dit voorstel wel aan het volgende kabinet doorgeven.
Senator Köhler (SP) diende een motie in die de regering verzoekt binnen een half jaar met voorstellen te komen om aan die brievenbusfirma's minimumeisen op te leggen over hun reële economische activiteit in Nederland. Staatssecretaris Wiebes stelde dat met een brievenbusfirma op zichzelf niets mis is. Er moet ingezet op het bestrijden van misbruik van belastingverdragen. De motie werd ontraden.
Op dinsdag 20 december 2016 wordt over de moties en de wetsvoorstellen gestemd.
Gele kaart voor ontwerp-richtlijnen
Senator Van Rij (CDA) gaf aan dat zijn fractie verbaasd is over vier ontwerp-richtlijnen van de Europese Commissie, die naar zijn idee niet in lijn zijn met wat er in OESO-verband is afgesproken. Als het aan de CDA-fractie ligt gaat de Eerste Kamer bij drie van de vier voorstellen (CCTB -common corporate tax base-, CCCTB -common corporate consolidated tax base- en hybrids met derde landen) volgende week een gele kaart trekken. Dat betekent dat er een subsidiariteitsvoorbehoud wordt gemaakt.
Van Rij steunde de inzet van de regering om aan de ene kant actief in te zetten op internationale fiscale regels en aan de andere kant te zorgen dat Nederland een aantrekkelijk vestigingsland is voor buitenlandse investeerders. Verder stelde Van Rij dat zijn fractie vindt dat de fiscale lasten niet eerlijk verdeeld zijn en dat het systeem van belastingheffing ondoorzichtig is. Bij de inkomstenbelasting moet het draagkrachtbeginsel weer echt leidend zijn; inkomensafhankelijkheid en maxima van kortingen moeten worden herzien; er moeten minder schijven en tarieven komen en meer keuzevrijheid. Verder merkte de senator op dat de CDA-fractie een fel tegenstander is van de nieuwe box-3 regeling. Hij vroeg of er nog voor de verkiezingen een spoedwet wordt ingediend om de kleine spaarders tegemoet te komen. Van Rij stelde voor dat de vrijstelling voor spaarbelasting wordt verdubbeld; al was het maar voor een jaar. De CDA-fractie juicht toe dat er uitvoeringstoetsen en internetconsultaties worden gedaan. Ook was de senator positief over de maatregelen die zijn genomen om belastingontwijking tegen te gaan.
Durf van het kabinet
Senator Van de Ven (VVD) stelde dat de durf van het kabinet om in 2016 een lastenverlichting van 5 miljard euro te geven, zich specifiek heeft uitbetaald voor de werkenden. Volgens de VVD-fractie is sprake van een rustig totaal beeld van de voorgestelde belastingmaatregelen op inkomensgebied voor 2017. De VVD-fractie steunt de maatregelen tegen het agressief ontwijken van belastingheffing en steunt ook de voorgestelde vereenvoudigingsmaatregelen. Van de Ven stelde dat Nederland sterker uit de zwaarste financiële en economische crisis van de afgelopen decennia is gekomen omdat het kabinet zich heeft gericht op het stimuleren van werk. Volgens de senator is er geen grond om te constateren dat ouderen bewust, structureel, en in betekenende mate worden achtergesteld. Hij constateerde met genoegen dat de motie van oud-senatoren Bröcker (VVD) en Essers (CDA) na een lang traject heeft geleid tot het wetsvoorstel Wet uitfasering pensioen in eigen beheer. Van de Ven betoogde dat de uitfasering van het pensioen in eigen beheer (PEB) effect heeft op de positie van de partner van de directeur-grootaandeelhouder. Het is echter onduidelijk of er sprake is van een schenking als de partner (onder de toepassing van de uitfaseringsmogelijkheden) regulier afstand doet van zijn of haar pensioenrechten.
Fiscale leeftijdsdiscriminatie
Senator Van Rooijen (50PLUS) betoogde dat de inkomstenbelasting een politieke speelbal is geworden van nevendoeleinden van de belastingheffing arbeidsmarktbeleid en inkomensbeleid. De inkomstenbelasting geeft volgens de senator een deerniswekkend beeld. Met name werkenden en gepensioneerden krijgen volgens Van Rooijen een geheel verschillende fiscale behandeling. Deze behandeling riekt volgens de senator naar fiscale leeftijdsdiscriminatie. Het meest schrijnend is dat ouderen moeten meebetalen aan lastenverzwaringen maar vaak worden uitgesloten van lastenverlichtingen. De senator vroeg de staatssecretaris een waardering te geven van het gevoerde beleid, vooral tegen de achtergrond van de lastenverzwaringen voor gepensioneerden. Van Rooijen hekelde de afwijzing van zijn verzoek om de koopkracht ontwikkeling 2000 - 2015 van mensen met een aanvullend pensioen van meer dan 20.000 euro te laten onderzoeken door het CBP. De senator vroeg het kabinet met klem om een geleidelijke afbouw van de ouderenkorting tot 55.000 euro en om de inkomensgrens van 36.057 euro te verhogen tot 40.000 euro.
Bloembakken verplaatsen
Senator Backer (D66) stelde dat er onlogische ingrepen zijn gedaan in de arbeidskorting 2017 en dat er merkwaardige sprongen zitten in de marginale belastingdruk. Deze sprongen zijn ondoorzichtig en hun onderlinge effecten in toenemende mate onbeheersbaar. Dat maakt dat de D66-fractie teleurgesteld is over het pakket van belastingmaatregelen dat voorligt. Fundamentele herziening van het systeem van belastingheffingen is volgens de senator essentieel. Backer: "De bespreking van dit Belastingplan is een beetje bloembakken verplaatsen in de tuin die toch al wanordelijk is en dreigt overwoekerd te worden."
Volgens de senator is er een onbevredigende situatie in Box 3, die mogelijk tot 2012 moet worden volgehouden. Het afkopen van pensioenrechten (pensioen in eigen beheer) zorgt volgens Backer voor onduidelijke situaties tussen directeur-grootaandeelhouders (dga's) en hun (ex-)partners. Het zou gepast zijn om de kans te vergroten dat zoveel mogelijk dga's de keus hebben om hun pensioen in eigen beheer te nemen. Backer vroeg de staatssecretaris verder of hij mogelijkheden ziet om nationale vennootschapsstelsels in Europa te harmoniseren. Tot slot betoogde de senator dat door de uitvoeringsproblematiek van de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties de bodem onder het verdienmodel van veel zzp'ers is weggeslagen.
Schrijnend en beschamend
Senator Vos (GroenLinks) noemde het schrijnend en beschamend dat het kabinet haar regeerperiode afsluit met een derde plaats op de Belastingparadijzen lijst. De senator achtte het onverteerbaar dat derde wereld landen grote bedragen aan belasting mislopen via slimme fiscale constructies van bedrijven. Naast de lege brievenbussen kent Nederland nog een hele reeks regelingen en constructies die belastingontwijking faciliteren. Zo is er voor expats met een hoog inkomen een belastingvrije voet van 30 procent. Verder betoogde senator Vos dat het Belastingpakket 2016, met een lastenverlichting van 5 miljard euro, de ongelijkheid tussen werkenden en niet-werkenden nog verder vergroot heeft. Vos vroeg waarom het kabinet in het Belastingplan 2017 niet meer gedaan heeft voor de lagere inkomens, bijvoorbeeld door algemene heffingskorting en de ouderenkorting te verhogen.
Ook betoogde de senator aan dat er een verlaagd belastingtarief zou moeten gelden voor burgers met elektrische auto's die thuis laden. Vos vroeg verder of de staatssecretaris wil regelen dat gebruikers van laadpalen vooraf bekend zijn met het starttarief en elektriciteitstarief en dat energiebelasting op elektriciteit voor grootverbruikers wordt verhoogd. Tot slot vroeg de senator of het kabinet bereid is om fiscale instrumenten toe te voegen aan de Voedselagenda, zoals differentiatie in het BTW tarief en/of heffingen op productie en gebruik van dierlijke eiwitten.
Extreme verschillen in belastingdruk
Senator Ester (ChristenUnie) gaf aan dat ook zijn fractie betreurt dat Nederland niet de fiscale verbouwing heeft gekregen die zij zo hard nodig had. Lastenverlichting kan niet zonder stelselherziening. De marginale druk neemt volgens Ester extreme vormen aan, zeker bij éénverdieners. Ester: "Als je de vergelijking maakt op het niveau van een gelijk huishoudinkomen, dan kunnen de verschillen tussen éénverdieners en tweeverdieners oplopen tot een factor 6. De rechtvaardigheid is hier zoek." De pijler van het draagkrachtbeginsel dreigt volgens de senator weg te zakken in een woud van fiscale regelingen die ongelijk uitpakken. Ester uitte kritiek op de redenering van het kabinet dat het moeilijk is om de verdeling van de marginale belastingdruk evenwichtiger te maken.
Verder pleitte de senator ervoor dat het kabinet het advies van de Algemene Rekenkamer overneemt om het handhavingsbeleid meer op het bedrijfsleven te richten. Ester vroeg ook naar het uitwisselen van informatie over rulings tussen lidstaten. Ester betoogde tot slot dat zijn fractie betreurt dat de afschaffing van de VAR en de invoering van de niet goed doordachte Wet DBA leidde tot grote onrust en onzekerheid onder 1 miljoen zzp-ers.
Belastinggedrocht
Senator Schalk (SGP) haalde aan dat het CPB mooie cijfers heeft gepresenteerd waaruit blijkt dat de financiële crisis voorbij is. De senator uitte zijn teleurstelling over het feit dat er lastenverlichting heeft plaatsgevonden zonder een bijbehorende stelselherziening. Door te schuiven met toeslagen en inhoudingen is er volgens de senator een belastinggedrocht ontstaan. Er zijn volgens de senator grote verschillen in belastingdruk. Dit leidt tot vreemde verhoudingen. Zo kunnen fiscale prikkels voor economische zelfstandigheid ertoe leiden dat het minder aantrekkelijk wordt om voor kinderen te zorgen of mantelzorg te verlenen. Schalk vroeg of dit het sociale en rechtvaardige beleid is dat het kabinet heeft bedoeld. Het huidige belastingsysteem leidt immers tot een steeds diepere kloof tussen één- en tweeverdieners. De senator dankte de regering voor het onderzoek naar de fiscale positie van éénverdieners maar stelde nog wel enkele vragen over de precieze opzet hiervan. Tot slot betoogde hij dat de fictieve rendementsheffing van 4 procent voor kleine spaarders niet reëel is.
Toeslagenwoud
Senator Van Strien (PVV) stelde dat het kabinetsbeleid ertoe heeft geleid dat belastingstelsel nog complexer en onoverzichtelijker is geworden. Van Strien sprak in dit verband van een "toeslagenwoud". Zowel particulieren als kleine zelfstandigen lukt het vaak niet om hun eigen belastingaangifte te doen. Van Strien betoogde dat inkomensafhankelijke heffingskortingen bizar zijn: "Het zijn correcties op correcties in een poging om te verhullen dat er teveel belasting wordt geheven." Het reëel beschikbare inkomen van Nederlandse huishoudens is volgens de senator achtergebleven bij dat van andere landen in Europa. Van Strien hekelde ook dat de koopkracht van gepensioneerden is gedaald en dat de belastingdruk voor éénverdieners hoger is dan voor tweeverdieners. Het Belastingplan 2017 heeft volgens de senator nog niet een begin van een oplossing voor deze problemen. Het kabinet wil weliswaar heffen naar werkelijk rendement, maar schrikt ervoor terug dat dit betekent dat de belastinginkomsten uit Box 3 variëren naar de stand van de economie. Vooral kleine spaarders worden hierdoor nadelig getroffen, aldus de senator.
(Niet) eerlijk delen
Senator Köhler (SP) betoogde dat het kabinet er niet in slaagt om voor eerlijk delen tussen de verschillende inkomensgroepen te zorgen. De groei van inkomensverschillen wordt door het kabinetsbeleid zelfs groter. Eénverdieners, maar ook chronisch zieken en mensen met een beperking worden hard getroffen door de maatregelen van de afgelopen jaren. Het geld dat gemeenten hebben gekregen om deze laatste twee groepen mensen te ondersteunen, is onvoldoende. Ook hekelde de senator dat er niet meer wordt gedaan om te voorkomen dat grote bedrijven winst oppotten en dat het kabinet op termijn de vennootschapsbelasting van grote winstgevende bedrijven verder wil verlagen.
Wat de SP-fractie betreft moet de belasting op grote bedrijfswinsten juist omhoog en weer een groter deel van de belastinginkomsten vormen. De extra belastinginkomsten die hieruit voortvloeien kunnen onder meer gebruikt worden om de belasting voor mensen met lage inkomens te verlagen. De senator pleitte er ook voor dat zo snel mogelijk voor zoveel mogelijk vermogensbestanddelen uitgaan van het werkelijk gerealiseerde rendement. Alleen voor vastgoed, zoals een tweede huis, is het volgens Köhler niet goed mogelijk om uit te gaan van het werkelijk rendement.
Veel verbeterd
Senator Sent (PvdA) betoogde dat er de laatste jaren veel is verbeterd: belastingontwijking is aangepakt; de vermogensbelasting wordt vanaf 2017 eerlijker en de belastingverlaging met 5 miljard in 2016 is voor het overgrote deel ten goede gekomen aan lage- en middeninkomens en aan betaalbare kinderopvang. De verlaging van de belasting op werken zorgt ervoor dat meer mensen een baan kunnen vinden. Toch valt er nog veel te verbeteren. Zo vroeg de senator het kabinet om te kijken naar koopkrachtverlies onder ouderen en het effect van een hogere arbeidskorting op vrouwen en alleenstaande ouders. Sent gaf aan dat haar fractie teleurgesteld is dat het nieuwe invorderingsregime en betalingsregeling voor toeslag- en belastingschulden pas ingaat in 2019.
De senator vroeg waarom het kabinet niet eerder maatregelen heeft genomen tegen het ontwijken of ontlopen van box 2- en box 3-heffingen. Zij vroeg ook waarom is de beperking van de toegang tot de innovatiebox niet eerder is geregeld. Verder vroeg de senator de staatssecretaris om een nieuwe evaluatie van de doelmatigheid van de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR). Sent stelde dat verdere vergroening van het stelsel dringend gewenst is. Ook herziening van het belastingstelsel is hoog nodig: het moet eenvoudiger en dienstbaarder worden. Sent: "Dat betekent snoeien in aftrekposten en een menselijke benadering van degenen die in uitzichtloze schuldsituaties belanden." Bij het herzien van het stelsel kan niet echter aan alle mogelijke wensen worden voldaan. De senator sloot haar betoog af met een citaat van Martin Luther King: "De verkiezingsbeloftes van vandaag zijn de belastingen van morgen."
Simpel en eerlijk
Senator Ten Hoeve (OSF) stelde dat inkomensbelasting zo simpel mogelijk moet zijn en uit moet gaan van het heffen naar draagkracht per huishouden en het tegengaan van extreem hoge inkomens. De fiscaliteit mag niet worden gebruikt om politieke doelen te bereiken, maar wel om negatieve externe effecten in het maatschappelijk proces te compenseren. Het vorig jaar aangenomen plan om naar vermogensomvang, per schijf, met verschillende percentages vermogensaanwas forfaitair vast te stellen mag volgens Ten Hoeve niet langer dan één jaar gelden. Ten Hoeve: "De alternatieven voor een definitieve regeling die de staatssecretaris heeft aangeboden in zijn brief van 27 september stemmen niet heel tevreden." De senator bepleitte de keus voor vermogensbelasting in plaats van vermogensrendementsbelasting.
Ten Hoeve stelde dat het CCTB (en eventueel het CCCTB) een eind kan maken aan het oneigenlijk aantrekken van belastinginkomsten. Tot slot vroeg de senator waarom Nederland de Anti-tax avoidance directive niet voor 2024 wil implementeren en wanneer de evaluatie van de extreme gouden handdrukken worden toegezonden aan de Eerste Kamer.
Vereenvoudiging hard nodig
Staatssecretaris Wiebes (Financiën) gaf in zijn beantwoording aan dat vereenvoudiging van het belastingstelsel volgens de staatssecretaris hard nodig is; iedere kans om dat te bereiken moet worden gepakt. Een 'leefstijl-neutrale' belastingstelsel is volgens de staatssecretaris weliswaar wenselijk, maar heel moeilijk te bereiken. Er wordt volgens de staatssecretaris inderdaad leeftijdsdiscriminatie toegepast, maar dit werkt juist in het voordeel van ouderen. Het besteedbaar inkomen van ouderen is het hoogste van alle leeftijdsgroepen en neemt steeds meer toe. Bovendien komt dit jaar 60 procent van het koopkrachtpakket ten gunste van ouderen. Ook hebben zij een evenredig deel van de 5 miljard lastenverlichting gekregen.
Het kabinet heeft er volgens de staatssecretaris op ingezet dat werken zo aantrekkelijk mogelijk wordt gemaakt. Om die reden staan werkenden er nu gunstiger voor dan niet-werkenden. Dat verschil mag echter niet al te groot worden, dus wordt er serieus gekeken naar de ontwikkeling in de positie van éénverdieners.
De staatssecretaris sprak ook over de gevolgen van het pensioen in eigen beheer nemen van de directeur-grootaandeelhouder voor zijn/haar (ex-)partner. Als er een oplossing gevonden wordt voor de onduidelijkheid over dr vraag of compensatie moet worden gezien als schenking, wordt de prikkel weggenomen om het onderling netjes te regelen. De belastinginspecteur moet vaststellen of er sprake is van schenking. Dit is tot nu toe zelden het geval.
Het is volgens Wiebes tamelijk gemakkelijk om te frauderen met belastingvoordelen rondom het thuisladen van elektrische auto's. Het kabinet gaat hier dan ook geen regeling voor maken. Het zogeheten 'formule 1 team' gaat kijken of elektrisch rijden makkelijker en inzichtelijker gemaakt kan worden. Het is volgens Wiebes ondoenlijk om dierlijke eiwitten anders te belasten. Dat zou betekenen dat maaltijden uit gemengde btw-tarieven bestaan.
Er zijn tijdens deze kabinetsperiode meer maatregelen genomen om belastingontwijking tegen te gaan dan ooit. Een deel van deze maatregelen zijn op Europees niveau afgesproken. Wiebes merkte op dat een multilateraal belastinginstrument van de OESO enorm effectief is om belastingverdragen aan te passen. Een deel van het OESO-pakket moet echter nog worden uitgevoerd. De vraag over belastingontwijking gaat volgens de staatssecretaris niet alleen maar over substance; het gaat over verdragsmisbruik. Er mag niet op een verkeerde manier met brievenbusmaatschappijen worden gewerkt.
Het kabinet is niet positief over de CCTB en de CCCTB. Het is weliswaar belangrijk om vennootschapsbelastingstelsels te harmoniseren in Europees verband, maar deze voorstellen voorkomen geen belastingontwijking en brengen enorm veel administratie met zich. De reden dat de Anti-tax avoidance directive niet voor 2024 wordt geïmplementeerd, is dat bedrijven de kans/tijd moeten krijgen om zich hierop voor te bereiden.
Deel dit item: